Μιλένα Αποστολάκη

Παρά τις προσπάθειες και την πρόοδο που έχει συντελεσθεί οι γυναίκες εξακολουθούν να αποτελούν τα ακούσια θύματα στις διακρίσεις στους χώρους εργασίας και τους μισθούς, εξακολουθούν να μαστίζονται από την ανεργία και να αποτελούν τα θύματα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας.

Οι γυναίκες ελέγχουν λιγότερους οικονομικούς πόρους από τους άνδρες, αποτελούν την πλειονότητα των φτωχών παγκοσμίως και ταυτόχρονα αντιπροσωπεύουν μια μικρή μειονότητα των υπερ-πλούσιων. Κερδίζουν κατά μέσο όρο λιγότερα από τους άνδρες, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν να κάνουν πολύ περισσότερη μη αμειβόμενη εργασία στο σπίτι. Ο κυρίαρχος ισχύων καταμερισμός της εργασίας με βάση τα φύλα, εξακολουθεί να περιορίζει τη γυναίκα στον ρόλο της εργαζόμενης με χαμηλές φιλοδοξίες, η δε ανυπαρξία στη χώρα μας κοινωνικών δομών, που αναλαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο της στήριξης της οικογένειας εμποδίζει πρακτικά μεγάλο αριθμό γυναικών να έχουν τον έλεγχο του χρόνου τους και της ζωής τους.

Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο το ποσοστό ανεργίας στις γυναίκες ανήλθε σε 12,4% (άνδρες στο 8%) με μόλις τις μισές γυναίκες ηλικίας 20-65 ετών (έναντι 70% στην ΕΕ) να εργάζονται (άνδρες 75%). Οι γυναίκες επίσης απασχολούνται σε τομείς της αγοράς εργασίας που ευνοούν τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης και τις χαμηλότερες αμοιβές. Σύμφωνα με τη Eurostat το μέσο μισθολογικό χάσμα στη χώρα μας υπολογίζεται στο 10,4%. Ισότητα για τις γυναίκες όμως δεν σημαίνει μόνο μισθολογική εξίσωση, αλλά κυρίως ισότιμη πρόσβαση στις ευκαιρίες ανέλιξης, αντικειμενικής αξιολόγησης της απόδοσής τους και πρόσβασης σε ανώτερες θέσεις διοίκησης. Μόλις το 8% των διευθυνόντων συμβούλων στην ενωμένη Ευρώπη είναι γυναίκες, οι οποίες καλύπτουν μόνο το 33% στις θέσεις των διοικητικών συμβουλίων. Στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΒ στις μισές επιχειρήσεις (53%) υπάρχει μηδενική ή πολύ περιορισμένη (έως 15%) συμμετοχή γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια, ενώ μία στις δέκα επιχειρήσεις (11%) δεν εμπιστεύεται καμία γυναίκα σε θέση διευθυντή ή τμηματάρχη. Αυτά τα δεδομένα συνέβαλαν ώστε η χώρα μας να καταλαμβάνει μόλις την 24η θέση μεταξύ 27 χωρών, στον Δείκτη για την Ισότητα των Φύλων στην ΕΕ.

Ανάλογα τα στοιχεία του ΟΗΕ, για την έρευνα: οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 33,3% όλων των θέσεων ερευνητών (μόλις 22% σε τομείς αιχμής), λαμβάνουν μικρότερα ερευνητικά κονδύλια και έχουν συντομότερη, λιγότερο καλά αμειβόμενη σταδιοδρομία, χαμηλή παρουσία σε επιστημονικά περιοδικά υψηλού κύρους και λιγότερες δυνατότητες προαγωγής. Ακόμα οι γυναίκες είναι θύματα μιας οπισθοδρομικής βιολογικής ανισότητας, καθώς θεωρείται πως στοιχίζουν ακριβότερα στις επιχειρήσεις (π.χ. λόγω των αδειών που σχετίζονται με τη μητρότητα) αλλά και ενός ηλικιακού ρατσισμού, που είναι εντονότερος για αυτές λόγω του φύλου τους. Όσο για την πολιτική, ναι υπάρχουν πολιτικοί ηγέτες γένους θηλυκού, είναι όμως ελάχιστες, ενώ οι γυναίκες γενικά υποεκπροσωπούνται σε νομοθετικά σώματα διεθνώς και πολύ περισσότερο στη χώρα μας.

Απαιτούνται κατά συνέπεια πολιτικές θετικών διακρίσεων και ποσοστόσεων, αν θέλουμε να προχωρήσουμε συγκλίνοντας με τους καλύτερους ευρωπαϊκούς μέσους όρους. Απαιτούνται πόροι για την ενίσχυση των κοινωνικών δομών στήριξης της εργαζόμενης μητέρας. Απαιτούνται πρότυπα καλών πρακτικών και βέλτιστης εταιρικής διακυβέρνησης μέσα από τα οποία θα ενισχύεται η ισότιμη πρόσβαση των φύλων στην πυραμίδα της ιεραρχίας.

Δίπλα σε αυτές τις στοχεύσεις τα φαινόμενα μίας καλπάζουσας έμφυλης βίας των οποίων κοινό παρονομαστή αποτελεί σταθερά η σχέση εξουσίας και κτητικότητας την οποία ο θύτης επιφυλάσσει για τον εαυτό του, σε σχέση με το ανυποψίαστο θύμα του, καθιστούν επιτακτική την ενεργοποίηση άμεσων αντανακλαστικών της πολιτείας. Βίαιες ελεγκτικές και εξαναγκαστικές συμπεριφορές, που αρνούνται την αντίσταση και την ανυπακοή, αγνοούν επιδεικτικά το θεμελιώδες στοιχείο της συναίνεσης, καθώς το εγώ του θύτη δεν υπόκειται σε όρια και αρνήσεις, σημαδεύουν την σύγχρονη πραγματικότητα. Σωρεία υποθέσεων γυναικοκτονίας (15 γυναικοκτονίες το 2023, 26 το 2022, 31 το 2021, ενώ κατά 30% αυξήθηκαν οι φόνοι γυναικών άνω των 60ετών την τελευταία 5ετία), ενδοοικογενειακής βίας, ακραίων σεξουαλικών παρενοχλήσεων και προσβολής της γυναικείας υπόστασης συγκλονίζουν την κοινή γνώμη.

Δεν αρκεί η αυστηροποίηση των ποινών, ούτε και ένα panic button. Πρέπει ο ρόλος του σχολείου στη διαπαιδαγώγηση, την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των αυριανών πολιτών να ενισχυθεί, πρέπει να πολλαπλασιασθούν και στελεχωθούν κατάλληλα οι κοινωνικές και συμβουλευτικές δομές ώστε εκεί το θύμα της κακοποίησης να μπορεί εύκολα να βρίσκει πρόσβαση, προστασία και στήριξη. Πρέπει να διευρυνθούν οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης από τα μέσα ενημέρωσης.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ γράφει στο Δεύτερο Φύλο το 1949 «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι». Η κατάσταση που ιστορικά έχει διαμορφωθεί δεν είναι πεπρωμένο ούτε φυσική αναγκαιότητα. Είναι μια κοινωνική κατασκευή, θεμελιωμένη με βαθιές ρίζες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Αγώνας, προσπάθεια και βέβαια πολιτικές λοιπόν, ώστε αυτές οι ρίζες να εκριζωθούν από την κοινή βούληση εκείνων που μάχονται για την ισότητα.