Πώς δεν γίναμε Εκουαδόρ: Το άγνωστο e-mail του Κορεάτη συμβούλου για το IOU του Βαρουφάκη

Το 2015 λίγο έλειψε να ξαναπιάσει στα χέρια του ο ελληνικός λαός τις παλιές και τιμημένες δραχμές του. Ξυστά πέρασε από αυτό τον ολέθριο κίνδυνο εξαιτίας ανεδαφικής στενομυαλιάς, αλαζονικού τυχοδιωκτισμού και εμμονικών αυταπατών. Πάρα πολλές παρασκηνιακές πτυχές της πρόθεσης εγκατάλειψης του ευρώ από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. δεν έχουν πλήρως ξεδιπλωθεί, ενώ μπόλικες λεπτομέρειες παραμένουν ακόμη θολές.

Οι ακριτομυθίες πρώην κυβερνητικών στελεχών, βιβλία έρευνας και εξομολογήσεων, καθώς και μία ταινία επιχειρούν να φωτίσουν αμυδρά κάποιες σκιές αυτού του ανατριχιαστικά γκροτέσκο θρίλερ. Ωστόσο η χώρα χρειάζεται να πληροφορηθεί ολοκληρωμένα το πώς γλίτωσε μόλις στο παρά πέντε από κουπόνια και δραχμοπεντοχίλιαρα μικρότερης συναλλακτικής αξίας από χαρτοπετσέτες. Και κυρίως, το πώς απέφυγε στο τσακ θλιβερές τριτοκοσμικές εικόνες οικονομικής καταστροφής και μακρόχρονα βιώματα πολιτικής αστάθειας.

Εκείνο το πρωί της Δευτέρας 6 Ιουλίου 2015 στο παραζαλισμένο Μέγαρο Μαξίμου κόσμος πηγαινοερχόταν με ενθουσιασμό ανάλογο του αργού ρυθμού με τον οποίο τα ΑΤΜ των τραπεζών επέτρεπαν, λόγω capital controls, αναλήψεις μόνο 60 ευρώ την ημέρα. Οι χοροί, τα τραγούδια και οι πανηγυρισμοί στην πλατεία Συντάγματος είχαν σχολάσει. Η προσωρινή ευφορία έφευγε, οι σκοτοδίνες πλησίαζαν. Την προηγούμενη μέρα οι ψηφοφόροι είχαν αρνηθεί με το συντριπτικό ποσοστό του 61,31% στις κάλπες του πρώτου δημοψηφίσματος στη χώρα μετά το 1974 την υπογραφή μέτρων που πρότειναν οι θεσμοί. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους οι πολίτες είχαν αγνοήσει το μήνυμα του τότε προέδρου της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ότι οι Ελληνες καλούνται να απαντήσουν αν θα παραμείνουν στο ευρώ ή θα επιστρέψουν στη δραχμή. Αδιαφόρησαν ακόμη στην τελευταία προειδοποίηση του τότε προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς, ότι αν η Ελλάδα ψηφίσει «όχι» θα πρέπει να βρει άλλο νόμισμα.

Η μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων συντάχτηκε μαζικά με την οπτική του Μαδούρο και των Podemos για το θέμα. Κυρίως, ανταποκρίθηκε στο αίτημα για «μεγάλο και περήφανο “όχι” στα τελεσίγραφα, στους εκβιασμούς και τον φόβο» που τους ζητούσε ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Κανείς πάντως δεν υποψιαζόταν τότε ότι το αγέρωχο αντιμνημονιακό φρόνημα θα μπορούσε να μεταλλαχτεί σε ταπεινωτική κωλοτούμπα. Ωστόσο, το ίδιο βράδυ του δημοψηφίσματος οι κομπορρήμονες έφτιαχναν βιαστικά βαλίτσες για αναχώρηση ενώ κατέφθανε απειλητικός ο πανικός. Τα επινίκια άσματα του Μανώλη Πετσίτη και λοιπών περιφερόμενων στο Μαξίμου είχαν πλέον κοπάσει. Ομως το δηλητηριώδες δραχμικό κοκτέιλ υπερπληθωρισμού, υψηλών επιτοκίων, αδυναμίας εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους και της διεθνούς απομόνωσης στεκόταν ακέραιο πάνω στο τραπέζι. Εκείνες τις ώρες παιζόταν αν οι ένοικοι του Μεγάρου θα το κατέβαζαν γουλιά-γουλιά ως τον πάτο σε στυλ «ας πάει και το παλιάμπελο».

ΤΣΙΠΡΑΣ: «ΓΙΑΝΗ, ΤΑ ΚΑΝΑΜΕ ΣΑΛΑΤΑ»

Οπως αφηγείται ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης, όταν μπήκε στο πρωθυπουργικό γραφείο στη 1.30 π.μ. η ατμόσφαιρα θύμιζε κηδεία. Ο ίδιος ο Τσίπρας φέρεται να του είπε: «Τα κάναμε σαλάτα». Στη συνέχεια υποτίθεται ότι ο τότε πρωθυπουργός του εκμυστηρεύθηκε πως φοβόταν να μην πάνε μαζί σε νέο Γουδή και μετά υπαινίχθηκε ότι ετοιμαζόταν κάτι σαν πραξικόπημα γιατί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Στουρνάρας και οι μυστικές υπηρεσίες ήταν σε συναγερμό. Αληθινή ή ψεύτικη αυτή η στιχομυθία, μόνο οι δυο τους ξέρουν. Στην πραγματικότητα είχε ήδη δρομολογηθεί η έξοδος από την κυβέρνηση του πρώην «τσάρου» με τα πουκάμισα έξω της ελληνικής οικονομίας και «περήφανου», εξοπλισμένου με δημιουργική ασάφεια, διαπραγματευτή με τους θεσμούς. Προφανώς η απομάκρυνσή του από το πόστο δεν είχε να κάνει με το ότι στην εξάμηνη θητεία του κάπου 45 δισ. ευρώ καταθέσεων έφυγαν από τη χώρα. Συνδυαζόταν με τα μυστικά σχέδιά του για υποκλοπές στους ΑΦΜ των Ελλήνων πολιτών μέσα από το σύστημα Taxis, χακαρίσματα στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, παράλληλο νόμισμα και πληρωμές με κουπόνια. Στα ίδια πλάνα περιλαμβάνονταν η απομόνωση του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος και η λειτουργία τραπεζών με ευρώ, αλλά που μπορούσε εν μια νυκτί να γίνει με δραχμή! Εξάλλου, τότε, ισχυρή μερίδα της πέριξ του Τσίπρα παρέας του Μαξίμου φλέρταρε έντονα με την έξοδο από τη Ζώνη του Ευρώ, ενώ άλλα παράκεντρα εντός της κυβέρνησης επιδίωκαν την επιστροφή στη δραχμή. Αλλωστε και για τον ίδιο τον Γιάνη, με ένα νι, η επάνοδος στο εθνικό νόμισμα ήταν μια εκδοχή την οποία επεξεργαζόταν με πλήρη μυστικότητα.

