Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ: Τέσσερις «στρατηγοί» για 2.300 συνέδρους

Με τα κεντρικά ιδεολογικά και πολιτικά ζητούμενα να είναι μάλλον λυμένα και ξεκαθαρισμένα στο γενικό τους πλαίσιο από την κυβερνητική πολιτική που ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ λόγω του μνημονίου, το συνέδριο του κόμματος (το οποίο θα διεξαχθεί στο γήπεδο του Tαε Κβον Ντο από την Πέμπτη έως την Κυριακή με πρόβλεψη για περίπου 2.300 εκλεγμένους συνέδρους) θα είναι εστιασμένο, πρωτίστως, στη διαχείριση και τη νομή της εξουσίας ανάμεσα στις αλληλοσπαρασσόμενες εσωκομματικές ομάδες και τον ανταγωνισμό των κορυφαίων στελεχών.

Κυρίως δε το ενδιαφέρον στρέφεται στη μάχη των «στρατηγών», των κορυφαίων δηλαδή εκφραστών των εσωκομματικών ομάδων και τάσεων που μοιράζουν το παιχνίδι κάτω από την κυρίαρχη παρουσία του Αλέξη Τσίπρα. Πρόκειται για τους Γιάννη Δραγασάκη, Νίκο Παππά, Ευκλείδη Τσακαλώτο και Νίκο Βούτση. Οπως είναι τα πράγματα, το 2ο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ (13-16 Οκτωβρίου) θα συμβάλει περισσότερο στη διαμόρφωση των συσχετισμών εν όψει του ανασχηματισμού παρά θα επηρεάσει αυτή καθαυτή την ασκούμενη κυβερνητική πολιτική. Ουσιαστικά ο ρόλος του κόμματος καθίσταται μάλλον συμπληρωματικός, κάπως σαν δεκανίκι της κυβέρνησης, και ουδόλως καθορίζει τις μεγάλες επιλογές και τις αποφάσεις που λαμβάνονται για τη χώρα - είτε στις κουίντες των δανειστών και τις αίθουσες του «Hilton», όπου διεξάγονται συνήθως οι διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς, είτε στο Μέγαρο Μαξίμου και τις κλειστές κυβερνητικές συσκέψεις ενός πολύ στενού κύκλου στελεχών.

Προσωποκεντρικό κόμμα

Στην πραγματικότητα ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μετατραπεί, μετά την περσινή διάσπαση και την αποχώρηση των λαφαζανικών και άλλων διαφωνούντων με τον μνημονιακό συμβιβασμό, σε ένα καθαρό, σχεδόν μονολιθικό από ιδεολογικής και πολιτικής άποψης, αλλά ταυτόχρονα και αμιγώς προσωποκεντρικό κόμμα, καθώς ο Αλέξης Τσίπρας είναι το απόλυτο και αδιαμφισβήτητο σημείο αναφοράς όλων των οργανωμένων δυνάμεων.  Ουσιαστικά αξιοσημείωτη προσυνεδριακή συζήτηση σε βάθος δεν έγινε λόγω έλλειψης ή απόκρυψης διαφορετικών στρατηγικών και τακτικών προσεγγίσεων.

Εσωκομματική αντιπολίτευση -με τη γνωστή και κλασική έννοια του όρου- δεν υπάρχει, ουδείς αμφισβητεί την ουσία της εφαρμοζόμενης κυβερνητικής πολιτικής παρά μόνο σε επίπεδο ρητορικής αποτύπωσης και όλοι συμμετέχουν στη διαχείριση και απόλαυση της εξουσίας, η οποία αποτελεί και τον δεύτερο ενοποιητικό παράγοντα στον ΣΥΡΙΖΑ - μετά δηλαδή τον Αλέξη Τσίπρα.

