Αντρέι Βάιντα: Ο άνθρωπος που γκρέμισε το τείχος

Κι  όμως,  τρεις άνθρωποι είναι εκείνοι  που  άρχισαν να «ξηλώνουν»  το τρύπιο  «πουλόβερ» του «υπαρκτού  σοσιαλισμού». Και  οι τρεις Πολωνοί. Και οι  τρεις  φανατικοί Καθολικοί.

Κατά σειρά:  Κάρολος Ιωσήφ Βοϊτίλα,  Λεχ Βαλέσα, Αντρέι Βάιντα. Ο  πρώτος  σκαρφαλώνει στο ύπατο αξίωμα  της Ρωμαιοκαθολικής  εκκλησίας  τον Οκτώβριο  του  1978.  Ο πρώτος Πολωνός Πάπας  σε ηλικία μόλις 58  ετών. Με την ονομασία Ιωάννης Παύλος ο Β.  Αναρριχάται  αφού προηγουμένως  μέσα σε 33 μέρες «εγκαταλείπει»  τον μάταιο κόσμο ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο  Α!

Στο  τρίτο μέρος της επικής  τριλογίας του Φράνσις Φορντ Κόπολα «Νονός»  ο αμερικανός σκηνοθέτης ενοχοποιεί  το Βατικανό  για την  εξόντωση, με δηλητήριο,  του Πάπα Ιωάννη Παύλου  του Α. Ώστε να   ανοίξει ο  δρόμος  για τον Πολωνό Βοϊτίλα και σε  συνδυασμό με  το  ανεξάρτητο  σωματείο  «Αλληλεγύη»  που αριθμούσε  9.5 εκατομμύρια, μη κομμουνιστές μέλη, να αρχίσει  το   γκρέμισμα  του  σοβιετικού Κρεμλίνου.  Όπερ και εγένετο!


ΟΙ  ΤΡΕΙΣ «ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΕΣ»

Ο δεύτερος Πολωνός, ο Λεχ  Βαλέσα, ως αρχηγός της «Αλληλεγγύης». Που  στη συνέχεια και μετά  το γκρέμισμα, απομυθοποιήθηκε εντελώς. Και ο  τρίτος, ο Αντρέι  Βάιντα, ο  διάσημος   σκηνοθέτης κινηματογράφου, με  δύο  υποψηφιότητες Οσκαρ  καλύτερης  ξενόγλωσσης ταινίας, πρώτα για την «Γη  της επαγγελίας» (1975) και ύστερα για το «Κατίν» (2007)

Με απλά λόγια  Καθολική  εκκλησία (πανίσχυρη  και  σκληροπυρηνική,  ως φορέας αντίστασης κατά  των σοβιετικών),   οργανωμένος, μαχητικός  συνδικαλισμός (προλεταριάτο) και  καλιτέχνες: το τρίγωνο  ενός  χαλύβδινου αντισοβιετικού μετώπου. Ασυναγώνιστου και ακατανίκητου!

Τρεις  οι  «σταθμοί» του Αντρέι Βάιντα. Τα πρώτα φοιτητικά του   χρόνια. Μετά τον πόλεμο και   υπό «σοσιαλιστικό»  καθεστώς. Πρώτα  σπουδάζει    ζωγραφική και στην  συνέχεια  καταλήγει  στην  σπουδαία  κινηματογραφική (πανεπιστημιακή) σχολή του Lodz.  Απ αυτή  την  σχολή προέκυψαν   μερικά από τα   σπουδαιότερα κινηματογραφικά  ταλέντα του παγκόσμιου μεταπολεμικού κινηματογράφου. Όπως, λόγου  χάριν, ο Ρόμαν Πολάνσκι. Εφτά χρόνια νεώτερος του Βάιντα!

Ο  δεύτερος σταθμός,  χαρακτηρίζεται από μια «κριτική»  συμμαχία με το καθεστώς. Απόδειξη  η τριλογία  του, με τις πρώτες τρεις  σκηνοθεσίες  του  «Μια  γενιά» (στην οποία  παίζει και  ο Πολάνσκι), «Κανάλ» και   τρίτη και καλύτερη «Στάχτες και  διαμάντια». Με πρωταγωνιστή τον  Σμπίκνιεφ  Σιμπούλσκι,  τον  λεγόμενο   Τζέιμς Ντιν  της Πολωνίας!

Τρεις  ταινίες για την πολωνική αντίσταση εναντίον των Γερμανών.  Επακολουθούν μερικές ιστορίες με  την ίδια πολιτική προσέγγιση. Ανάμεσά  τους   το κορυφαίο  «Η  γη της  επαγγελίας»!