Σύμφωνα με το βιβλίο του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Τέξας Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, στενού συνεργάτη του Βαρουφάκη, με τίτλο «Καλώς όρισες στη μαρτυρική αρένα» (εκδ. Πατάκη) -πρωτότυπος τίτλος «Welcome to the Poisoned Chalice» (Καλωσήρθατε στο δηλητηριασμένο δισκοπότηρο, εκδ. Yale, 2016)-, εκείνη την περίοδο του 2015 είχαν μια μικρή ομάδα, ένα «πολεμικό συμβούλιο» μέσα στο υπουργείο, που επεξεργαζόταν ό,τι θα έπρεπε να γίνει στην περίπτωση ενός Grexit. Σε ένα εμπιστευτικό υπόμνημα του Γκαλμπρέιθ στον Βαρουφάκη στις 2 Μαΐου 2015, ο καθηγητής αναπτύσσει έξι πλεονεκτήματα της μετάβασης της Ελλάδας σε δικό της νόμισμα - εκτός φυσικά ευρώ. Παράλληλα, σε άλλα υπομνήματά του προσφέρει την ιδέα να µη δηµιουργηθεί στην Ελλάδα νέο νόµισµα, όπως έγινε στο Ιράκ, αλλά να σφραγιστούν τα χαρτονοµίσµατα του ευρώ. «Το µόνο που χρειάζεσαι είναι µία σφραγιδοµηχανή. Θα µπορούσε να γίνει µε το χέρι, η σφραγίδα δεν χρειάζεται να είναι περίτεχνη», τονίζει. Αναπόδραστα σχεδόν, προτείνει άμεση εθνικοποίηση της Τραπέζης της Ελλάδος, επαναπροσδιορισμό των καταθέσεων σε νέα δραχμή, επιστράτευση των δημοσίων υπαλλήλων και διάγγελμα του πρωθυπουργού που θα ανακοινώσει τη μετάβαση στο νέο νόμισμα με εντολή για εκτύπωση νέων χαρτονομισμάτων.

Ολα αυτά φυσικά, τονίζει, προϋποθέτουν κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης με μέτρα για την εγγύηση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας που θα αναλάβουν οι υπουργοί Αμυνας και Εσωτερικών. Διόλου τυχαία, στις 2 Ιουλίου 2015, κατά την επίσκεψη του Τσίπρα στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας ο Πάνος Καμμένος δήλωνε: «Οι Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας διασφαλίζουν τη σταθερότητα στο εσωτερικό». Στο εσωτερικό; Η υπόθεση μύριζε πραξικόπημα. Ενδεχομένως το εξωπραγματικά φαιδρό αλλά συνάμα εξόχως επικίνδυνο plan Β, ή αλλιώς Χ, του Βαρουφάκη -ένα σάλτο μορτάλε στο άγνωστο που θα βύθιζε τη χώρα σε λατινοαμερικανικό χάος το καλοκαίρι του 2015- είχε διακινηθεί και στους κυβερνητικούς συνεταίρους, τους ΑΝ.ΕΛ., και εκείνοι το είχαν λάβει σοβαρά υπόψη τους. Σύμφωνα πάντως με τον ίδιο τον Βαρουφάκη, η εκπόνηση του εναλλακτικού του σχεδίου είχε την έγκριση -αλλά και τηνεντολή- του Αλέξη Τσίπρα να καταρτιστεί από τον Νοέμβριο του ’14 κιόλας, όταν στο διαμέρισμα του τελευταίου στην Κυψέλη του προτάθηκε το υπουργείο Οικονομικών για μετά τις εκλογές. Δεν ήταν όμως ο μόνος που ψαχνόταν εναλλακτικά τότε στην προοπτική εξασφάλισης της κυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Το “σχέδιο Φιλίππου” ΚΑΙ ΤΟ ΞΑΦΝΙΑΣΜΑ ΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΕΛΗ

Από ναρκισσιστική ιδιοσυγκρασία με πινελιές αλαζονείας, ο άνθρωπος που είχε πέντε μήνες στα χέρια του την οικονομική τύχη της χώρας -με τα γνωστά αποτελέσματα- ήταν πιεστικός και πειστικός. Οχι μόνο απέναντι στον Τσίπρα. Ο φίλος του ο Γκαλμπρέιθ τον περιγράφει αγιογραφικά ως μια «πρωτεϊκή φωνή που μιλούσε με μοναδική δύναμη και σαφήνεια γι’ αυτά που συνέβαιναν στην πατρίδα του». Εκείνο πάντως το δεκεμβριάτικο βράδυ του 2014, λίγο πριν προκηρυχθούν οι πρόωρες εκλογές του προσεχούς Ιανουαρίου, στο εστιατόριο «Φιλίππου» της οδού Ξενοκράτους στο Κολωνάκι ο «πρωτεϊκός» -από τον γνωστό δαίμονα της θάλασσας της ελληνικής μυθολογίας Πρωτέα, ο οποίος είχε την ικανότητα να αλλάζει μορφές- Βαρουφάκης έδινε το δικό του σόου. Στο τραπέζι του, εκτός από τη σύζυγό του Δανάη, παραβρίσκονταν -μεταξύ άλλων- το ζεύγος Λούκας Κατσέλη και Μάκη Αρσένη, καθώς και ο φίλος και συνάδελφος του Γιάνη, καθηγητής Νίκος Θεοχαράκης. Εις επήκοον των θαμώνων του εστιατορίου, ο Βαρουφάκης ανέπτυξε, πάνω από πιάτα με μανέστρα και αγκινάρες αλά πολίτα, τη θεωρία πως «αφού οι δανειστές μάς εκβιάζουν με Grexit, εμείς θα το αντιστρέψουμε. Θα τους εκβιάσουμε ότι εμείς θα φύγουμε από την Ευρωζώνη και από τον φόβο τους μη διαλυθεί αυτή θα υποκύψουν». Στο εύλογο ερώτημα της Λούκας «κι αν οι πιστωτές δεν σκιαχτούν και μας πουν “στο καλό, παιδιά, και από το πεζοδρόμιο”, τι γίνεται;», ο Γιάνης με υπεροπτικό πλάγιο χαμόγελο απάντησε με αφοπλιστική συνωμοτικότητα πως «υπάρχουν ωφέλιμα και μυστικά εργαλεία για τέτοιες διαπραγματεύσεις». Εδειχνε τόσο καθησυχαστικός ώστε οι σάλτσες δεν τινάχτηκαν από τα λαδερά για να λεκιάσουν τους συνδαιτυμόνες του. Για τους ανήσυχους αυτόπτες μάρτυρες, πάντως, που τον άκουγαν στο εστιατόριο, το ύφος του παρέπεμπε σε τζογαδόρο που δίχως στάλα αδρεναλίνης υπαινισσόταν μπλόφα, αλλά στην πραγματικότητα θα δοκίμαζε να τα παίξει όλα για όλα σε μια ζαριά. Με πρώτο ποντάρισμα, την τύχη της Ελλάδας.

Τι είδε ο Κορεάτης και φοβήθηκε

Ενάμιση μήνα αργότερα, ως επικεφαλής μιας αδιέξοδης και ανερμάτιστης διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, θα τους δικαίωνε. Ετσι κι αλλιώς παρέμενε ακλόνητη η θέση του Βαρουφάκη ότι η ερημοποίηση εντός ευρώ είναι ακόμα χειρότερη από το Grexit. Τα υπόλοιπα ήταν γαρνιτούρα σε ένα πείραμα αυτοκανιβαλισμού της χώρας. Οσο για τα περίφημα μυστικά εργαλεία του, τα εξέθεσε ο ίδιος στο πλαίσιο διεθνούς φόρουμ με επενδυτές και στελέχη διεθνών hedge funds στις 16 Ιουλίου 2015. Πιο λεπτομερής ήταν έξι μήνες αργότερα, σε ημερίδα της ιταλικής Βουλής, ο κορεάτικης καταγωγής στενός συνεργάτης του Γκλεν Κιμ, ο οποίος παρέμεινε και βασικός σύμβουλος του Ευκλείδη Τσακαλώτου. Ο Κιμ αποκάλυψε ότι δρομολογούνταν από το υπουργείο Οικονομικών «δημοσιονομικό νόμισμα που έπρεπε να μοιάζει, να μυρίζει και να έχει την ίδια υφή με το ευρώ, χωρίς να είναι».