Ενα από τα κεντρικά διακυβεύματα του συνεδρίου θα είναι η σύγκρουση ανάμεσα στη νέα γενιά στελεχών που προωθήθηκαν μετά την περσινή διάσπαση και στην πλειονότητά τους ασπάζονται φανατικά τον τσιπρισμό και σε εναπομείναντες της ιστορικής φουρνιάς, οι οποίοι αφενός επιμένουν σε συλλογικότητες, αφετέρου δεν μπορούν να παρακολουθήσουν εύκολα τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε έναν μηχανισμό ωμού κυβερνητικού ρεαλισμού.  Ενα δεύτερο θα είναι ο ρυθμός μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ σε καθαρά σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και ο ρόλος των πασοκογενών στελεχών σε αυτή την πορεία, σε συνδυασμό με το άνοιγμα που επιχειρεί ο Αλέξης Τσίπρας σε πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της λοιπής Κεντροαριστεράς. Και βεβαίως, το πιο ενδιαφέρον ίσως μέρος της συνεδριακής κόντρας θα είναι η μάχη των «στρατηγών», των κορυφαίων δηλαδή στελεχών που εκφράζουν με όλη την περιπλοκότητα τέτοιων περιόδων τις αντίστοιχες ισχυρές τάσεις και ομάδες στο κόμμα, με αυτή τη σύγκρουση να καθορίζει και τις ισορροπίες στο κυβερνητικό απαράτ  της επόμενης μέρας.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αλλά και σε συνδυασμό με τα παραπάνω πεδία διαμάχης, εξελίσσεται και μια προσπάθεια των κομματικών της Κουμουνδούρου να αποσπάσουν και να διατηρήσουν έναν αυτόνομο ρόλο σε σχέση με την κυβέρνηση και τις άλλες θεσμικές εκφράσεις της νέας εξουσίας, όπως η πολυπληθής πλέον Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Γι’ αυτό τον λόγο, και πιθανόν σε συνεννόηση με τον Αλέξη Τσίπρα, που θέλει διάχυση της επιρροής και σχετική αποδυνάμωση όλων των πόλων εξουσίας, προωθούν την αύξηση των μελών της Κεντρικής Επιτροπής σε 151, με επέκταση του ασυμβίβαστου για το 75% των μελών της πέραν της κυβερνητικής και στη βουλευτική ιδιότητα. Ητοι, μόνο 37 (ποσοστό 25%, όπως λέει το καταστατικό) στους 151 της νέας Κ.Ε. θα προέρχονται από την κυβέρνηση ή την Κ.Ο. προκειμένου να αναδειχθούν νέα στελέχη που θα αποτελέσουν την εφεδρεία όταν έρθει η αποστράτευση όσων από τους σημερινούς βουλευτές και κυβερνητικούς δεν... αντέξουν στην πορεία. Πρόκειται ταυτόχρονα για προσπάθεια ανάδειξης μιας ισχυρής ομάδας «πραιτοριανών» του Αλέξη Τσίπρα, που θα λειτουργήσει σαν ασπίδα του στις όποιες μελλοντικές εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ.

Η μάχη των «στρατηγών» 

 Η πορεία της κυβέρνησης τον τελευταίο χρόνο, μετά τις εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2015, διαμόρφωσε μια νέα κατάσταση και έναν ξεκάθαρο χάρτη στην ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Στο ιδιότυπο «χρηματιστήριο αξιών» για τα κορυφαία στελέχη, κάποιοι είχαν ανοδική τάση, άλλοι αποδυναμώθηκαν ή περιθωριοποιήθηκαν και σε πολλές περιπτώσεις άλλαξαν συμμαχίες και διαμορφώθηκαν νέες σχέσεις. Ομως, τέσσερις υψηλόβαθμοι παράγοντες θεωρούνται πλέον σαφώς οι «στρατηγοί» που θα συγκρουστούν ή θα συμμαχήσουν στο επικείμενο συνέδριο. Ο ανερχόμενος υπουργός Επικρατείας Νίκος Παππάς, ο διαχρονικά σταθερός στο εσωκομματικό πεδίο, ΚΚΕγενής αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης, ο επικεφαλής της κατ’ ευφημισμόν εσωκομματικής αντιπολίτευσης, της ομάδας των «53+», και υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος και ο μετρ των πολιτικών στρατηγικών, εκφραστής της ιστορικής συνείδησης του ΚΚΕ Εσωτερικού και νυν πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης.