Η  ΣΦΑΓΗ  ΣΤΟ ΚΑΤΙΝ

Ο  τρίτος και τελευταίος σταθμός του  Αντρέι  Βάιντα  χαρακτηρίζεται  από «πολεμική κριτική» εναντίον του   «σοσιαλιστικού» καθεστώτος. Με εμβληματική  ταινία,  «Ο άνθρωπος από μάρμαρο». Το  θρυλικό  Czlowiek Z Marmuru.  Ετος παραγωγής 1977. Ηδη  η «Αλληλεγγύη»  βρισκόταν σε οργασμό. Ηδη ο  Κάρολος Ιωσήφ Βοϊτίλα  βρισκόταν  στο κατώφλι της ανώτατης Καθολικής ιεραρχίας. Και ήδη έτριζαν  τα θεμέλια  του Πολωνικού «υπαρκτού σοσιαλισμού».  Τέσσερα χρόνια μετά από  κυκλοφορία της εν λόγω  ταινίας,  τα  τεθωρακισμένα  του Πολωνικού στρατού έβγαιναν στους δρόμους και στρατιωτικός νόμος κατέλυε κάθε  δημοκρατική διαδικασία!

 Κάπου  εδώ  τελειώνει η καλλιτεχνική  αξία του Αντρέι Βάιντα.  Όσο λειτουργούσε κάτω από το    άγρυπνο μάτι  της «σοσαλιστικής»  λογοκρισίας,  τόσο καλύτερος ήταν. Όταν γκρεμίστηκε  το  τείχος  η δημιουργική του πνοή κατέληξε στην μετριότητα και  την  επίπεδη αφηγηματική  εξιστόρηση ιστοριών. Ακούγεται οξύμωρο αλλά  είναι   γεγονός.  Οι  καλύτερές του  ταινίες προέρχονται από το βαθύ καταπιεστικό  παρελθόν!

Το   2007   επανέρχεται  στο προσκήνιο  το σκοτεινό κεφάλαιο με τις μαζικές εξοντώσεις του Σταλινικού κεθεστώτος στη  περιοχή Κατίν  της Πολωνίας.  Όπου μετά τον πόλεμο,    εντεταλμένοι  του Στάλιν  εξόντωσαν εν  ψυχρώ    χιλιάδες αξιωματικούς και  διανοούμενους από την αφρόκρεμα  της Πολωνίας.  Ανάμεσά  τους και ο   πατέρας του Βάιντα,   ίλαρχος του Ιππικού. Το καμάρι του Πολωνικού Στρατού. Όμως μέχρι το   γκρέμισμα του τείχους,  η εξόντωση, στα όρια «γενοκτονίας», είχε αποδοθεί, από την προπαγάνδα, στους Γερμανούς  του Χίτλερ.


Η ΜΕΓΑΛΗ  ΠΟΛΩΝΙΚΗ  ΣΧΟΛΗ

Και κάτι ακόμα.  Επειδή, ιδιαιτέρως  εμείς οι Ελληνες, αγνοούμε τα επιτεύγματα του Πολωνικού Κινηματογράφου.  Ανάμεσα στους κορυφαίους που άφησαν ανεξίτηλα ίχνη  στην διαδρομή της 7ης Τέχνης, ο Αλεξάντερ  Φορντ, ο  Γέρζι Καβαλιέροβιτς, ο Αντρζέι Μουνκ, ο  Γιέρζι Σκολιμόφσκι (που  αργότερα διέφυγε και έκανε  μεγάλη καριέρα  στην Αγγλία με  πιο χαρακτηριστική ταινία του «Η κραυγή»), ο Αντρέι Ζουλάφσκι με καριέρα στην Γαλλία,  ο σκηνοθέτης της θρυλικής  ερωτικής «Σημασία έχει ν' αγαπάς» και  φυσικά  ο καλύτερος όλων, ο Ρόμαν Πολάνσκι,  όπου  τα δύο  κορυφαία αριστουργήματά του «Το μωρό της Ρόζμαρι»  και «Chinatown»  εξακολουθούν να παραμένουν  αξεπέραστα!

Και κάτι ακόμα. Το 2014 ο νεώτερός Πάβελ Παβλικόφσκι  λαμβάνει  Όσκαρ  καλύτερης ξενόγλωσσης  ταινίας  για το ασπρόμαυρο «Ida»

Μπροστά σ' αυτά τα επιτεύγματα οι μισές, τουλάχιστον,   ευρωπαϊκές κινηματογραφίες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα,  είναι απλώς οδοντόκρεμες. Αυτά  για την ιστορική αλήθεια!