Στο πίσω μέρος του νομίσματος θα αναγραφόταν η αντιπροσωπευτική του αξία, η διάρκεια ισχύος του, αλλά και για ποιον σκοπό δημιουργήθηκε - την εξόφληση πληρωμών στην Εφορία, στο πρότυπο των κουπονιών σίτισης! Η εφαρμογή του θα ξεκινούσε από τους περίπου 500.000 δημόσιους υπαλλήλους στο μισθολόγιο των οποίων η πρόσβαση της κυβέρνησης ήταν εύκολη και θα αφορούσε το 10% του μισθού εκδίδοντας κουπόνια για το 10% αυτού. Επειδη όμως το νομικό πλαίσιο του 1927 απαγόρευε στο κράτος να εκδίδει χρήματα για την αποπληρωμή οφειλών, το πρόβλημα ξεπεράστηκε από την ομάδα του Κιμ, που αποφάσισε ότι το ειδικό αυτό νόμισμα θα ήταν «πιλοτικό και όχι μόνιμο» και θα είχε χρήση για πολύ συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αν το σύστημα πετύχαινε, αποκάλυψε ο Αμερικανοκορεάτης, θα επεκτεινόταν για πληρωμές και σε άλλους τομείς. Η χώρα αναμφισβήτητα είχε μπλέξει άσχημα στην παράκρουση. Οδευε σαν φουριόζα σακαράκα ντουγρού στον γκρεμό με σοφέρ θεόστραβους μαθητευόμενους μάγους που δεν αντιλαμβάνονταν τις συνέπειες που θα είχε στην ελληνική κοινωνία ένα δεύτερο εναλλακτικό νόμισμα.

Ωστόσο, ο Γκλεν Κιμ, μεταπτυχιακός απόφοιτος του LSE, επί χρόνια στέλεχος της Lehman Brothers και κατόπιν στρατηγικός σύμβουλος στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών στη Φρανκφούρτη, που αρχικά αμειβόταν από το ελληνικό κράτος με 125.000 ευρώ μηνιαίως - επί Τσακαλώτου έπεσε στα 90.000 ευρώ-, υπήρξε έντιμος στις αναλύσεις του σε ό,τι αφορούσε το θέμα της μετάβασης στη δραχμή. Σε υπόμνημά του προς τον Βαρουφάκη, τον Απρίλιο του 2015, του πρότεινε ψύχραιμα την ύπαρξη απόλυτης πολιτικής ομοφωνίας πάνω στο ζήτημα του νομίσματος από όλη την ηγεσία της κυβέρνησης.

Η επιστολή του Γκλεν Κιμ: Με τα «iou» θα καταστραφούμε

«Γιάνη, θα ήθελα να σου εκφράσω τις σκέψεις μου για τις προοπτικές σχετικά με τη διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για το ευρώ από την εκτελεστική/πρακτική πλευρά του θέματος.

Κρίνοντας τα πράγματα εκ των υστέρων, εάν η Ελλάδα είχε διατηρήσει το παλαιό νόμισμα της δραχμής, πολλά από τα σκληρά μακροοικονομικά σχέδια προσαρμογής, που σχετίζονται με τη λιτότητα και την εσωτερική υποτίμηση που επιβλήθηκαν στη χώρα μας από τους πιστωτές, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.

Πράγματι, είναι μια ελκυστική σκέψη η στρατηγική της "Επιστροφής στο μέλλον", όπως μια επανάκαμψη ενός εναλλακτικού νομίσματος σε σχέση με το ευρώ. Ωστόσο, δεν μπορώ να μην είμαι προβληματισμένος με την κλίμακα, την πολυπλοκότητα και τον βαθμό δυσκολίας όταν εφαρμόζει κανείς τέτοιου είδους ιδέες στην πραγματικότητα.

Με βάση πολλαπλές ανεπίσημες συζητήσεις και άλλα γεγονότα, όπως συνομιλίες που σχετίζονται με το προσωπικό μιας σειράς οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων του υπουργείου Οικονομικών, του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, της Τραπέζης της Ελλάδος και των εγχώριων τραπεζών, όπως επίσης και μυστικές και ανεπίσημες συζητήσεις με το δικό μου δίκτυο επαφών μέσω του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, είναι για μένα ξεκάθαρο πως χωρίς τη δέουσα εξουσιοδότηση και κινητοποίηση ενός μεγάλου αριθμού εξειδικευμένων πηγών που να εργάζονται στενά και με υψηλό βαθμό συντονισμού, ακόμα και η σύνταξη ενός συνετού κειμένου εργασίας για την κυβέρνηση θα μπορούσε να αποδειχθεί προκλητική και ριψοκίνδυνη.

Οπως έχεις προτείνει, έχω κάνει έρευνα για το πώς κάποια έθνη διερεύνησαν εναλλακτικά νομίσματα, όπως το Εκουαδόρ, το οποίο στις αρχές του έτους κυκλοφόρησε ένα ηλεκτρονικό νόμισμα μέσω των κινητών τηλεφώνων. Από όσα γνωρίζω, καμία χώρα δεν εισήλθε σε αυτή τη διαδικασία ελαφρά τη καρδία και χωρίς να έχει αφιερώσει πολύ χρόνο και προσπάθεια στον σχεδιασμό και την εκτέλεση του εγχειρήματος. Ακόμα και στις πιο καλά οργανωμένες περιπτώσεις, το ρίσκο αποτυχίας θα είναι μεγάλο και δύσκολο στον σχεδιασμό και τον έλεγχό του. Στην περίπτωση του Εκουαδόρ, παρά το γεγονός ότι υπήρξαν μήνες σχεδιασμού και στενή συνεργασία τοπικών εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, τα αποτελέσματα ήταν σχετικά μέτρια (ύστερα από 2 μήνες, μόνο 8.000 πολίτες από τα συνολικά 15 εκατομμύρια του Εκουαδόρ συμμετείχαν στο πρόγραμμα). Δεν λέω ότι δεν είναι εφικτό, αλλά απαιτεί πολύ περισσότερη έρευνα και σκέψη, καθώς και την άμεση εμπλοκή ορισμένων τμημάτων σε πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς και υπουργεία.

Εκτός από τα προαναφερθέντα που απαιτούν συντονισμό και υποστήριξη των απαιτήσεων, υπάρχει και το στοιχείο του απλού ανθρώπου, "του ανθρώπου στον δρόμο", που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Από το 2010 η Ελλάδα μαστίζεται από μία οικονομική καταστροφή και θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις αν παραμείνει στο ευρώ χωρίς μία γενναία ελάφρυνση του χρέους μαζί με πολιτικές που θα ενισχύουν αντί να επιβραδύνουν την ανάπτυξη.

