Εστία: O πνευματικός ναός της πόλης που έκλεισε για πάντα

Αρκούσε ένα πέρασμα από το πεζοδρόμιο της Σόλωνος, εκεί στο ύψος της  Νομικής, για να καταλάβεις ότι η  πνευματικότητα δεν έχει χαθεί από την Αθήνα: με το που αντίκριζες την ευρηματική αφίσα του βιβλιοπωλείου της Εστίας και την εμβληματική του βιτρίνα-πάντα ενημερωμένη για οτιδήποτε καινούργιο και καλό-μπορούσες να είσαι σίγουρος ότι η καρδιά των γραμμάτων θα είναι για πάντα ζωντανή στο κέντρο.

Κι όμως, εδώ και λίγες μέρες, η καρδιά έπαψε να χτυπά. Για την ακρίβεια, το βιβλιοπωλείο που φιλοξένησε τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία των γραμμάτων, που στα άδυτα του έθαλλε ολάκερη η νεοελληνική λογοτεχνική παράδοση, που έγινε το σημείο συνάντησης για γενιές λογοτεχνών, έκλεισε τις πόρτες του για πάντα.

Κι ας μην βιαστούν κάποιοι να θεωρήσουν ότι πρόκειται απλώς για το κλείσιμο μιας ακόμα επιχείρησης με οικονομική δυστοκία -ευτυχώς ο εκδοτικός οίκος της Εστίας υπάρχει ακόμη- αλλά για έναν χώρο-σύμβολο που άλλαξε για πάντα την ιστορία των ελληνικών γραμμάτων.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο εκδοτικός οίκος της Εστίας άρχισε να λειτουργεί, στα τέλη του 19ου αιώνα, από τον Γεώργιο Κασδόνη με σκοπό να μάθει στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος τα ελληνικά γράμματα. Με την έκδοση του  «Πανελλήνιου Βιβλιογραφικού Δελτίου», από τον Ιωάννη Δημητρίου Κολλάρο ο οποίος διαδέχτηκε τον Κασδόνη, η Εστία διαδραμάτισε τον δικό της καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της σύγχρονης βιβλιογραφίας. Έλαβε δε καίρια θέση στην εξέλιξη του γλωσσικού ζητήματος εκδίδοντας Ζαχαρία Παπαντωνίου και φέρνοντας στο πλευρό της συγγραφείς όπως ο Καζαντζάκης και ο Βενέζης-ο τελευταίος θα αποτελέσει και έναν από τους εμβληματικούς λογοτέχνες που θα εκδώσει στην θριαμβευτική εκδοτική ιστορία της. Καθώς το βιβλιοπωλείο θα βρίσκεται για χρόνια στην αρχή της οδού Σταδίου, δίπλα ακριβώς στο Λουμίδη και στο περίφημο πατάρι του, αναπόφευκτα θα συνδεθεί εμβληματικά και συμβολικά με τη γενιά του 30’. Πολλούς άλλωστε από τους εκφραστές της θα τους εντάξει υπό την ομπρέλα της νεοσύστατης, τη δεκαετία 50, νεοελληνικής σειράς από έναν οραματιστή των νεοελληνικών γραμμάτων τον επιφανή, τότε, εκδότη της Κωσταντίνο Σαραντόπουλο. Έκτοτε η Εστία θα είναι η πιο διάσημη πηγή νεοελληνικών κειμένων τα οποία δεν θα σταματήσει να εκδίδει, ούτε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, με τα φροντισμένα της βιβλία να φτιάχνονται με κόπο, στο υπόγειο του βιβλιοπωλείου και να ράβονται συστηματικά με το χέρι. Τα πάντα εδώ, εξάλλου, ανέκαθεν γίνονταν με φροντίδα, μεράκι και σχεδόν οικογενειακά.

Στο τιμόνι της οικογενειακής επιχείρησης, θα βρεθεί στις αρχές της δεκαετίας του 70 η Μάνια Καραιτίδη η οποία θα αποφασίσει να μεταφέρει το βιβλιοπωλείο από τη Σταδίου στη Σόλωνος-πράγμα επαναστατικό τότε-και να ανοίξει την πόρτα του βιβλιοπωλείου σε πιο ριζοσπαστικές φωνές, όπως ήταν η λογοτεχνική γενιά της δεκαετίας του 80. Η κόρη της Μάνιας, Εύα Καραιτίδη-που τη διαδέχτηκε στα ηνία του εκδοτικού οίκου, ανέπτυξε περαιτέρω την ξένη λογοτεχνική σειρά κάνοντας γνωστούς στην Ελλάδα συγγραφείς όπως ο Κούντερα ή ο Ουελμπέκ ενώ ο γιος της, Γιάννης Καραιτίδης ανέλαβε το βιβλιοπωλείο που μαζί με το κλείσιμο του έκλεισε ένα σημαντικό κεφάλαιο της νεοελληνικής ιστορίας. Άλλωστε κανείς άνθρωπος που λάτρεψε τη μυρωδιά των βιβλίων, την αρχοντιά του βιβλιοπωλείου της Εστίας, τη ζεστή πνευματική αγκαλιά της κυρίας Μαρίας που βρισκόταν πάντα στο χώρο του και τις συμβουλές του επί 70 χρόνια βιβλιοπώλη, του Νίκου Παντελάκη, δεν μπορεί να μην νιώθει το ανυπέρβλητο πλήγμα.

«Η κυρία Μάνια είναι ένας Ναός» έγραφε ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης στην τελευταία του ανάρτηση στο facebook-το ίδιο υπήρξε κι ο ιερός χώρος που θα μνημονεύουμε για πάντα εμείς οι αέναοι πιστοί του και θα λείψει από όλους όσοι θεώρησαν ότι μια άλλη Ελλάδα, άμεσα συνυφασμένη με την πνευματικότητα και τα γράμματα, είναι εφικτή.