Από επτά χρόνων η Ιω Βουλγαράκη λέει πως ήξερε ότι θα γίνει ηθοποιός. Ηταν τόσο σίγουρη για την απόφαση και την επιλογή της ώστε εξέπληξε πρώτα απ’ όλα τον εαυτό της όταν την τρίτη της χρονιά στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου αντιλήφθηκε ότι δεν ήταν φτιαγμένη για ηθοποιός. Αλλά δεν ήξερε -και κυρίως δεν ήθελε- να κάνει κάτι εκτός θεάτρου. Αποφάσισε να φύγει για σπουδές σκηνοθεσίαςστη Μόσχα. Δεν μίλαγε λέξη ρωσικά, δεν είχε συγγενείς, φίλους ή γνωστούς στην πόλη, στο πρώτο της ταξίδι στη ρωσική πρωτεύουσα δεν ήξερε καν ότι χρειαζόταν βίζα. Ομως εμπιστεύτηκε το ένστικτο και ακολούθησε την παρόρμησή της. Σήμερα είναι μία από τις πλέον ανερχόμενες, ενδιαφέρουσες και αξιόλογες δημιουργούς του ελληνικού θεάτρου. Για την ιστορία, η Βουλγαράκη συνδυάζει άριστα τις δύο ιδιότητές της, εκείνη της σκηνοθέτριας και την άλλη της ηθοποιού, κάθε βράδυ. Οταν δηλαδή αυτοσχεδιάζει και από ένα νέο παραμύθι ως νανούρισμα στα δίδυμα παιδιά της.
Φέτος το καλοκαίρι η σκηνοθέτρια και ιδρυτικό μέλος -μαζί με τον Αργύρη Ξάφη και τη Δέσποινα Κούρτη- της ομάδας Πυρ σκηνοθετεί την «Εκάβη» του Ευριπίδη, μια παράσταση που βρίσκεται ήδη σε περιοδεία, κορύφωση της οποίας θα είναι η στάση της στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 11 και 12 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Με πρώτη ύλη τη νέα μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου, έναν θίασο σημαντικών ηθοποιών (Ελένη Κοκκίδου, Ακης Σακελλαρίου, Αλέκος Συσσοβίτης, Θανάσης Κουρλαμπάς, Ιωσήφ Ιωσηφίδης κ.ά.) και έναν εξαιρετικό Χορό (Ασημίνα Αναστασοπούλου, Ελισάβετ Γιαννοπούλου κ.ά.), η Βουλγαράκη μιλάει για κάτι που φοβόμαστε, απευχόμαστε, αποφεύγουμε ή ακόμα συχνότερα εθελοτυφλούμε μπροστά του: το πένθος.
Αντιστασιακή πράξη; Οχι, για την πολυπράγμονα δημιουργό, η οποία παρεμπιπτόντως λέει πως δεν θέλει να καταλήξει μια μηχανή παραγωγής παραστάσεων, είναι ζήτημα πίστης. Στη θεατρική πράξη. Δηλαδή στον ίδιο τον άνθρωπο.
Πουκάμισο Apollo, Zeus + Δione. Φούστα Peacock, Themis Z. Σκουλαρίκια Hermina Athens, Nomad Concept Store. Σανδάλια, TakeMe
GALA: Αυτή είναι η δεύτερη σκηνοθεσία σας στην Επίδαυρο μετά την «Ορέστεια». Δουλεύει διαφορετικά μια δημιουργός έχοντας ως παρονομαστή το αρχαίο θέατρο; ΙΩ ΒΟΥΛΓΑΡΑΚΗ: Υπάρχει μια παράμετρος στην Επίδαυρο που ασφαλώς έχει να κάνει με την απεύθυνση σε πολύ μεγάλο κοινό. Οπως και να το κάνουμε, αυτό είναι κάτι που δεν μπορείς να προσπεράσεις. Πρέπει με κάθε τρόπο να βρεις πώς θα παραμείνεις προσωπική -ως δημιουργός εννοώ- και ειλικρινής με αυτό που θέλεις να κάνεις, αλλά και πώς θα βρεις μια φόρμα που θα μπορεί να απευθυνθεί σε τόσο πολύ και τόσο διαφορετικό μεταξύ του κόσμο. Αυτή είναι για μένα η μεγάλη διαφορά. Από εκεί και πέρα η Επίδαυρος δυστυχώς κουβαλά πάρα πολλές προσδοκίες των άλλων, τις οποίες πολλές φορές έχεις εσωτερικεύσει κι εσύ ο ίδιος. Στην πραγματικότητα, δεν είναι παρά μια πολύ όμορφη εμπειρία. Είναι ένα πάρα πολύ ωραίο θέατρο που σε αγκαλιάζει όταν βρίσκεσαι εκεί. Νιώθεις μια προστασία που δεν έχεις πουθενά αλλού. Εχει κάτι πολύ πιο τρυφερό από εκείνο που φαντάζεσαι πριν πας.