Μία έξοδος από το ευρώ αυτή τη χρονική περίοδο θα έθετε περισσότερες και όχι λιγότερες δυσκολίες και ρίσκα στις πλάτες μιας κακοποιημένης οικονομίας και των πολιτών της. Οποιαδήποτε λάθος κίνηση ή υπολογισμός σίγουρα θα επιβάρυνε ακόμη περισσότερο τη χώρα και πιθανόν θα απέκλειε οποιοδήποτε όφελος από μία έξοδό της στο μέλλον. Τα ακραία κοινωνικά γεγονότα είναι μία πραγματική πιθανότητα στο εγγύς μέλλον λόγω της εξόδου της χώρας από το ευρώ, ανεξάρτητα από τον βαθμό σχεδιασμού (για την αποτροπή τους). Εάν υπάρχει οποιαδήποτε σοβαρή σκέψη από την κυβέρνηση να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο σχέδιο για εναλλακτικό νόμισμα αντί του ευρώ, πρέπει να το επισημοποιήσει μέσω μιας ομάδας εργασίας και να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο, οικονομικούς πόρους και υποστήριξη από αυτά που είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμα. Υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν βλέπω πώς ένα τέτοιο σχέδιο μπορεί να καταρτιστεί σε έναν αξιόπιστο βαθμό ακρίβειας που θα μπορούσε να προστατεύσει τους πολίτες του έθνους από περαιτέρω δεινά. 
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι οποιοδήποτε εγχείρημα εξόδου από το ευρώ θα ήταν ξεκάθαρα η πιο σημαντική απόφαση που θα λάμβαναν οι Αρχές για πολλά χρόνια. Επομένως, θα ήταν σοφό και προτεινόμενο να υπάρχει απόλυτη ομοφωνία πάνω σε αυτό το ζήτημα με τους ανώτερους πολιτικούς σου εταίρους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Βεβαίως, αν η Ελλάδα αναγκαστεί να αποχωρήσει από το ευρώ παρά τη θέλησή της (από όσα μπορώ να καταλάβω, επαναλαμβανόμενες δημοσκοπήσεις και δηλώσεις του πρωθυπουργού δείχνουν πως δεν υπάρχει επιθυμία εξόδου από το ευρώ), τότε υπάρχει η ανάγκη της σύστασης αυτής της ομάδας εργασίας».

 Τσίπρας : «Μα πώς έκανε τέτοια ανοησία;»

Παρά τις εισηγήσεις και προειδοποιήσεις συνεργατών του, αλλά και τις συμβουλές φιλικών ευρω-αξιωματούχων, το αυτί του «άκαμπτου» Βαρουφάκη δεν ίδρωνε. Από την αρχή κιόλας της διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές τα έκανε μπάχαλο και με πρωτοφανή ξεροκεφαλιά άνοιγε μέτωπα δημιουργώντας ένα ρινγκ λεκτικής πυγμαχίας. Και βαθμιαία υποτροπίαζε όσο η χώρα πάλευε για επανάκτηση εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας. Τον ένοιαζε μόνο με την αυτοπροβολή του να προκαλεί επικοινωνιακή θύελλα και έχτιζε πολιτική καριέρα πηδώντας από φιάσκο σε φιάσκο. Επισκέφθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου του 2015 τον Μάριο Ντράγκι, στον οποίο έκανε αφ’ υψηλού διάλεξη για τον τρόπο λειτουργίας της ΕΚΤ. Ο Ιταλός τραπεζίτης αυτομάτως συγκάλεσε το Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το οποίο συμφώνησε να κοπεί το waiver στα ελληνικά ομόλογα.

Σε μια κρίση μεγαλείου, εν μέσω έλλειψης ρευστότητας της χώρας, απείλησε εκείνο το φεγγάρι και τον Γερούν Ντάισελμπλουμ ότι δεν θα πληρώσει χρεολύσια, γεγονός που οδηγούσε αυτομάτως την Ελλάδα σε χρεοκοπία. Εντρομος ο Ολλανδός, τότε πρόεδρος του Eurogroup, ειδοποίησε τον Ντράγκι και αυτός τον Στουρνάρα, που με τη σειρά του τηλεφώνησε στον Τσίπρα, ο οποίος έκπληκτος αναρωτήθηκε φωναχτά: «Μα πώς έκανε τέτοια ανοησία ο Βαρουφάκης;», και υποσχέθηκε στον Ελληνα κεντρικό τραπεζίτη, που είχε βάλει πλάτη για να αποφευχθεί η χρεοκοπία, να τον συνετίσει. Αλλά πού να συμμορφωθεί ο καβαλημένος στο καλάμι της διεθνούς δημοσιότητας Γιάνης; Σε υπερδιέγερση ακόμα και μέσα στο Υπουργικό Συμβούλιο παρόντος του Τσίπρα, είχε λυμένο το ζωνάρι για καβγά και με τους συναδέλφους του. Αποκάλεσε τον Γιώργο Χουλιαράκη «αποστάτη» και «πράκτορα της τρόικας», ενώ για τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Γιάννη Δραγασάκη επιφύλαξε τον βιτριολικό χαρακτηρισμό «Δούρειος Ιππος των δανειστών», καταγγέλλοντάς τον παράλληλα ότι «εσύ παρασύρεις τον Αλέξη στον συμβιβασμό». Την ίδια ώρα, στις διαπραγματεύσεις προχωρούσε αδιάλλακτος από Βατερλό σε Βατερλό.

Παραλίγο να πιαστούν στα χέρια Σαγιάς και Βαρουφάκης

Τα πράγματα οξύνθηκαν ενδοκυβερνητικά στα τέλη του Απριλίου 2015 λίγο πριν από τη σύνοδο του Eurogroup στη Ρίγα της Λετονίας. Στην επιτροπή πολιτικής διαπραγμάτευσης στην Αθήνα, με παρόντες τους Τσίπρα, Παππά, Δραγασάκη, Σταθάκη, Χουλιαράκη, Σαγιά, καθώς και τον τότε κομματικό γραμματέα του ΣΥΡΙΖΑ Τάσο Κορωνάκη, ο Βαρουφάκης έκανε επίδειξη θεωρητικής επάρκειας με ακατάληπτα επιχειρήματα και διαρκείς αρνήσεις απέναντι στους Ευρωπαίους ομολόγους του. Οχι το ένα, όχι το άλλο, κανένας συμβιβασμός, καμία υποχώρηση και πάει λέγοντας, λες και έκανε πρόβα του κλίματος σύγχυσης που συνήθιζε στις επαφές του με τους ευρωεταίρους. Οταν ο Τσίπρας τον ρώτησε κάνα δυο φορές τι σημαίνουν όλα αυτά και τι συνέπειες θα είχαν για την τρέχουσα προοπτική του τόπου, ο υπουργός Οικονομικών με το μαύρο επαναστατικό σακάκι με την κόκκινη ρίγα στον γιακά συνέχισε να γίνεται δυσνόητος μέχρι ασυναρτησίας. Τότε ο Σπύρος Σαγιάς, μην αντέχοντας άλλο, ερμήνευσε μεγαλοφώνως τα λεγόμενα του Βαρουφάκη ως προτροπή για οριστική ρήξη με την Ε.Ε. «Στράβωσε» ο Γιάνης, ο οποίος αποκάλεσε τον Σαγιά «απατεώνα». Αντεπιτέθηκε θιγμένος ο γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου λέγοντάς του «εσύ είσαι ένας μ@λ@κας που μας κουβαλήθηκες από τα πρωινά πάνελ του Παπαδάκη στον ΑΝΤ1 για να στείλεις τη χώρα στα βράχια». Οι δύο άντρες σηκώθηκαν όρθιοι, οι καρέκλες τους σύρθηκαν, αλλα καρεκλιές δεν έπεσαν. Η συνάντηση διακόπηκε για ένα μικρό διάλειμμα, αλλά ο αναβρασμός έπαιρνε διαστάσεις σίριαλ. Το τελευταίο του εκρηκτικό επεισόδιο εκείνης της σεζόν θα ολοκληρωνόταν με την επιβολή των capital controls και την προκήρυξη του δημοψηφίσματος. Ηταν η κρίσιμη φάση που η χώρα όχι από ατύχημα, αλλά από λανθασμένες πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης βρισκόταν στο χείλος της κοστοβόρας απομάκρυνσης από το ευρώ. Με τις τράπεζες κλειστές, έγκυροι συνταγματολόγοι γνωμοδοτούσαν τότε για τη νομοθετική ρύθμιση αλλαγής νομίσματος. Υποστήριζαν ότι γι’ αυτό απαιτούνταν στη Βουλή απλή πλειοψηφία 151 βουλευτών. Χρειάζονταν όμως και βαριά cojones για μια τέτοια απόφαση, πόσο μάλλον ψήφο από τους βουλευτές της συμπολίτευσης, την ίδια ώρα που τα φίδια έζωναν το Μαξίμου.

