Καζαντζάκης, ο ανεπιθύμητος νεκρός: Ο ιερέας που τον έθαψε και οι γυναίκες της ζωής του

Ο Νίκος Καζαντζάκης ακόμα και νεκρός, ενοχλούσε πολύ... Ενας δημοσιογράφος, ο Γιώργος Πράτανος άρχισε να ψάχνει τι συνέβη τις ημέρες μετά τον θάνατο του σπουδαίου λογοτέχνη και βρέθηκε ενώπιον μίας συγκλονιστικής ιστορίας. Ηταν, αν μη τι άλλο, καθήκον του να τη διηγηθεί και έτσι φτάσαμε στο βιβλίο «Ο ανεπιθύμητος νεκρός» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ο κ. Πράτανος «ξεθάβει» τα μυστικά της θρυλικής, πλέον, ημέρας της κηδείας του Νίκου Καζαντζάκη, φωτίζοντας παράλληλα στιγμές της ελληνικής Ιστορίας.

Ο συγγραφέας μίλησε στο protothema.gr για την περιπέτεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου («Αν δεν έβρισκα τον μοναδικό ιερέα που βρέθηκε στην κηδεία του ίσως και να μην το έγραφα»), ρίχνοντας φως σε διάφορες πτυχές του χαρακτήρα και της ζωής του Νίκου Καζαντζάκη, όπως για παράδειγμα στις σχέσεις του με το γυναικείο φύλο και κάποιες... εξωφρενικές για την εποχή του κινήσεις! 

Πώς ξεκίνησε η διαδρομή για αυτό το έργο για τον Νίκο Καζαντζάκη;

Τα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη τα είχα διαβάσει όλα σχεδόν μέχρι τα 20 μου. Αλλά ήταν ένα ρεπορτάζ πριν από περίπου επτά χρόνια που με έκανε να τον αναζητήσω και ως άνθρωπο. Εκείνο τον καιρό το υπουργείο Πολιτισμού ήθελε να βάλει μια Επιτροπή δίπλα στον πνευματικό δικαιούχο των έργων του Νίκου Καζαντζάκη και διευθυντή των Εκδόσεων Καζαντζάκη, Πάτροκλο Σταύρου. Ουσιαστικά, τον κατηγορούσαν για πλημμελή άσκηση των καθηκόντων του, κάτι που δεν επαληθευόταν σύμφωνα με το ρεπορτάζ μου. Ο Πάτροκλος Σταύρου, λοιπόν, που ήταν θετός γιος της Ελένης Καζαντζάκη μου είχε διηγηθεί ιστορίες από τη ζωή του μεγάλου στοχαστή. Γοητεύτηκα, όπως είναι φυσικό, γιατί ο Καζαντζάκης δεν ήταν ένας αποστειρωμένος γραφιάς. Η ζωή του είναι πραγματικά κινηματογραφική και εύκολα θα το διαπιστώσει κανείς διαβάζοντας τον Ανεπιθύμητο Νεκρό.

Όταν ανέφερα την ιστορία με τα όσα διαδραματίστηκαν στην κηδεία του, ο Σωτήρης Χατζάκης (πρώην διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας και του Εθνικού Θεάτρου) μου ζήτησε να του το κάνω θεατρικό για να το σκηνοθετήσει. Το υλικό της έρευνας ήταν όμως τεράστιο και δεν ήθελα να πάει τίποτε χαμένο. Προτίμησα, λοιπόν, να το κάνω μυθιστόρημα…

Τι είναι ο Καζαντζάκης για εσάς; Άλλαξε κάτι μέσα σας μετά από αυτό το βιβλίο και την έρευνα που κάνατε;

Ο Καζαντζάκης καταπιάνεται κυνικά με τα πάθη του ανθρώπου, αλλά παραμένει ρομαντικός στoν πυρήνα του έργου του, με τη ρομαντικότητα που διαθέτει ένας έφηβος. Είναι καταπληκτικό πως, έχοντας ζήσει πολέμους, κακουχίες έχει μια κυνική ματιά στα πράγματα, αλλά ταυτόχρονα έχει προστατέψει τον έφηβο που κρύβεται μέσα του. Αυτή του η ρομαντικότητα δεν είναι αφελής, αλλά δίνει δύναμη να συνεχίσει κανείς την πορεία του, που πολλές φορές είναι μοναχική. Ταυτόχρονα ο Καζαντζάκης είναι ευθύνη. Ευθύνη να γίνεσαι καλύτερος μέρα με την ημέρα… «Φτιάξε μια εικόνα του καλύτερου εαυτού σου και προσπάθησε καθημερινά να την φτάσεις». Άρα, δεν χρειάζομαι motivation quotes (αποφθέγματα κινήτρου) στην προσπάθειά μου να γίνομαι καλύτερος.