Το σκηνικό είναι εξαιρετικά σύνθετο και είναι ενδεικτικό ότι οι συγκροτημένες τάσεις και ομάδες που δραστηριοποιούνται ήδη στο εσωκομματικό πεδίο δεν έχουν όλες ευθεία αντιστοίχιση με τους τέσσερις «στρατηγούς» ή αλλιώς κανένας εξ αυτών δεν διαθέτει ή δεν περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη ομαδοποίηση. Ακόμη και ο Τσακαλώτος, ο οποίος έχει χριστεί άτυπα «αρχηγός των ‘‘53+’’», απολαμβάνει αποδοχής και από άλλες τάσεις, ενώ συχνά αμφισβητείται και από την ίδια την ομάδα του! Πιο αδύναμος σε συμμαχίες φαίνεται πάντως να είναι ο Παππάς. Αντίθετα οι πιο δυνατοί σε αυτό το κομμάτι θεωρούνται οι Τσακαλώτος και Βούτσης, ενώ είναι ακόμη θολό το πώς θα κινηθεί η πλευρά Δραγασάκη στις διεργασίες των συμπλεύσεων.

Γιάννης Δραγασάκης
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης θεωρεί ότι ο Αλέξης Τσίπρας «πρέπει να ανοίξει το παιχνίδι σε περισσότερα στελέχη»


Νίκος Παππάς
Θεωρείται ο εκφραστής της στροφής του ΣΥΡΙΖΑ στον ρεαλισμό της διακυβέρνησης, αλλά και στη σοσιαλδημοκρατία 


Νίκος Βούτσης
Εκ των ιστορικών στελεχών που διαμόρφωσαν την πολιτική στρατηγική νίκης του ΣΥΡΙΖΑ. Βρέθηκε ανεξήγητα εκτός του στενού πυρήνα στο Μαξίμου



Ευκλείδης Τσακαλώτος
Πήρε πάνω του τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές και υποστηρίζει τις κυβερνητικές επιλογές με πάθος

Ο υπουργός Επικρατείας 

Το πρώτο μεγάλο ερώτημα είναι πώς το συνεδριακό σώμα θα αντιμετωπίσει τον κ. Παππά, ο οποίος είναι ο πλέον ανερχόμενος αστέρας στο εσωκομματικό πεδίο. Ο υπουργός Επικρατείας σηματοδοτεί αυτή την περίοδο  τις πιο κρίσιμες ίσως μάχες για το κυβερνών κόμμα: τη σύγκρουση με τη λεγόμενη «διαπλοκή», με τη διαμόρφωση του νέου τηλεοπτικού πεδίου, αλλά και τη μάχη για το χρέος και την προσέλκυση επενδύσεων. Παραμένει ο εξ απορρήτων συνεργάτης του πρωθυπουργού, κάτι με το οποίο μάλλον δυσανασχετούν πολλοί σε κυβέρνηση και κόμμα. Θεωρείται ο εκφραστής της στροφής του ΣΥΡΙΖΑ στον ρεαλισμό της διακυβέρνησης, αλλά και στη σοσιαλδημοκρατία, κατευθύνσεις που ενοχλούν σφόδρα τον παραδοσιακό κορμό του κόμματος και δημιουργούν αρκετά ευρείες αντισυσπειρώσεις. Τον υποστηρίζει το μεγαλύτερο μέρος της Ενωτικής Κίνησης, που είναι οι αμιγώς προεδρικοί του ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως η νέα γενιά αυτών, αλλά και ένα ισχυρό δίκτυο πασοκογενών, με επικεφαλής τον Χρήστο Σπίρτζη και τον Αντώνη Κοτσακά. Στόχος του λέγεται ότι είναι η κατάκτηση της πρώτης θέσης στη σταυροδοσία για τη νέα Κεντρική Επιτροπή, που θα τον φέρει υποψήφιο ακόμη και για την αντιπροεδρία της κυβέρνησης στον ανασχηματισμό. Η πρώτη θέση βέβαια δεν είναι εύκολη υπόθεση. Διαχρονικά η πρωτιά είναι υπόθεση του Δραγασάκη, ο οποίος στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2013 είχε επικρατήσει παίρνοντας το 42,97% των ψήφων έναντι 39,85% του δεύτερου Τσακαλώτου, με τον Παππά να έρχεται έκτος (28,23%) και τον Βούτση ένατο (25,1%).