Το τηλεφώνημα του Πούτιν στον Ολάντ

Επιστροφή στην επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος, όταν ψήγματα ψυχραιμίας είχαν πλέον επανεμφανιστεί στο πρωθυπουργικό γραφείο. Εκείνο το μεσημέρι της Δευτέρας 6 Ιουλίου 2015, όταν ο πανζουρλισμός έδειχνε να καταλαγιάζει, στην αγκαλιά πιο ώριμων σκέψεων ο Αλέξης Τσίπρας ξεκίνησε τα τηλεφωνήματα σε ξένους ηγέτες. Στη διάρκειας 29 λεπτών τηλεφωνική συνομιλία του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, συνδιαλέξεις που συνήθως πραγματοποιούνταν σε ανοιχτή ακρόαση, ο Ελληνας πρωθυπουργός μαζί με τον παρόντα τότε υπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη, άκουσε τον Ρώσο πρόεδρο να λέει ότι «η Ελλάδα δεν πρέπει να φύγει από την Ευρωζώνη». Ηταν μια ζόρικη κατραπακιά που διέλυε μεμιάς και την τελευταία ελπίδα που έτρεφαν οι εντός της κυβέρνησης αμετανόητοι οπαδοί ενός ιδεατού μοσχοβίτικου φιλόπτωχου ταμείου ότι η λαβωμένη από τις ευρωπαϊκές οικονομικές κυρώσεις -λόγω της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας- Ρωσία θα μπορούσε να συνδράμει οικονομικά την Ελλάδα. Ωστόσο, το ίδιο καλοκαιριάτικο βράδυ, περίπου 3.000 χλμ. βορειοδυτικά της Αθήνας, στο Παρίσι, ένα τηλέφωνο επειγόντων κλήσεων κουδούνιζε στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Το σήκωσε ο ίδιος ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ. Στην άλλη άκρη της γραμμής, ο Ρώσος ομόλογός του είχε κάτι σοβαρό να του εκμυστηρευτεί.

Το συγκεκριμένο περιστατικό το υπενθύμισε ο Ελληνας κεντρικός τραπεζίτης Γιάννης Στουρνάρας κατά την παρουσίαση του βιβλίου «Η Τελευταία Μπλόφα» των Ελένης Βαρβιτσιώτη και Βικτώριας Δενδρινού. Σύμφωνα λοιπόν με όσα αναφέρουν στο βιβλίο τους με τίτλο «Ενας πρόεδρος δεν έπρεπε να πει κάτι τέτοιο…» («Un président ne devrait pas dire ça...», εκδόσεις Stock, 2016) οι Γάλλοι ερευνητές δημοσιογράφοι Ζεράρ Νταβέ και Φαμπρίς Λομ, ο ίδιος ο Ολάντ τους εξομολογήθηκε μια εκπληκτική ιστορία όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν τον κάλεσε «μυστηριωδώς» εκείνο το βράδυ. Ο Ρώσος πρόεδρος του έδωσε μια πληροφορία ώστε να μην υπάρξει παρεξήγηση μεταξύ τους. Ο Πούτιν του ξεκαθάρισε ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε υποβάλει αίτημα στη ρωσική για την εκτύπωση δραχμών επειδή δεν διέθετε τις κατάλληλες εγκαταστάσεις για να το κάνει.

Τον διαβεβαίωσε μάλιστα ότι δεν είναι καθόλου δική του επιθυμία και διευκρίνισε στον Ολάντ ότι η Ρωσία δεν ήθελε να εμπλακεί σε κάτι τέτοιο, κατέληξε ο Πούτιν πριν κλείσει το τηλέφωνο. Ο Γάλλος πρόεδρος, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, δίνει και την εξήγηση γιατί ο Πούτιν του αποκάλυψε το ελληνικό αίτημα. «Διερωτήθηκα γιατί μου είπε αυτό το πράγμα. Πρώτον, ίσως για να μη θεωρηθεί υπεύθυνος ότι έσπρωξε την Ελλάδα στην έξοδο από την Ε.Ε. και δεύτερον για να μου πει -και δεν ήταν κακή ιδέα- ότι κατά την άποψή του το Grexit ήταν ένας κίνδυνος που έπρεπε πάση θυσία να αποφευχθεί». Ο Ολάντ ήταν σίγουρος ότι, αν ο Πούτιν έκανε αυτή την εντυπωσιακή κίνηση προς το μέρος του, αυτή έγινε «με καλή πρόθεση». «Εξάλλου, την κράτησα για τον εαυτό μου», δήλωσε στους δύο δημοσιογράφους. Οι ίδιοι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι ο Ολάντ έπαιζε τον ρόλο του συμβούλου προς τον Τσίπρα, τον οποίο θεωρούσε «έναν θορυβώδη αδελφό», τη στιγμή που η Κριστίν Λαγκάρντ του επιχειρηματολογούσε υπέρ του Grexit, ενώ ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μισέλ Σαπέν του είχε τηλεφωνήσει για να του πει ότι οι Γερμανοί ήθελαν να διώξουν την Ελλάδα από την Ευρωζώνη.

