Από τον Ντα Βίντσι στον Μονέ: Κι όμως οι σπουδαιότεροι ζωγράφοι του κόσμου είχαν προβλήματα όρασης

Μήπως η καλλιτεχνική ιδιοφυία του Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε μία... χείρα βοηθείας από μία διαταραχή της όρασης; Τουλάχιστον αυτό φαίνεται ότι υποστηρίζει μία νέα έρευνα.

Αναλυτές του προσώπου του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη από πίνακες, σκίτσα και γλυπτά αποκάλυψαν ότι έπασχε από στραβισμό. Μάλιστα, πιστεύεται ότι υπέφερε από διαλειπουσα εξωτροπία, ένα είδος στραβισμού χαρακτηρίζεται από την απόκλιση ενός οφθαλμού προς τα έξω (σε αντίθετη φορά από την μύτη).

Πρόκειται για μία πάθηση που ταλαιπωρεί έναν στους 200 ανθρώπους και, όπως αποκαλύπτεται, μάλλον ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονταν, εκτός από τον Ντα Βίντσι, και άλλοι διάσημοι ζωγράφοι.

Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η διαταραχή αυτή της όρασης μπορεί να του έδωσε την ικανότητα της μονόφθαλμης όρασης, στην οποία και τα δύο μάτια βλέπουν ξεχωριστά και του επέτρεπαν να εστιάζει σε κοντινές, επίπεδες επιφάνειες.

«Είναι δύσκολο να πει κανείς ποιο μάτι ήταν αυτό που επηρεάστηκε, ωστόσο μπορεί να πει κανείς ότι ήταν χρήσιμο για να χαρακτηριστεί γεωμετρικά σωστή η σκηνή», επισημαίνει ο νευροεπιστήμονας όρασης, καθηγητής Κρίστοφερ Τάιλερ. Η μελέτη του, η οποία δημοσιεύθηκε στο JAMA Opthalmology, περιελάμβανε λεπτομερή εξέταση των σωζώμενων εικόνων του Ντα Βίντσι, που είναι εξαιρετικά λίγες, ενώ χρησιμοποιήθηκαν έργα του, όπως ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου, το μπρούτζινο άγαλμα του Δαβίδ, μία απεικόνιση του νεαρού Ντα Βίντσι, αλλά και ο Σαλβαδόρ Μούντι

Σε όλες τις περιπτώσεις, η εσφαλμένη ευθυγράμμιση του ματιού ήταν μετρήσιμη, αν και όχι σοβαρή με μέση απόκλιση στο -10.3 Ο αρνητικός αριθμός σημαίνει ότι το μάτι μπορεί τυπικά να κοιτά προς την έξω πλευρά και σύμφωνα με τον καθηγητή Τάιλερ ο στραβισμός του Ντα Βίντσι μπορεί να μην υφίστατο όταν εστίαζε έντονα σε ένα αντικείμενο, αλλά όταν «ξεκουραζόταν» στον πίνακα.

«Ο στραβισμός του Ντα Βίντσι ίσως εξηγεί την σπουδαία ευκολία του να αποτυπώνει την τρισδιάστατη υπόσταση των προσώπων και τον αντικειμένων», σημειώνει ο επιστήμονας.

Ο homo universalis της Αναγέννησης δεν ήταν ο μόνος καλλιτέχνης, που εκτός από το αστείρευτο ταλέντο τους, οι διαταραχές της όρασής τους έδωσαν μία ακόμη ώθηση στο έργο τους.

Εντγκάρ Ντεγκά

Υπέφερε από διαταραχές της όρασης από το 1860 to 1910, με το έργο του να γίνεται ολοένα και πιο «τραχύ», όσο η ασθένεια των ματιών του εξελισσόταν.

Το 2006 ο ερευνητής Michael Marmor, συγγραφέας αρκετών βιβλίων για το θέμα, συμπέρανε ότι η κεντρική όραση του Ντεγκά είχε αποδυναμωθεί στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Καθώς γινόταν όλο και πιο θολή, η τεχνοτροπία του έγινε περισσότερο τραχιά και άγρια, χάνοντας τη λεπτότητα των πρότερων έργων του.

Ρέμπραντ

Το 2004, οι νευροεπιστήμονες Margaret S Livingstone και Bevil R Conway, φοιτητές τότε στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, παρατήρησαν ότι τα μάτια του Ολλανδού ζωγράφουυ 17ου αιώνα συχνά δεν ήταν ευθυγραμμισμένα στις αυτοπροσωπογραφίες του. Το ένα μάτι κοιτούσε απευθείας το θεατή και το άλλο λίγο πιο πλάγια.

Οι δύο επιστήμονες, μελετώντας τις αυτοπροσωπογραφίες του Ρέμπραντ που είχε φιλοτεχνήσει με αυστηρή ακρίβεια, υποστήριξαν ότι είχε μειωμένη στερεοσκοπική όραση, η οποία δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να βλέπει το βάθος. Συνεπώς, η απώλειά της έδινε τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να ζωγραφίζουν στις δύο διαστάσεις.

Κλοντ Μονέ

Ο Μονέ είχε γράψει το 1914 για την έντονη ενόχλησή του, επειδή μειωνόταν η όρασή του, σημειώνοντας ότι τα χρώματά του δεν είχαν την πλέον την ίδια ένταση. «Τα κόκκινα άρχισαν να δείχνουν πιο μουντά. Η ζωγραφική μου γίνεται όλο και πιο σκοτεινή», έγραφε ο Γάλλος ιμπρεσιονιστής.

Αφότου υποβλήθηκε σε εγχείρηση καταρράκτη το 1923, ο Μονέ κατάφερε να επιστρέψει στο αρχικό στυλ της ζωγραφικής του, απορρίπτοντας ένα μεγάλο μέρος του έργου του που είχε ολοκληρώσει τη δεκαετή περίοδο που υπέφερε από την ασθένεια του ματιού.

«Δεν μπορούσε να δει τα χρώματα. Μάλιστα, κάποιοι έλεγαν ότι ήταν αλλαγή τεχνοτροπίας», σημείωσε ο Marmor.