Δεν άλλαξε, απλά έχει γίνει πεποίθηση πως όσοι πλέον κινούνται βάση των υψηλών ιδανικών τους κάποια στιγμή δικαιώνονται -συνήθως πολύ πιο αργά από όσο πρέπει. Αντιθέτως, όσοι κινούνται βάση ιδιοτέλειας, παίρνουν μια περίοπτη θέση στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας.

Από όλα όσα μάθατε και είδατε για τον Καζαντζάκη, τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση;

Ο τρόπος που είχε με τις γυναίκες ήταν ένα πράγμα που μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Πήγε κόντρα στον απολυταρχικό πατέρα του για να παντρευτεί τη Γαλάτεια -και για αυτό στη συνέχεια ζούσαν πολύ φτωχικά. Παντρεύτηκαν μάλιστα στο εκκλησάκι του νεκροταφείου του Ηρακλείου, υπό το φόβο να τον βρει ο πατέρας του και να ακυρώσει το γάμο. Η ίδια, για να δεχθεί να του δώσει διαζύγιο, ζήτησε να κρατήσει το επίθετό του και στη συνέχεια διέδιδε κάποια πράγματα πολύ ντροπιαστικά για εκείνον.

Επίσης κάνει κάτι… εξωφρενικό, ακόμη και για τα δεδομένα της εποχής μας. Όταν ζητάει από την Ελένη να παρατήσει τα πάντα και να πάει να τον βρει στη Μόσχα όπου ζει, της ζητάει να πάει πρώτα από τη Γερμανία και να ζήσει για μια εβδομάδα με μια πρώην του. Όταν ακούσει όλα όσα έχει να της πει η πρώην του, τότε να αποφασίσει αν όντως θέλει να πάει στη Μόσχα και να είναι για πάντα μαζί.

Σε ό, τι έχει να κάνει με τους εχθρούς του, τον τρόπο που οι ελληνικές αρχές του στέρησαν δύο φορές το Νόμπελ και όλο τον πόλεμο που δέχθηκε και τον ανάγκασε να ζήσει εκτός χώρας, νομίζω πως όποιος διαβάσει το βιβλίο θα ζει μια συνεχή έκπληξη.

Η δημοσιογραφική σας πορεία πόσο σας έχει βοηθήσει στη συγγραφή;

Πάρα πολύ. Αν δεν έβρισκα τον μοναδικό ιερέα που βρέθηκε στην κηδεία του ίσως και να μην το έγραφα. Εκείνος μου επιβεβαίωσε κάποια γεγονότα και με τα λεγόμενά του η έρευνα πήρε και άλλες κατευθύνσεις.

Πώς βλέπετε τον χώρο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας; Διαβάζετε περισσότερο Έλληνες συγγραφείς ή ξένους;

Θεωρώ πως η γενιά μας -έχει καζαντζακικό χρέος να γράψει, να μοιραστεί τα συναισθήματα από όσα ζει και να παραδώσει έναν πνευματικό πλούτο στις επόμενες γενιές. Η αλήθεια είναι πως δεν φανταζόμουν τον εαυτό μου να γράφει βιβλίο. Πιο πολύ με γοήτευε να δουλεύω σε έναν εκδοτικό και να βοηθάω να τυπώνονται ωραία βιβλία. Αλλά αυτό το χρέος το έχει επωμιστεί και το φέρει εις πέρας με επιτυχία ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, διευθυντής των εκδόσεων Διόπτρα, μεταξύ άλλων, οπότε έχουμε λιγότερο βάρος στους ώμους μας.

Τι να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον;

Η αλήθεια είναι πως φοβάμαι να γράψω κάτι που να μην έχει το δημοσιογραφικό στοιχείο. Οπότε θα ήθελα να παρουσιάσω έναν παγκόσμιο Έλληνα, πάλι. Έχω βρει τα πρόσωπο και σιγά σιγά συλλέγω στοιχεία, που προσωπικά με έχουν συναρπάσει.