Το σοκαριστικό όμως στην υπόθεση είναι όχι αν έγινε πράγματι προσπάθεια να τυπωθούν χαρτονομίσματα δραχμών στη Ρωσία -ο Ολάντ δεν είχε κανέναν λόγο να αναφερθεί σε αυτή την επουσιώδη λεπτομέρεια της προεδρίας του αν δεν ήταν αληθινή-, αλλά ποιος ή ποιοι επιχείρησαν από την ελληνική κυβέρνηση να το πράξουν με απρόβλεπτες συνέπειες για τη χώρα. Ωστόσο, σε εκείνη τη φάση της δραχμικής παράνοιας, οι πληροφορίες που έλεγαν ότι η Ελλάδα υπέβαλε αίτημα για τύπωμα δραχμών στη Ρωσία χάριν της αυτόβουλης βύθισής της σε άγνωστα και αχαρτογράφητα νερά είχαν διασπαρεί και στην Ελλάδα. Γνώστης του θέματος από πηγές του, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος ενημέρωσε τότε τον Προκόπη Παυλόπουλο. Σύμφωνα με τον Γιάννη Στουρνάρα, η απάντηση που έλαβε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ήταν: «Μην ανησυχείτε, δεν πρόκειται να υπογράψω κάτι τέτοιο». Αμέριμνος μάλλον για όσα είχαν ήδη διαμειφθεί τηλεφωνικά εντός και εκτός Ελλάδας, λίγες ημέρες αργότερα, στις 14 Ιουλίου 2015, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης σε εκδήλωση περίπου 500 στελεχών της Αριστερής Πλατφόρμας στο ξενοδοχείο «Οσκαρ», στον σταθμό Λαρίσης, περιέγραφε με ζήλο το σχέδιο επιστροφής στο εθνικό νόμισμα. Με ορμητικότητα ένθερμου μπολσεβίκου, ξετύλιξε την κόκκινη κλωστή της επαναστατικής δράσης με πράξεις ικανές να οδηγήσουν στην ομαλή μετάβαση από το υπάρχον σύστημα του ευρώ στη δραχμή. Ανέκαθεν άλλωστε τόνιζε πως «πρέπει να πάμε στο εθνικό μας νόμισμα, είναι η μόνη εναλλακτική λύση που υπάρχει στο τραπέζι».

ΓΙΑ 30 ΔΙΣ. στο Νομισματοκοπείο

Το εναλλακτικό σχέδιο του Λαφαζάνη για την επιτυχή επιστροφή στο εθνικό νόμισμα προϋπέθετε εθνικοποίηση της Τραπέζης της Ελλάδος, αποκοπή της από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, λεφτά από τη Ρωσία ως προκαταβολή για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου και πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα. Κυρίως, όμως, χρειαζόταν άμεσα τη δέσμευση του χρηματικού αποθέματος των 22 δισ., ενδεχομένως και 30 δισ. ευρώ που διατηρούσε στο θησαυροφυλάκιό της για να τροφοδοτεί τα ΑΤΜ. Ταυτόχρονα, το προβληματικό στη σύλληψή του σχέδιο προέβλεπε την εισβολή στο Νομισματοκοπείο του Χολαργού, όπου φυλάσσεται το χρηματικό απόθεμα της Τραπέζης της Ελλάδος, ουσιαστικά το απόθεμα από το οποίο εφοδιάζονται οι ελληνικές τράπεζες έπειτα από άδεια που δίνεται από την ΕΚΤ. Στην πραγματικότητα, εκτιμάται πως το ριφιφί θα απέφερε ένα σημαντικό ποσό κολαριστών χαρτονομισμάτων, ικανό για να κρατήσει τη χώρα όρθια το πολύ δύο μήνες, διάρκεια που υπολειπόταν αρκετά από τους έξι μήνες, το μικρότερο χρονικό διάστημα που απαιτείται προκειμένου να κυκλοφορήσει ένα νέο νόμισμα. Αλλά ο επαναστατικός βολονταρισμός δεν κοιτάει το ρολόι όταν κρίνει ότι οι συνθήκες έχουν ωριμάσει. Σύμφωνα πάντα με τον εμπνευστή του σχεδίου που ο ίδιος είχε εκπονήσει, αυτό το γνώριζε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και είχε καταθέσει τις προτάσεις του στο Υπουργικό Συμβούλιο, όπου οι υπόλοιποι υπουργοί αντέδρασαν.

Κατά τον Βαρουφάκη, πάντως, το «ντου» στο Νομισματοκοπείο ήταν ιδέα του Φλαμπουράρη. Απλώς ο Λαφαζάνης την υιοθέτησε για να πάρει όλη τη δόξα! Ανεξάρτητα από την πατρότητα της ιδέας, τις ίδιες ώρες που η Αριστερή Πλατφόρμα υποτίθεται ότι σειόταν από θαρραλέα αποφασιστικότητα και κινητοποιούνταν με επαναστατικό σθένος, κορυφαίος υπουργός της κυβέρνησης είχε ενημερώσει την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία με τη σειρά της ενημέρωσε την ΕΛ.ΑΣ. ώστε αυτή να λάβει έκτακτα μέτρα ασφάλειας και περιφρούρησης του Νομισματοκοπείου. Πέντε μήνες αργότερα, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιος Κούλογλου, αποκάλυψε μέσω της ιστοσελίδας του ότι ο πρωθυπουργός με εντολή του στην ΕΥΠ απέτρεψε την κατάληψη του Νομισματοκοπείου από υπουργούς του ΣΥΡΙΖΑ! Στις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης γι’ αυτό το σοβαρό θέμα, η κυβέρνηση πέταξε τότε την μπάλα στην κερκίδα και ψέλλισε κάτι περί Παπασταύρου από τη ζουληγμένη κονσέρβα των αντεπιχειρημάτων της.

Tους τρόλαραν στο Κρεμλίνο

Η αλήθεια είναι πως ο κατά τα άλλα έντιμος αγωνιστής Λαφαζάνης έτρεφε μέσα στην εμμονική αγωνία του για το «καλό του λαού» υπέρμετρες προσδοκίες από τους μετα-σοβιετικούς μονιμάδες του Κρεμλίνου και τους συν αυτώ. Εντάξει, δεν ήταν φιλανθρωπικό σωματείο, αλλά μάλλον θεωρούσε ότι όλο και κάποια αλληλεγγύη θα εκδήλωνε, λόγω ορθόδοξης παραδόσεως, στους κατατρεγμένους ομόθρησκους Ελληνες. Κοψομεσιαζόταν όταν υποδεχόταν μεθ’ υποκλίσεων το μεγάλο αφεντικό της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ, καθώς και απέναντι σε κάθε Ρώσο μικρο-ολιγάρχη που έφτανε στην Αθήνα και ο ίδιος υποψιαζόταν, άγνωστο πώς, ότι ήταν κολλητός του Πούτιν. Σε μια τέτοια περίπτωση έκλεισε ραντεβού με έναν από αυτούς σχετικά μακριά από το υπουργικό γραφείο του για να μη δημοσιοποιηθεί η συνάντησή τους.

Διάλεξε ατυχώς το καφενείο κοντά στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο εμπορικό κέντρο όπου στεγαζόταν το MEGA για να συνομιλήσουν διακριτικά. Φυσικά είχε πρωτοστατήσει στην πρώτη επίσημη επίσκεψη του Τσίπρα στην κρύα Μόσχα στις αρχές του Απριλίου του 2015, εν μέσω τότε των κρίσιμων συζητήσεων για το ελληνικό χρέος και τη δημοσιονομική κατάσταση. Ελαμπε το πρόσωπό του όντας στην κυβερνητική αποστολή, στην οποία συμμετείχαν η Νάντια Βαλαβάνη,ο Νίκος Κοτζιάς, συν ο Αλέξης και η Μπέτυ, άπαντες, παρά τη διαφορά γενεών, πρώην Κνίτες και άλλος λίγο, άλλος πολύ άλλοτε οπαδοί του πάλαι ποτέ 70χρονου σοβιετικού καθεστώτος.

