Στέφανος Τζανάκης

Αυτό συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας, όπως και σε αρκετές άλλες οικονομίες: ο πληθωρισμός είναι πια κοντά στον στόχο της ΕΚΤ, αλλά οι τιμές παραμένουν στα ύψη.

Η απάντηση της κυβέρνησης ήταν οι έλεγχοι και η συνακόλουθη επιβολή μεγάλων προστίμων στις εταιρείες που μέσα στην πληθωριστική κρίση βρήκαν την ευκαιρία να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους, με την επίκληση της αύξησης του κόστους στις πρώτες ύλες, στην ενέργεια και στις μεταφορές. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εταιρείες που μπήκαν στο στόχαστρο του ελεγκτικού μηχανισμού δεν αποδέχθηκαν ότι αύξησαν το περιθώριο κέρδους – και οι υποθέσεις θα οδηγηθούν στα δικαστήρια.

Το ερώτημα είναι πόσο «δεμένα»» είναι τα πορίσματα των ελεγκτικών Αρχών, αλλά και κατά πόσον τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν αντιστοιχούσαν στο σύνολο του υπερκέρδους που αποκόμισαν οι επιχειρήσεις με μία τέτοια συμπεριφορά. Διότι είναι προφανές ότι αν δεν αντιστοιχούσαν στο σύνολο του παραπάνω κέρδους, τότε ακόμα και αν χρειαστεί να τα πληρώσουν, είναι και πάλι κερδισμένες. Την ίδια στιγμή, δεν ανακοινώνονται οι επωνυμίες των προϊόντων τα οποία αυξήθηκε το περιθώριο κέρδους, ώστε να έχει ο καταναλωτής την επιλογή να τιμωρήσει την εταιρεία που το διέπραξε.

Παράλληλα, το όποιο πρόστιμο δεν λειτουργεί ευθέως ως αντικίνητρο για την συγκράτηση του περιθωρίου κέρδους, αν δεν συνεπάγεται υψηλότερη φορολόγηση για τη συγκεκριμένη εταιρεία. Οι προτάσεις για την φορολόγηση των υπερκερδών – όχι των λεγόμενων «ουρανοκατέβατων», τα οποία ούτως ή άλλως φορολογήθηκαν και με πολύ υψηλό συντελεστή - αλλά των «υπερκερδών απληστίας» θα πρέπει να μπουν στο τραπέζι διότι θα δημιουργήσουν αντικίνητρα στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευθούν μία δύσκολη κατάσταση για την οικονομία και τους πολίτες.

Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη πλευρά – υπάρχουν οι επιχειρήσεις την ίδια στιγμή που κάποιες αύξαιναν αλόγιστα τις τιμές, εκείνες συγκράτησαν τα περιθώρια κέρδους και απορρόφησαν με αυτόν τον τρόπο ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο τις ανατιμήσεις, προσδοκώντας προφανώς ένα μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Εύλογο – αυτό σημαίνει ανταγωνισμός. Πώς θα αναγνωρίσει όμως η κυβέρνηση τέτοιες κινήσεις; Δεν πρέπει να το αναγνωρίσει φορολογικά; Δεν θα είναι αυτό ένα κίνητρο ώστε να υπάρξουν μιμητές;

Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά από το 2002, πότε μπήκε στη ζωή μας το ευρώ, που η Ευρώπη αντιμετωπίζει πληθωριστικά φαινόμενα. Όπως είναι γνωστό, η ιδέα του κοινού νομίσματος προέκυψε από την ανάγκη να υπάρξουν πολιτικές συγκράτησης του πληθωρισμού – και συνακόλουθα του επιπέδου των τιμών – με στόχο να σταματήσει η άδικη ανακατανομή εισοδήματος μεταξύ πωλητών και αγοραστών: ο πληθωρισμός αυξάνει τα κέρδη των επιχειρήσεων και μειώνει την αγοραστική δύναμη των πολιτών.

Ποια μέτρα έχουν λάβει οι κυβερνήσεις για τον «πρώτη φορά πληθωρισμό» μετά το ευρώ; Η δική μας έχει φτιάξει το καλάθι του νοικοκυριού και τη μόνιμη μείωση τιμής, αρνούμενη να μειώσει τον ειδικό φόρο κατανάλωσης στα καύσιμα, παρά το γεγονός ότι εδώ και πολύ καιρό υπεραποδίδουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξει περαιτέρω βελτίωση της δημοσιονομικής εικόνας της χώρας, αλλά είναι προφανές ότι τα νοικοκυριά πιέζονται πολύ. Και οι έως τώρα πολιτικές δεν αρκούν.