Παναγιώτης Βλάχος

Η ανάγκη για φυσική αποστασιοποίηση μετέτρεψε σε κανόνα αυτό που ήταν εξαίρεση: η τηλεργασία ήρθε για να μείνει και μαζί να αλλάξει κανόνες, αντιλήψεις, πρακτικές και σχέσεις για ελεύθερους επαγγελματίες και μισθωτούς. Και όπως κάθε γρήγορη εξέλιξη, φέρνει μαζί της κινδύνους, ευκαιρίες, αλλά και νέες διεκδικήσεις από μια αναδυόμενη εργατική τάξη που δεν θα γνωρίζει σύνορα ή σταθερό τόπο εργασίας, αλλά θα επιζητά περισσότερη αρμονία μεταξύ εργασίας και ποιότητας ζωής. Τους τελευταίους μήνες, χιλιάδες εταιρείες μετεγκαταστάθηκαν σε μικρότερα γραφεία. Αλλες τόσες οικογένειες αναζητούν μεγαλύτερα σπίτια ή μέρη που να τους δίνουν τη δυνατότητα να στήσουν το κινητό τους γραφείο, ιδιαίτερα αν δεν έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις. Δεν ήταν λίγοι οι ξενιτεμένοι φίλοι και γνωστοί μας που εξαιτίας της πανδημίας επέστρεψαν και εργάστηκαν στην Ελλάδα για μήνες και σκέφτονται σοβαρά να επαναπατριστούν με νέους όρους. Γιατί να δουλεύεις, για παράδειγμα, από το βροχερό και κρύο Μάντσεστερ, όταν μπορείς να κάνεις το ίδιο από την Αμοργό με το laptop σου; Ή γιατί να αγωνιάς για το ακριβό κόστος ζωής στην Αθήνα, όταν μπορείς να κάνεις το ίδιο από ένα ορεινό ή παραθαλάσσιο χωριό της επαρχίας; Και σίγουρα θα είναι πολύ περισσότεροι οι αλλοδαποί «εργαζόμενοι της πλατφόρμας» που θα εγκαταλείψουν τις βόρειες χώρες για να περνούν μήνες στην Ελλάδα αν βρουν γρήγορο Ιντερνετ και κέντρα δεδομένων (data centers) που θα υποστηρίζουν τις συνδυαστικές ψηφιακές υπηρεσίες του Ιντερνετ των Πραγμάτων και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αρκεί βέβαια να αποκτήσουν τη σχετική άδεια, που δεν την καλύπτει η τουριστική βίζα. Μερικές χώρες ήταν προνοητικές, όπως η Εσθονία, που έδινε τη δυνατότητα να αποκτήσεις βίζα εργασίας ακόμη και αν έμενες στην άλλη άκρη του πλανήτη. Τώρα μαζί με Τσεχία, Βερμούδες, Κόστα Ρίκα, Κροατία, Γεωργία, Γερμανία, Μεξικό, Νορβηγία, αλλά και τους νότιους σε Ισπανία και Πορτογαλία παρέχει κίνητρα μετεγκατάστασης με ειδική βίζα για κάποιον που θέλει να απολαμβάνει το κλίμα και τον τρόπο ζωής της χώρας που τον φιλοξενεί, αλλά να εργάζεται για εταιρεία ή φορέα του εξωτερικού. Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις ποικίλλουν, αλλά σε γενικές γραμμές απαιτούν από τον εργαζόμενο να αποδείξει ότι έχει εισόδημα και εργασία, ένα όριο καταθέσεων αξιοπρεπούς διαβίωσης, υγειονομική κάλυψη, δηλωμένο τόπο διαμονής και δεν διώκεται ποινικά. Οι άδειες ποικίλλουν από ένα έως δύο χρόνια με τη δυνατότητα ανανέωσης. Οι αιτήσεις συμπληρώνονται ηλεκτρονικά, ενώ συχνά απαιτείται η επίσκεψη σε προξενεία και πρεσβείες για να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Τα οφέλη για τις χώρες υποδοχής είναι σημαντικά. Μπορεί ο «νομάς» να μην πληρώνει φόρους στη χώρα φιλοξενίας, αλλά νοικιάζει σπίτι, καταναλώνει, πληρώνει ΦΠΑ, διαφημίζει τη χώρα, φέρνει τεχνογνωσία, γνωρίζεται με την ντόπια επιχειρηματική ή επαγγελματική κοινότητα κ.λπ.

Αρα δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση γιατί η Ελλάδα μπορεί να γίνει μαγνήτης ταλέντου και ικανοτήτων από κάθε γωνιά του πλανήτη. Ηλιος, θάλασσα, εξοχή, χαμηλό κόστος ζωής, γαστρονομία, πολιτική σταθερότητα, υγειονομική κάλυψη, δίκτυα μεταφορών, όλα αυτά είναι σπουδαία συγκριτικά πλεονεκτήματα. Ηδη διάφοροι δήμοι, όπως της Ρόδου, στοχεύουν στρατηγικά στους ψηφιακούς νομάδες. Η νομοθεσία δίνει σαφή κίνητρα σε συνταξιούχους, υποψήφιους επενδυτές, Ελληνες που θέλουν να επιστρέψουν και να μεταφέρουν την έδρα τους στην Ελλάδα, αλλά όχι στους ψηφιακούς νομάδες. Επίσης, οι υποδομές μας βρίσκονται αρκετά επεισόδια πίσω, αφού ούτε λόγος για καθολική κάλυψη δικτύων, το 5G είναι στα σπάργανα και οι επενδύσεις σε data centers υπάρχουν ακόμη σε επίπεδο προθέσεων. Επίσης, διαπιστώνονται περιορισμοί για πολίτες τρίτων χωρών, όπως της Μ. Βρετανίας, και αρκετά γραφειοκρατικά εμπόδια που σχετίζονται με τη φορολογική κατοικία και τη συσχέτισή της με την άδεια διαμονής, τις μακρόσυρτες διαδικασίες των προξενείων/πρεσβειών κ.λπ. Μπορεί να μην είμαστε σε θέση να αντιστρέψουμε το brain drain, αλλά μπορούμε σίγουρα με απλά βήματα να προσελκύσουμε εξαιρετικούς ελεύθερους επαγγελματίες, προγραμματιστές, γραφίστες, στελέχη επιχειρήσεων, συγγραφείς, δημοσιογράφους ή επιχειρηματίες από την Ευρώπη και κάθε γωνιά του πλανήτη. Αρκεί βέβαια, να ξεφορτωθουμε τον κορωνοϊό.