Ο Γιάννης Δραγασάκης 

Ο κ. Δραγασάκης θα επιχειρήσει μέσω του συνεδρίου να ανακτήσει το χαμένο έδαφος που φαίνεται να έχει πλέον στο κυβερνητικό πεδίο, καθώς ο ρόλος του έχει περιοριστεί σε σχέση με το στενό επιτελείο του Μεγάρου Μαξίμου και των συνεργατών του πρωθυπουργού. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης θεωρεί ότι ο Τσίπρας «πρέπει να ανοίξει το παιχνίδι σε περισσότερα στελέχη» και να μην εγκλωβίζεται σε έναν μικρό κύκλο έμπιστων ανθρώπων του, ενώ εμφανίζεται επιφυλακτικός σε πολλούς χειρισμούς του Μαξίμου όσον αφορά κεντρικά θέματα κυβερνητικής πολιτικής, π.χ. στη σφοδρή αντιπαράθεση με τον Γιάννη Στουρνάρα. 

Δείχνοντας τις διαθέσεις του, άσκησε προ ημερών κριτική στην ηγετική ομάδα του Μαξίμου μιλώντας για «λάθη που ενδεχομένως συνεχίζονται ακόμη και σήμερα» και αμφισβήτησε εμμέσως την απόλυτη κυριαρχία του κ. Τσίπρα, λέγοντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να είναι ένα «αρχηγικό κόμμα», αλλά «να μπορεί να στηρίξει το εγχείρημα της Αριστεράς και όχι απλώς την κυβέρνηση. Θέλουμε ένα κόμμα το οποίο θα έχει διάρκεια και θα μπορεί να οργανώνει τους πολιτικούς αγώνες του χώρου, είτε βρισκόμαστε στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση». Ωστόσο, από μεγάλο τμήμα του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος αντιμετωπίζεται με καχυποψία και επιφυλακτικότητα. Του χρεώνουν λάθη στις επιλογές για το τραπεζικό σύστημα, ενώ τον θεωρούν αυτόνομο και ανεξέλεγκτο πόλο εξουσίας, ίσως και μια δυναμική αντίρροπης πορείας και προς τον ίδιο τον Τσίπρα. Μάλιστα στην τελευταία συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής υπήρξαν έμμεσες αιχμές εναντίον του από προεδρικούς, που του επέρριψαν ευθύνες για το «γαλαντόμο» πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης! Εκφράζει κυρίως τις δυνάμεις που προέρχονται από το ΚΚΕ και απέμειναν στον ΣΥΡΙΖΑ μετά τη διάσπαση του 2015, καθώς και στελέχη που προέρχονται από την αγορά, με δεδομένο ότι ήταν ο υπεύθυνος για τη διαμόρφωση του κυβερνητικού προγράμματος πάνω στο οποίο εργάστηκαν πολλά νέα και παλιά στελέχη της Αριστεράς.

Tι θα κάνει ο Τσακαλώτος

Με ενδιαφέρον αναμένεται η στάση του κ. Τσακαλώτου, καθώς πρόκειται για τον άνθρωπο που πατά και στις δύο βάρκες -και υπουργός Οικονομικών και εκφραστής της εσωκομματικής αντιπολίτευσης- και έχει προειδοποιήσει ότι στο συνέδριο θα συζητηθούν τόσο οι επιτυχίες όσο και τα λάθη της κυβέρνησης. Για πολύ καιρό ο κ. Τσακαλώτος φέρεται να διαχειρίζεται απρόθυμα την τύχη της ελληνικής οικονομίας εξαιτίας του ασφυκτικού μνημονιακού πλαισίου που έχει διακορεύσει την ιδεολογική φυσιογνωμία της Αριστεράς. Καίτοι τον εμφανίζουν έτοιμο να φύγει από το πόστο του μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, ο ίδιος συνεχίζει ακάθεκτος παίρνοντας πάνω του τη διαπραγμάτευση και υποστηρίζοντας τις κυβερνητικές επιλογές με πάθος. Πάντως, τον κατηγορούν ότι, πέραν της υπεράσπισης της οικονομικής πολιτικής, αποφεύγει να βάλει πλάτη σε άλλους τομείς, διαφυλάσσοντας το πολιτικό του κεφάλαιο και το προφίλ του. Του αναγνωρίζουν όμως ότι στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, αλλά και στην επικοινωνία των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας στέκεται αξιοπρεπώς και ουσιαστικά χάρη στην παρουσία του έχει απαλλάξει από μεγάλο βάρος το κόμμα και την κυβέρνηση. Πάντως, δεν λείπουν και οι γκρίνιες από τους «53+», οι οποίοι θεωρούν ότι σε πολλές περιπτώσεις κάνει ιδεολογικές υποχωρήσεις και εμφανίζεται σαν να θεωρεί ότι το μνημόνιο δεν είναι προϊόν εκβιασμού από τους δανειστές, αλλά περίπου επιτυχία. 