G.: Ή είστε πολύ cool ή πολύ σίγουρη για τον εαυτό σας. Ι.Β.: Δεν είμαι τίποτα από τα δύο.
G.: Υπάρχει πάντως αναντίρρητα μια μυθολογία γύρω από την Επίδαυρο που ενίοτε φέρνει και ακραίες αντιδράσεις από το κοινό. Είδατε τι έγινε πριν από λίγες εβδομάδες με τους «Σφήκες» της Λένας Κιτσοπούλου. Ι.Β.: Αυτό έχει να κάνει με την αρχαιολαγνεία, την προγονολατρία και την ιεροπληξία που μας πιάνει σε σχέση με τέτοιους χώρους και όχι με την παράσταση καθαυτή. Υπάρχει μια ευθιξία που έχει να κάνει με ένα στερεότυπο σε σχέση με αυτό το θέατρο.
G.: Μια που αναφέρατε τη λέξη στερεότυπα, εσείς ως νέα γυναίκα δημιουργός έχετε αντιμετωπιστεί στερεοτυπικά στο θέατρο; Ι.Β.: Δεν νομίζω ότι υπάρχει γυναίκα δημιουργός που να μην έχει έρθει αντιμέτωπη με ρητό ή άρρητο, προφανή ή υφέρποντα σεξισμό στον εργασιακό της χώρο. Ιδίως μάλιστα σε εγχειρήματα μεγάλης ευθύνης.
G.: Και δεν έχετε αποθαρρυνθεί; Ι.Β.: Αυτή είναι μια διαρκής πάλη, ξέρετε. Εχω περάσει από διάφορα στάδια, θυμό, απογοήτευση. Εκείνο που με έχει σώσει από το να γίνω πιο εσωστρεφής, για να αντιμετωπίσω την έμφυλη ανισότητα, είναι το μοίρασμα και η συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν κι άλλες γυναίκες δημιουργοί που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα θέματα. Οταν αρχίζεις και μιλάς για όλα αυτά αντιλαμβάνεσαι ότι είναι ευρύ το πρόβλημα. Κι αυτό σε δυναμώνει. Γίνεσαι μέλος ενός δικτύου. Δεν είσαι πια μια μονάδα.
G.: Και στην «Εκάβη» πάντως είναι πολύ ισχυρό το θέμα του φύλου. Γιατί αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε αυτό το έργο; Ι.Β.: Εχει να κάνει με το ίδιο το θέμα του. Με το συλλογικό πένθος. Γενικώς διανύω μια χρονιά καλλιτεχνικά που έχω ασχοληθεί με το ζήτημα του πένθους. Είναι μια θεματική που διατρέχει τις τελευταίες μου δουλειές. Και φτάνει στην «Εκάβη» να αγγίζει το θέμα του πένθους της κοινότητας.