Ενδεχομένως, όταν ο Λαφαζάνης φορώντας μπουφάν συνόδευε τον τυλιγμένο σε παλτό Τσίπρα στην κατάθεση στεφανιού στην Αιώνια Φλόγα του μνημείου του Αγνωστου Στρατιώτη στον Κήπο του Αλεξάνδρου κάτω από τα τείχη του Κρεμλίνου, να περνούσε από το μυαλό του ότι βρισκόταν στο ιδανικό τοπίο της εναλλακτικής λύσης που έψαχνε η κυβέρνηση σε περίπτωση ρήξης με τους δανειστές. Το να ζητούσε όμως μόνος του βοήθεια από τους Ρώσους κρίνεται από αφελώς παρακινδυνευμένο έως απίθανο. Ακόμη και όταν δύο μήνες αργότερα, τον Ιούνιο του 2015, ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ο Λαφαζάνης έτρεχε για μείωση της τιμής του φυσικού αερίου. Αν πρόλαβε εν τω μεταξύ να τακιμιάσει με τον Πούτιν για την εκτύπωση δραχμών, θα έπρεπε να του ανεγείρουν μνημείο διεθνούς ιδεοληπτικής ρέντας σε αντίθεση με την αντίστοιχη γκίνια του Βαρουφάκη. Ετσι κι αλλιώς, αμφότεροι μετά το καλοκαίρι του 2015 θα μπορούσαν να τραγουδούν ντουέτο το «Οσα κοστίζουν μια δραχμή, γι’ άλλους κοστίζουν μια ζωή» του Σωκράτη Μάλαμα.


Πάντως, όταν κορυφαίος κυβερνητικός αξιωματούχος είχε διερευνήσει τις προθέσεις του CEO της Gazprom για δάνειο 5 δισ. έναντι μελλοντικών εσόδων από τον αγωγό φυσικού αερίου, ο Αλεξέι Μίλερ με ρωσικό ρεαλισμό τον είχε τρολάρει: «Εχουμε τράπεζες στη Ρωσία που μπορούν να το συζητήσουν. Αλλά θα σας χρεώσουν επιτόκια δανεισμού κοντά στο 5%-6%. Εσείς δανείζεστε από την ΕΚΤ με 1%. Είστε βέβαιος ότι σας συμφέρει;».
Σε εκείνη πάντως την ομιλία του στην Αγία Πετρούπολη, ο πρώην Ελληνας πρωθυπουργός είχε κάνει, παρουσία του Ρώσου προέδρου, μια αμφίσημη δήλωση που προκάλεσε ποικίλες ερμηνείες για τους προσανατολισμούς της νέας κυβέρνησης ως προς την Ε.Ε. Είχε πει, κάπως μεταφορικά, ότι «είμαστε λαός της θάλασσας, δεν φοβόμαστε να ανοιχτούμε σε καινούριες θάλασσες για να φτάσουμε σε ασφαλέστερα λιμάνια».

Υπό το φως των μετέπειτα αποκαλύψεων, εκείνη η δήλωσή του θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μυρωδιά μελανιού, άρωμα χαρτιού και οσμή λαδιού στις εκτυπωτικές μηχανές ρουβλιών του Νομισματοκοπείου της Μόσχας. Συνδυασμένη η δήλωση με την αποστροφή του Πούτιν στο ίδιο συνέδριο, που τόνισε χαμογελώντας κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που ακολούθησε ότι «όταν χρωστάς πολλά, το άγχος το έχει αυτός που του οφείλεις», τροφοδοτήθηκαν διάφορες εικασίες. Η πρεμούρα του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, μετά το ραντεβού των δύο αντρών, στο περιθώριο του φόρουμ να απαντήσει «Οχι, όχι, όχι» στο ερώτημα αν συζητήθηκε το ενδεχόμενο παροχής οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα άφηνε περιθώρια υποψιών ότι κάτι «ψήνεται». Στην πραγματικότητα, τέτοια σενάρια φούσκωναν με κοπανιστό αέρα το μπαλόνι του εμμονικού λαϊκισμού και της επίμονης τυφλότητας για έξοδο από το ευρώ. Λογικά, μετά από όλα όσα άστοχα και τραγικά προηγήθηκαν, η πρόθεση του Αλέξη Τσίπρα να γράψει βιβλίο κρίνεται απολύτως αναγκαία, δεδομένου ότι είναι ο κατεξοχήν πρωταγωνιστής εκείνης της περιόδου. Αν λοιπόν, όπως δήλωσε, αισθανθεί την ανάγκη να τοποθετηθεί με ονόματα και διευθύνσεις πάνω στα πραγματικά γεγονότα, καλό θα ήταν να βάλει μέσα και ένα GPS για να μη χαθεί ο αναγνώστης στον λαβύρινθο από τις παλινωδίες και τις αυταπάτες του εκείνης της περιόδου. Οταν λίγο ακριβά μεν, αλλά τελικά παρά τρίχα γλιτώσαμε τα πεντοχίλιαρα που θα ήταν σωστά πετσετάκια.

ΘΑ πάρουμε Σιτάρι από Ρωσία ΚΑΙ φάρμακα από Αργεντινή
Το εναλλακτικό σχέδιο που είχαν εκπονήσει στον ΣΥΡΙΖΑ για το πώς θα προχωρούσε η χώρα όταν θα τα έσπαγαν με τους δανειστές

Η συζήτηση που ξέσπασε πρόσφατα για τα γεγονότα που συντάραξαν τη χώρα το πρώτο εξάμηνο του 2015, με αποκορύφωμα το δημοψήφισμα του Ιουλίου, τα σενάρια του Grexit και την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, ανασύρουν στη μνήμη τα όσα προηγήθηκαν για να φτάσουμε στο οδυνηρό αδιέξοδο. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα όσα γίνονταν εντός του ΣΥΡΙΖΑ από το καλοκαίρι του 2014, όταν πλέον η προοπτική αναρρίχησης στην εξουσία ήταν εξαιρετικά πιθανή έως βέβαιη, μέχρι το καυτό καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς. Κεντρικό σημείο των διεργασιών εκείνων, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, ήταν η εκπόνηση ενός εναλλακτικού σχεδίου σε περίπτωση που φτάναμε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στα όρια του Grexit και τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο.

Σε εκείνη την καμπή, λοιπόν, αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μια επιτροπή που θα μελετούσε τις επιπτώσεις μιας οριστικής σύγκρουσης, δηλαδή το σενάριο εξόδου από το ευρώ, και τι θα έπρεπε να γίνει ώστε να σταθεί όρθια η χώρα, κυρίως στο πρώτο μεταβατικό διάστημα και μέχρι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα να τη σταθεροποιήσει και να της δώσει μια καλύτερη προοπτική.

