Μιχάλης Στούκας

Ένα μήνα περίπου πριν, στις 6/02/2024 σε ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ στο protothema.gr, η Βασιλική Χρυσοστομίδου παρουσίασε εκτενώς το ζήτημα σε άρθρο της με τίτλο «Σαν σήμερα καταργήθηκε η μπλε σχολική ποδιά».

Το θέμα της ενιαίας σχολικής ενδυμασίας, δεν απασχολεί βέβαια μόνο κάποιους γραφικούς συντηρητικούς ή ακροδεξιούς, όπως θα πουν μερικοί στην Ελλάδα, αλλά και σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία.

Μάλιστα στη Γαλλία ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2023, έκανε λόγο για «ομοιόμορφη σχολική ενδυμασία, η οποία θα δίνει την ελευθερία στους μαθητές να μην χρησιμοποιούν ρούχα που υποδεικνύουν τη θρησκευτική τους ταυτότητα, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζει ότι δεν θα φοριούνται υπερβολικά εκκεντρικά ρούχα ή ότι οι μαθητές από φτωχότερα στρώματα δεν θα στιγματίζονται κοινωνικά». Θυμίζουμε ότι η γαλλική κυβέρνηση απαγόρευσε πέρυσι και την αμπάγια (παραδοσιακή φορεσιά των Μουσουλμάνων που καλύπτει όλο το σώμα, εκτός από το κεφάλι, τα χέρια και τα πόδια) στα σχολεία, μετά την απαγόρευση της μουσουλμανικής μαντίλας (και η αμπάγια φοριέται μόνο από Μουσουλμάνες). Εμπνευστής της καθιέρωσης της «ομοιόμορφης σχολικής ενδυμασίας» στα γαλλικά σχολεία ήταν ο νυν πρωθυπουργός της Γαλλίας Γκαμπριέλ Ατάλ, από την προηγούμενη θέση που κατείχε, αυτή του Υπουργού Παιδείας. Η ομοιόμορφη σχολική ενδυμασία είχε καταργηθεί στη Γαλλία το 1969, μετά τα ιστορικά γεγονότα του Μάη του 1968.

Το ίδιο θέμα όμως απασχολεί και μια άλλη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα, την Γερμανία. Εκεί, οι σχετικές πρωτοβουλίες ανήκουν στους γονείς. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2023, το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο Γονέων της Γερμανίας τάσσεται υπέρ ενός κώδικα ένδυσης στα σχολεία. Οι εκπαιδευτικοί αντιδρούν στην πρόταση αυτή. Στη Γερμανία δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες στην εκπαίδευση, αλλά όλα αποφασίζονται σε επίπεδο κρατιδίου. Το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο Γονέων (BER) της Γερμανίας, προχωράει ακόμα παραπέρα, καθώς προτείνει μαθητές και μαθήτριες που θα εμφανίζονται στα σχολεία με «ακατάλληλα, φθαρμένα, σκισμένα ή αποκαλυπτικά ρούχα» να στέλνονται σπίτι τους…

Η πρόταση Μακρόν- Ατάλ πάντως, δε φαίνεται ότι ενθουσίασε τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τις μαθήτριες στη Γαλλία. Πρόθεση του Γάλλου Προέδρου ήταν, μετά από διαβούλευση και πιλοτική εφαρμογή, η «ομοιόμορφη σχολική ενδυμασία» να καθιερωθεί το 2026, χρονιά εκλογών στη Γαλλία. Γράφουν αρκετοί στα ξένα ΜΜΕ ότι ο Μακρόν πιέζεται έντονα από την ακροδεξιά Μαρί Λεπέν και προσπαθεί με αυτό το μέτρο και κάποια ανάλογα, να κερδίσει συντηρητικούς ψηφοφόρους. Οι αντιδράσεις για τα σχέδια Μακρόν- Ατάλ, προέρχονται κυρίως, από την Αριστερά. Και σε ελληνικά σάιτ διαβάζουμε ότι «ο Μακρόν θέλει τη νεολαία στα χακί». Δεν νομίζουμε ότι ο Γάλλος Πρόεδρος προτείνει μαθητές και μαθήτριες να φορούν κράνη, εξαρτύσεις, αρβύλες κ.λπ. και να είναι εφοδιασμένοι με πυροβόλα όπλα… Γάλλοι πολίτες τονίζουν ότι «τα παιδιά μας δεν είναι εργάτες σε φάμπρικα». Ας μην ξεχνάμε ότι στη Γαλλία υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες Μουσουλμάνοι, κάποιοι με ρίζες στις παλιές αποικίες της χώρας στη Βόρεια Αφρική (Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία) και πολλές χιλιάδες ακόμα που εγκαταστάθηκαν στη χώρα από την Αφρική. Η απόφαση αυτή, σύμφωνα με την Υπουργό Ισότητας Berangere Conillard, θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την «προστασία την κοσμικότητας και την καταπολέμηση του εκφοβισμού στα σχολεία». Όπως αναφέραμε, μόνο μερικές δεκάδες σχολεία στη Γαλλία αντιμετώπισαν θετικά την πρόταση του Μακρόν και οι μαθητές και μαθήτριές τους θα φορούν ομοιόμορφη ενδυμασία.