Ο Νίκος Βούτσης 

Αστάθμητος παράγοντας στο παζλ του συνεδρίου θεωρούνται ο κ. Βούτσης και η δυναμική ομάδα κυβερνητικών και κομματικών στελεχών με τα οποία συμβαδίζει. Ο πρόεδρος της Βουλής συντονίζεται, καθότι προέρχεται από την ίδια ιδεολογική κοίτη, με υπουργούς όπως ο Νίκος Φίλης και ο Πάνος Σκουρλέτης, που δίνουν το δικό τους ισχυρό στίγμα στην καθημερινή κυβερνητική παρουσία. Αρκετά κοντά είναι και ο Αλέκος Φλαμπουράρης, ο οποίος όμως κινείται πολύ διακριτικά εν όψει του συνεδρίου. Η επιρροή τους είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στο εσωκομματικό πεδίο, καθώς σηκώνουν σημαντικό βάρος στην πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση εντός και εκτός κυβέρνησης. Ο κ. Βούτσης είναι εκ των ιστορικών στελεχών που διαμόρφωσαν την πολιτική στρατηγική νίκης του ΣΥΡΙΖΑ την τελευταία πενταετία, αλλά εσχάτως βρέθηκε ανεξήγητα εκτός του στενού πυρήνα στο Μέγαρο Μαξίμου. Παρά τις μάχες που έδωσε στο Κοινοβούλιο για την αποκατάσταση του ρόλου του προέδρου της Βουλής, μετά την τραυματική για την ηγεσία επιλογή και περίοδο της Ζωής Κωνσταντοπούλου, είδε με απορία να μετατοπίζεται το κέντρο λήψης αποφάσεων σε έναν στενό πρωθυπουργικό περίγυρο.

Η ομάδα αυτών των στελεχών που διατηρούν ισχυρούς βραχίονες στον οργανωμένο ΣΥΡΙΖΑ επιδιώκει τόσο την αύξηση της επιρροής της στη διαμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής όσο και στην ενδυνάμωση των αριστερών ιδεολογικών χαρακτηριστικών - είναι χαρακτηριστική η μάχη που δίνει ο κ. Φίλης για την οριοθέτηση των σχέσεων Πολιτείας - Εκκλησίας, αλλά και η προσπάθεια του κ. Σκουρλέτη να προστατέψει από τον Αρμαγεδδώνα των ιδιωτικοποιήσεων τη ΔΕΗ. Πέραν των τεσσάρων «στρατηγών», ρόλο στο συνέδριο αναμένεται να διαδραματίσουν και κορυφαία στελέχη που είτε επιλέγουν να κρατήσουν αποστάσεις, είτε διαθέτουν εξ αντικειμένου ειδικό βάρος. Ανάμεσά τους είναι ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Σταθάκης, ο οποίος δείχνει να συμμαχεί εσχάτως με όλους, η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου, η οποία δεν βιάζεται να συμμετάσχει στο κεντρικό πολιτικό κάδρο, ο πρώην γραμματέας του κόμματος Δημήτρης Βίτσας, ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Κουρουμπλής και φυσικά ο Δημήτρης Παπαδημούλης, αλλά και ο γραμματέας του κόμματος Παναγιώτης Ρήγας. Ακόμη, στελέχη της νεότερης γενιάς όπως ο γενικός γραμματέας του Πρωθυπουργικού Γραφείου Δημήτρης Τζανακόπουλος, η εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ Ράνια Σβίγκου, ο διευθυντής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Κώστας Ζαχαριάδης, ο Μιχάλης Υδραίος της Πολιτικής Γραμματείας κ.ά.