«Μην το λέμε και φοβηθεί ο κόσμος»

Κεντρικά πρόσωπα στην επιτροπή αυτή ήταν ο μετέπειτα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, καθηγητής Κώστας Λαπαβίτσας, και ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Χάισε Φλάσπε, που είχαν εργαστεί για μια ανάλογη μελέτη του ΑΚΕΛ. Οταν ωστόσο η επιτροπή ξεκίνησε τις εργασίες της, διαπιστώθηκε ότι τα ηγετικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, πέραν της αριστερής πτέρυγας, ήταν απρόθυμα να συμμετάσχουν, και μάλιστα ο κ. Γιάννης Δραγασάκης εξέφρασε την αντίθεσή του, μπλοκάροντας την εκπόνησή της όσο μπορούσε. Η ηγετική ομάδα φοβόταν ότι εάν δημοσιοποιούνταν αυτή η προσπάθεια, τότε θα προκαλούνταν ανησυχία και φόβος στο εκλογικό σώμα για τη διαφαινόμενη έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας «παρότρυνε» τους θιασώτες της ρήξης να τηρήσουν χαμηλούς τόνους και τους ζήτησε να δεσμευτούν ότι δεν θα δημοσιοποιήσουν τίποτα σχετικό. «Ενδεχομένως να έχετε δίκιο, αλλά να μην το λέμε γιατί θα φοβηθεί ο κόσμος και θα το εκμεταλλευτούν οι αντίπαλοι», ήταν το νόημα της οδηγίας που έδωσε.

Τι περιείχε όμως η μελέτη αυτή, που έκανε τον κ. Τσίπρα να «τρομάξει»; Καλά πληροφορημένες πηγές λένε ότι η επιτροπή εξέτασε πώς θα προετοιμαζόταν η χώρα σε τέσσερις άξονες, ώστε να καλύψει τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού, δηλαδή να μην υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά αγαθά, να κερδίσει χρόνο και να αναδιοργανωθεί.

Οι τέσσερις άξονες αφορούσαν στην επάρκεια τροφίμων, στην ενεργειακή κάλυψη, στην εξασφάλιση φαρμάκων και στη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ως προς το τελευταίο έχει γίνει τις τελευταίες ημέρες μεγάλη συζήτηση, χωρίς να λείπουν υπερβολές και διαστρεβλώσεις. Οπως για παράδειγμα τα περί «μπούκας» στο Νομισματοκοπείο. Ο κ. Παναγιώτης Λαφαζάνης, υπουργός Ενέργειας μέχρι τον μνημονιακό συμβιβασμό του κ. Τσίπρα, δεν είχε προτείνει κάποια εισβολή, αλλά ουσιαστικά την αξιοποίηση ενός μέρους από τα αποθεματικά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που βρίσκονταν στη χώρα μας (κάπου 20 δισ. ευρώ) για το μεταβατικό διάστημα προς το εθνικό νόμισμα. Η κυβέρνηση θα έπαιρνε αυτά τα χρήματα με πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ως δάνειο και όχι με άλλον τρόπο.

Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν όμως και οι άλλοι τρεις άξονες. Η επιτροπή είχε κάνει λεπτομερείς μελέτες -είχε προχωρήσει μάλιστα σε άτυπες διερευνήσεις σε εσωτερικό και εξωτερικό για το πώς θα καλύπτονταν οι ανάγκες και από ποιους. Στο θέμα των τροφίμων, για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα θα εμφανιζόταν με το μοσχαρίσιο κρέας, καθώς η χώρα καλύπτει με δική της παραγωγή το 15% με 20% των αναγκών - και αυτό εξαιτίας των περιορισμών της κοινής αγροτικής πολιτικής. Για το χοιρινό οι ανάγκες κάλυψης ήταν περίπου 35%, αφού η εγχώρια παραγωγή φτάνει στο 65% των αναγκών. Αντιθέτως, στα κοτόπουλα η χώρα κάνει και κάποιες εξαγωγές, ενώ στο ψάρι είναι επίσης από τις εξαγωγικές δυνάμεις.

Τα όσπρια θέλουν...υπομονή

Εκεί που θα χρειαζόταν υπομονή ήταν στα… όσπρια! Η Ελλάδα δεν καλύπτει τις ανάγκες της, παρά μόνο σε μικρό ποσοστό, ωστόσο θα μπορούσε με ένα πρόγραμμα κινήτρων να καλλιεργηθούν μεγάλες εκτάσεις και μέσα σε έξι μήνες (τόσο διάστημα απαιτεί ο καρπός) να υπάρξει επάρκεια. Εκεί που χρειάζονταν πάντως άμεσες κινήσεις θα ήταν με το σιτάρι, η έλλειψη του οποίου θα είχε επιπτώσεις στην αλυσίδα τροφίμων. Γι’ αυτό και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ή σύμβουλοι που είχαν καλές σχέσεις με τη Μόσχα ανέλαβαν να κάνουν κρούσεις στη ρωσική κυβέρνηση ώστε να υπάρξει πλήρης εφοδιασμός. Το βράδυ της 7ης Απριλίου του 2015, μυστικοσύμβουλος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ εξομολογούνταν στο μπαρ του ξενοδοχείου «Μετροπόλ», ότι το θέμα είχε λυθεί. Γενικά στη μελέτη γινόταν αναφορά με πλήρη κοστολόγηση κάθε προμήθειας.

Για τα φάρμακα επίσης η επιτροπή είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το 70% των αναγκών θα καλυπτόταν από τις εγχώριες φαρμακοβιομηχανίες, κυρίως με γενόσημα, ενώ για το υπόλοιπο 30% είχαν γίνει ήδη επαφές ώστε να καλυφθεί με εισαγωγές από χώρες της Λατινικής Αμερικής, κυρίως τη Βραζιλία και την Αργεντινή.

Τέλος, για την ενέργεια εκτιμήθηκε από βολιδοσκοπήσεις σε διάφορα επίπεδα ότι η χώρα θα μπορούσε να καλυφθει σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο κυρίως από τρεις χώρες. Οι πηγές αρνούνται να πουν ποιες ήταν αυτές, αλλά περιγράφουν μία χώρα από τα βόρεια, μία από τα ανατολικά και μία από τη Λατινική Αμερική. Πιθανολογείται, σύμφωνα και με όσα γίνονταν εκείνη την περίοδο, ότι πρόκειται για τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βενεζουέλα.
Στο επίκεντρο της μελέτης ως προς τις συμμαχίες που θα είχε μία κυβέρνηση στη μετάβασή της σε εθνικό νόμισμα ήταν φυσικά πάντα η Ρωσία. Ο ΣΥΡΙΖΑ έψαξε πολύ κάθε δυνατότητα προσφυγής στη Μόσχα για βοήθεια.

Κάποια στιγμή μάλιστα οι ελπίδες ήταν μεγάλες, αφού κατά την επίσκεψη του κ. Τσίπρα στη ρωσική πρωτεύουσα τον Απρίλιο του ’15 δόθηκε η εντύπωση ότι η συμφωνία για τον αγωγό αερίου θα απέφερε άμεσα στην Ελλάδα το ποσό των 5 δισ. ευρώ έναντι των μελλοντικών κερδών από τη δραστηριότητα. Αρχικά εμφανίστηκε ότι η συζήτηση αυτή ήταν σε επίπεδο υπουργών, με τον τότε υπουργό Ενέργειας Π. Λαφαζάνη να «χρεώνεται» υπερβολική αισιοδοξία. Ωστόσο τη δυνατότητα για μια τέτοια συμφωνία είχε επιβεβαιώσει ο ίδιος ο κ. Τσίπρας, λίγες ώρες μετά τη συνάντησή του με τον κ. Βλαντιμίρ Πούτιν. Το τι ακριβώς είχε γίνει, το πώς και το γιατί «ξεστράτισε» το όλο θέμα, εάν ποτέ ήταν όντως ρεαλιστικό, είναι από τα μυστήρια εκείνου του εξαμήνου.