Γενικότερα, όπως βλέπουμε υπάρχει ένας προβληματισμός στην Ευρώπη για το αν θα πρέπει, όπου δεν είναι ήδη υποχρεωτική, όπως στη Μ. Βρετανία, η ομοιόμορφη σχολική ενδυμασία. Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Η σχολική ποδιά καταργήθηκε στις 06/02/1982, επί υπουργίας Λευτέρη Βερυβάκη, με τον νόμο του 1304/1982 (άρθρο 41). Με τον ίδιο νόμο καταργήθηκαν οι Επιθεωρητές και συστάθηκε ο θεσμός των Σχολικών Συμβούλων. Ο συγκεκριμένος νόμος θεωρείται ότι είναι αυτός που ευθύνεται για την υποβάθμιση και την παρακμή της Παιδείας τα επόμενα χρόνια… Η κατάργηση της ποδιάς το 1982 θεωρήθηκε από τους περισσότερους ως το τέλος ενός αναχρονιστικού θεσμού και τερματισμός κοινωνικών ανισοτήτων στα σχολεία, καθώς υπήρχαν και μαθήτριες που φορούσαν επώνυμες ποδιές, σε αντίθεση με άλλες που φορούσαν απλές ποδιές, ραμμένες από τις μητέρες τους.

Από το 1982 όμως έχουν περάσει 42 ολόκληρα χρόνια και έχουν συμβεί κοσμογονικές αλλαγές, οι οποίες έχουν βέβαια επηρεάσει και την εκπαίδευση. Τι συμβαίνει με την ενδυμασία των μαθητών και των μαθητριών; Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα ρούχα και η γενικότερη εμφάνισή τους δεν παραπέμπουν σε μαθητές και μαθήτριες. Ρούχα που θυμίζουν επαίτες, σκουλαρίκια, τατουάζ και αλλά σχετικά ήταν αδιανόητα για όσους από μας υπήρξαμε μαθητές… τον 20ό αιώνα. Από την άλλη πλευρά, πολλές μαθήτριες συναγωνίζονται για το ποια θα φορέσει τα πιο αποκαλυπτικά ρούχα. Επίσης, σε σχολεία με ευκατάστατους μαθητές και μαθήτριες, υπάρχει ανταγωνισμός για να ακριβότερα ρούχα. Το μπούλινγκ, ο σχολικός εκφοβισμός, που έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις έχει αρκετές φορές αφορμή και τα ρούχα μαθητών και μαθητριών. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα σε σχολείο του Περιστερίου, όπου μαθήτρια ξυλοκοπήθηκε από συμμαθήτριές της για μια ζακέτα, υπό τα βλέμματα των συμμαθητών τους που διασκέδαζαν αδιάφοροι, βιντεοσκοπώντας τον ξυλοδαρμό με τα κινητά τους.