Τα αγαπημένα σας
Βιβλίο: Ο Βίος και η Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά
Μυρωδιά: Τα γυναικεία αρώματα με βάση το τάλκ. Δυόσμος. Λεμόνι. Καρύδα. Επειδή είναι καλοκαίρι, κάποιου αντιηλιακού με καρύδα. (Θα σας πω και ένα κόλπο… Αν την ώρα που διαβάζετε ένα βιβλίο σε μια ξαπλώστρα, ακουμπήσετε το βιβλίο στο στήθος σας, θα μπορείτε να μυρίζετε άρωμα του καλοκαιριού σας κάθε φορά που θα ανοίγετε ξανά το βιβλίο).
Ταινία: Επειδή είναι καλοκαίρι θα πω Casablanca. Πέρα από τις κλασικές, υπάρχει και μια σύγχρονη που αγάπησα τελευταία, το Trumbo.
Δρόμος της Αθήνας: Σε όποιον κυκλοφορούν χαμογελαστοί τύποι και ακομπλεξάριστες γυναίκες.
Τραγούδι: Επειδή μου θυμίζει τα ανέμελα νιάτα μου, το Safe From Harm των Massive Attack.
Προορισμός διακοπών: Η Κρήτη. (Αν πάρουμε ως δεδομένο πως λόγω Θεσσαλονικιώτικης καταγωγής η Χαλκιδική είναι εκτός ανταγωνισμού αφού σαν κι εκείνη δεν έχει)

Λίγα λόγια για το βιβλίο

26 Οκτωβρίου 1957.
Η Ελένη Καζαντζάκη έχει να επιτελέσει ένα θλιβερό καθήκον: Να θάψει τον άντρα της, που πέθανε στη Γερμανία, μακριά απ’ την πατρίδα του. Μαζί με την πνευματική παρακαταθήκη του Νίκου Καζαντζάκη, όμως, κληρονομεί και τους δύο πανίσχυρους εχθρούς του συζύγου της, το επίσημο Ελληνικό Κράτος και την Εκκλησία.

Τις επόμενες δέκα ημέρες θα αντιμετωπίσει προκλήσεις, προδοσίες και προσβολές και για μόνη διαφυγή θα έχει τις αναμνήσεις από τη συναρπαστική ζωή με τον μεγάλο στοχαστή. Η αρχική αποστροφή της προς τον Καζαντζάκη… Το αναπάντεχο φλερτ του… Ο αντισυμβατικός τρόπος με τον οποίο την προσκάλεσε να μείνουν στη Μόσχα… Ο διωγμός τους από το κατεστημένο και τα χαμένα Νόμπελ για τα οποία τόσο αγωνίστηκαν…

Την ίδια ώρα, σε μια Αθήνα που μόλις ξεπερνάει το σοκ των πολέμων, ο νεαρός Φρέντυ Γερμανός αναλαμβάνει το πρώτο μεγάλο ρεπορτάζ της καριέρας του: Να καλύψει δημοσιογραφικά την επικείμενη κηδεία, τις προθέσεις του απλού λαού, αλλά και τις απίστευτες μηχανορραφίες που στήνονται προκειμένου ο Καζαντζάκης να μη λάβει την τελευταία τιμή που του πρέπει στην Ελλάδα.

Ο Ανεπιθύμητος Νεκρός είναι ένα γοητευτικό μυθιστόρημα για τις αναμνήσεις μιας Ελλάδας που δεν υπάρχει πια, μια καταβύθιση στις σκέψεις ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών, αλλά κυρίως η διαδρομή ενός ανθρώπου που ήταν λεύτερος γιατί δεν φοβόταν να πεθάνει.

Διαβάστε ένα απόσπασμα

Για τον συγγραφέα
Ο Γιώργος Πράτανος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1978.  Το 2002 ξεκινά από σύμπτωση τη δημοσιογραφική του καριέρα και ανακαλύπτει πως είναι το επάγγελμα που θα τον φέρει απέναντι σε ήρωες παντός τύπου και εκείνος θα διηγείται την ιστορία τους. Το 2005 μετακομίζει στην Αθήνα. Έχει εργαστεί στο About Thessaloniki, το Μακεδονία TV, το Alter, το Down Town, το Nitro, το Vice, το People… Σε ένα από τα ρεπορτάζ του γνώρισε την οικογένεια του Πάτροκλου Σταύρου, θετού γιου της Ελένης Καζαντζάκη, που αποτέλεσε και το ερέθισμα για να ερευνήσει πτυχές της ζωής και του έργου του πιο σπουδαίου Έλληνα στοχαστή της νεότερης Ελλάδας.

(Φωτογραφίες: Στέφανος Παπαδόπουλος)