Σαράντα εικαστικοί συνομιλούν με τον Καβάφη

Η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη αναδύεται μέσα από τους πίνακες του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και του Γιάννη Τσαρούχη. Ο Παναγιώτης Τέτσης εμπνεύστηκε από το ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς», ο Κώστας Τσόκλης και ο Χρήστος Μποκόρος από τα «Κεριά», ο Κωνσταντίνος Ξενάκης από την «Ιθάκη», ο Εδουάρδος Σακαγιάν από τις «Επιθυμίες», η Βάνα Ξένου από «Τα τείχη», ο Γιάννης Ψυχοπαίδης από το ποίημα «Μακρυά.

«Όσο κι αν φανεί αιρετικό, νομίζω ότι ο Καβάφης σκέφτεται με εικόνες, οι ιδέες έρχονται ύστερα, και μπερδεύονται με συγκινήσεις, εμπειρίες και βιώματα» σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Ελένη Αρβελέρ. ‘'Θεωρώ'' συνεχίζει η ίδια ότι ο Καβάφης ήταν ένας πεισματικός, ένας επίμονος εικονολάτρης (όχι εικονόδουλος), εικονολάτρης όμως μιας κοσμικής (όχι χριστιανικής αλλά εθνικής, όπως θα έλεγε) κοπής. Έτσι κι αν δεν θυμάσαι στίχους ποιήματος που διάβασες και ξαναδιάβασες, σίγουρα θα κρατά η μνήμη σου κάποια εικόνα που, είτε εισαγωγικά είτε καταλυτικά, το πλαισιώνουν. Τα παραδείγματα άπειρα. Να θυμίσω βιαστικά: Τον γέρο που αποκοιμιέται στο τραπέζι, τα δάκρυα και τις μακριές χαίτες των Αλόγων του Αχιλλέα, τα χρωματιστά γυαλιά του Καντακουζήνειου στέμματος, τον παλαιό καθρέφτη στην είσοδο του πλούσιου σπιτιού, τα ρούχα τα πορφυρά ή τα παλιόρουχα, τη σπασμένη ρόδα, τα πλοία με τα λάφυρα, κ.τ.λ. Αυτά συνθέτουν το σκηνικό της καβαφικής ποίησης.»

Ο Καβάφης, ζει το μακρινό χθες, «υποδυόμενος άλλες μορφές, και βαδίζει μόνος του, συντροφιά με τις επιθυμίες και τις αναζητήσεις του, άλλοτε στους δρόμους της Αλεξάνδρειας και άλλοτε στις σκοτεινές συνοικίες της Αντιόχειας», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης, Τάκης Μαυρωτάς και συμπληρώνει: Η πόλη του, η Αλεξάνδρεια, πολύκοσμη, ένα μωσαϊκό ανθρώπων με διαφορετικές πολιτιστικές, θρησκευτικές και καλλιτεχνικές παραδόσεις, αποτέλεσε το πεδίο της εμπνευσμένης του δράσης. Έζησε στην ελληνική κοινότητα που αριθμούσε έως τα 80.000 μέλη περίπου στον εικοστό αιώνα και ρίζωσε στην αιγυπτιακή γη. Το διαμέρισμά του, στην οδό Λέψιους 10, στον δεύτερο όροφο, ήταν το επιλεγμένο του ερημητήριο. Στο κέντρο της πόλης, ανάμεσα σε οίκους ανοχής και στο νοσοκομείο της ελληνικής κοινότητας, ο ποιητής αφουγκραζόταν τον θορυβώδη μικρόκοσμο του πάθους και την αίσθηση του πόνου και του θανάτου από το γειτονικό θεραπευτήριο. Το διαμέρισμα αυτό σφραγιζόταν από τη δική του αισθητική, χωρίς τηλέφωνο και ρεύμα, καθώς ζούσε με το φως των κεριών και της λάμπας πετρελαίου. Από αυτόν το μικρό χώρο πέρασαν δεκάδες προσωπικότητες που θέλησαν να τον γνωρίσουν. Εκείνος, όπως ο γλύπτης σμιλεύει τις μορφές των μοντέλων του, φρόντιζε με ιδιαίτερη προσοχή πού θα καθίσει ο καθένας, έτσι ώστε, από τον πλάγιο φωτισμό του παραθύρου».

«Οσο ζουσε ο Καβάφης, γνώρισε αρκετούς ζωγράφους και γλύπτες. Το 1901, στα 38 του, επισκέφθηκε το ατελιέ του Γιώργου Ιακωβίδη στην Αθήνα, και εντυπωσιάστηκε από τις ηθογραφικές δημιουργίες του ζωγράφο. Την ίδια εποχή, συνάντησε τον Γιώργο Ροϊλό, ο οποίος ολοκλήρωνε τον περίφημο πίνακά του «Μάχη των Φαρσάλων», από τους σημαντικότερους πίνακες ιστοριογραφίας. Επίσης, συναναστράφηκε τον μεγάλο ανανεωτή της ελληνικής ζωγραφικής, Κωνσταντίνο Μαλέα, ο οποίος σχεδίασε το πορτρέτο του, όπως και τον Γιώργο Γουναρόπουλο, μεταξύ των άλλων. Το 1932 συνάντησε στο ατελιέ του τον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο, που εκείνη την εποχή έπλαθε τον μνημειακό ανδριάντα του Καποδίστρια για το Ναύπλιο.

Τα έργα των 40 σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών της έκθεσης «Ζωγραφισμένα», ιστορούν, καθένας με το προσωπικό του ιδίωμα, τη διαχρονική ποίηση του Αλεξανδρινού, κατακτώντας μέσα από το έργο τους τη στερεότητα και τη διάρκεια, τονίζει ο Τάκης Μαυρωτάς .