Υπάρχει και μια άλλη παράμετρος: στη χώρα μας έχουν εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες (λαθρο)μετανάστες. Τα παιδιά τους φοιτούν σε ελληνικά σχολεία. Ποιες θα είναι οι αντιδράσεις των Ελληνόπουλων αν εμφανιστούν στα σχολεία νεαρές Μουσουλμάνες με μαντίλα και αμπάγια, νεαροί Ινδοί Σιχ με τουρμπάνια κ.λπ.; Ορισμένες και ορισμένοι θα πουν και τι προτείνεις; Να επιστρέψουμε στις ποδιές και στα σήματα στο πέτο με το έμβλημα του σχολείου όπου φοιτούν οι μαθητές και οι μαθήτριες; Όχι βέβαια. Θεωρούμε όμως ότι θα πρέπει να γίνει μια σοβαρή συζήτηση (αν και οι σοβαρές συζητήσεις σπανίζουν στην Ελλάδα…) για τον καθορισμό κάποιων κανόνων για την εμφάνιση των μαθητών και των μαθητριών στα σχολεία. Δεν εννοούμε βέβαια ακριβά ρούχα, που δεν μπορούν κάποιες οικογένειες ν’ αγοράσουν, αλλά ομοιόμορφα ρούχα για κάθε σχολείο ξεχωριστά ή για όλα τα σχολεία της Ελλάδας. Και θα μπορούσε η Πολιτεία να επιδοτήσει την αγορά αυτών των ρούχων, μέχρι κάποιο ποσό. Η ομοιομορφία βέβαια στα σχολεία είναι σχετική. Βλέπουμε στις παρελάσεις για παράδειγμα, κάποια αγόρια να φορούν αθλητικά παπούτσια και κάποια άλλα λουστρίνια, κάποια κορίτσια να φορούν μίνι φούστες και κάποια άλλα φούστες κάτω απ’ το γόνατο.

Και κάτι άλλο που θεωρούμε απαραίτητο. Να απαγορευθεί σε μαθητές και μαθήτριες να έχουν κινητά τηλέφωνα στα σχολεία και να τα χρησιμοποιούν. Ως πριν λίγες δεκαετίες, που δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα στα σχολεία, ήταν αδύνατη η διδασκαλία και υπήρχαν προβλήματα από την μη ύπαρξη κινητών τηλεφώνων; Μήπως τα κινητά τηλέφωνα, εκτός από μέσα καταγραφής καβγάδων (και όχι μόνο…), ιδιαίτερα όταν είναι πανάκριβα, βάζουν σε πειρασμό κάποιους/-ες, να τα κλέψουν με την πρώτη ευκαιρία, από τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές τους;

Δεν νομίζουμε ότι υπάρχουν πολλές και πολλοί που αμφισβητούν την τραγική κατάσταση της Δημόσιας, κυρίως, εκπαίδευσης. Και ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα με τους μαθητές και τις μαθήτριες, στον τομέα της συμπεριφοράς. Θεωρούμε ότι η ομοιόμορφη ενδυμασία και η απόσυρση των κινητών τηλεφώνων από τα σχολεία είναι δύο μικρά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Από κει και πέρα, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, η αλλαγή των σχολικών βιβλίων και του περιεχομένου τους, ακόμα και η βελτίωση των σχολικών υποδομών, θα βοηθήσουν περισσότερο.

Και τέλος, όσες και όσοι έχουν όρεξη για μάθηση, έστω και με τις πενιχρές γνώσεις που τους παρέχουν τα Δημόσια σχολεία, θα μάθουν και θα προχωρήσουν. Οι υπόλοιπες και οι υπόλοιποι μπορούν ν’ ασχοληθούν με άλλα πράγματα στη ζωή τους. Κανένας δεν γεννήθηκε σοφός. Όλες και όλοι ξεκινήσαμε από το μηδέν, στον τομέα «γνώσεις». Κάποιοι φτάσαμε σε κάποιον αξιοπρεπή θετικό αριθμό και, καθώς οι αριθμοί είναι άπειροι, αγωνιζόμαστε ν’ ανέβουμε κι άλλο. Κάποιες και κάποιοι άλλοι, έχουν φροντίσει απλά να προσθέσουν μια υποδιαστολή και μερικά δεκαδικά ψηφία στο «μηδέν» της αρχής. Και όπως πάντα, η ιστορία θα δείξει ποιοι θα είναι κερδισμένοι και ποιοι χαμένοι στη ζωή…