G.: Εχετε φτιάξει μια παράσταση που είναι ήδη σε περιοδεία, έναν κόσμο που φεύγει από σας, τον αποχωρίζεστε. Πώς είναι αυτό το αίσθημα; Ι.Β.: Από τη μία είναι μια γιορτή το να ξεκινά μια παράσταση τη σχέση της με τον κόσμο, αυτός είναι ο προορισμός της, από την άλλη υπάρχει η μελαγχολία. Αλλά κάθε γιορτή δεν έχει και μελαγχολία;
G.: Γιατί σκηνοθέτρια; Ι.Β.: Δεν ξέρω. Σπούδασα ηθοποιός στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, αλλά ήδη τελειώνοντας τις σπουδές καταλάβαινα ότι δεν ήμουν χαρούμενη ως ηθοποιός. Ομως δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου εκτός θεάτρου. Σε εκείνη τη φάση άρχισα να σκέφτομαι να σπουδάσω σκηνοθεσία. Και έφυγα στη Μόσχα. Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία κατάλαβα ότι αυτό ήθελα να κάνω, ότι αυτό με κάνει χαρούμενη, γιατί μου δίνει τη δυνατότητα ενός μοιράσματος χωρίς την αδιαμεσολάβητη έκθεση του ηθοποιού, την οποία πρέπει να έχεις πολύ ειδικό νευρικό σύστημα για να την αντέχεις. Εμένα δεν ήταν η φύση μου, ο δρόμος μου.
G.: Γιατί στη Μόσχα; Ι.Β.: Συνήθως οι άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχει κάποια πολύ οργανωμένη σκέψη πίσω από μια τέτοια απόφαση. Ομως δεν ήταν έτσι. Περισσότερο ήταν τα ερεθίσματα από τη ρωσική τέχνη και η μυθολογία γύρω από τη ρωσική κουλτούρα, έτσι όπως ερχόμουν σε επαφή μαζί της, που με καθοδήγησαν. Ηταν ένστικτο αλλά και τρομερή παρόρμηση. Σκεφτείτε ότι έβγαλα εισιτήριο για να πάω στη Μόσχα και δεν γνώριζα ότι έπρεπε να βγάλω βίζα. Ηθελα να βρεθώ σε κάτι άγνωστο και δύσκολο.
G.: Πώς το ζήσατε; Ι.Β.: Νομίζω ότι ήταν τα πιο γόνιμα χρόνια της ζωής μου. Πλούσια και καθοριστικά. Εφηύρα υπό μία έννοια τον εαυτό μου. Και έκανα σχέσεις ζωής, με δασκάλους αλλά και φίλους. Κάποιοι από αυτούς αναγκάστηκαν να φύγουν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, τώρα ζουν στο Βερολίνο ή στη Σερβία. Αλλοι που έχουν μείνει στη Ρωσία περιμένουν πότε θα τους πάρουν στην επόμενη επιστράτευση.
Σετ Phoebe, Themis Z. Σκουλαρίκια, Benaki Museum
G.: Αναφέρεστε στον πόλεμο που μαίνεται δίπλα μας και σκέφτομαι ότι είναι μια πραγματικότητα που έχουμε ξεχάσει. Γιατί πιστεύετε ότι έχουμε πια τόσο κοντή μνήμη; Ι.Β.: Πιστεύω ότι είναι μια άμυνά μας. Είμαστε συγκεντρωμένοι στα καθ’ ημάς και αυτός είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης. Από την άλλη, έχουμε πάρα πολλή πληροφορία. Φτάνουν τα πράγματα σ’ εμάς και μέσα σε μία ώρα είναι ήδη παλιά. Να προσθέσω βέβαια ότι συχνά δεν φτάνουν όλα σ’ εμάς.
G.: Και πώς στην εποχή όλης αυτής της πληροφορίας και της διάσπασης της προσοχής κάνει κάποιος θέατρο; Πώς καταφέρνει να συγκεντρώσει τον κόσμο; Ι.Β.: Νομίζω ότι κάνει θέατρο κανείς προσπαθώντας να μη χάσει ούτε λίγο, ποτέ, ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω του, την προσοχή του και την πίστη του σε αυτό που λέγεται άνθρωπος. Γιατί ένας άνθρωπος με έναν άλλο άνθρωπο συναντιούνται στη σκηνή και αλληλεπιδρούν. Και έτσι γεννιέται μια ιστορία. Αυτό είναι κάτι αρχέγονο που δεν αλλάζει, δεν χάνεται και το παρηγορητικό είναι ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να συγκεντρώνονται γύρω από αυτό όταν συμβαίνει. Το να κάνεις τέχνη και πολύ περισσότερο να ζεις είναι ζήτημα πίστης.
