Κώστας Τούτουζας

Δεν υπάρχει πτυχή της ζωής μας που να μην έχει επηρεασθεί τόσο άμεσα και σε τέτοιο εύρος σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ανάπτυξη των εμβολίων σε τόσο σύντομο διάστημα είναι η μοναδική μέχρι τώρα ηλιαχτίδα που μπορεί να επαναφέρει, έστω εν μέρει, τη ζωή μας στο ‘φυσιολογικό’. Δυστυχώς, θεραπεία ακόμα δεν υπάρχει, αν και υπάρχει μεγάλη πρόοδος με ορισμένες ουσίες που επιβραδύνουν την πορεία της νόσου ή μειώνουν τις επιπλοκές της. Ενδεικτικά τα κορτικοστεροειδή, η βιταμίνη D, η ιντερφερόνη, η κολχικίνη έχουν προταθεί για να μειώσουν τους θανάτους και τις νοσηλείες ασθενών με COVID-19. Πιο ισχυρή δράση φαίνεται να έχει η μετάγγιση πλάσματος αναρρωσάντων από COVID-19 σε ασθενείς, με στόχο την ενίσχυση του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Η μετάγγιση πλάσματος χρησιμοποιείται, επίσης, για τον καθαρισμό αντισωμάτων, με στόχο την παρασκευή ενός ειδικού φαρμάκου κατά της COVID-19 (ανοσοσφαιρίνης) ως βραχυπρόθεσμης εναλλακτικής λύσης. Όμως, πρέπει να γίνεται άμεσα τις πρώτες ημέρες ενδοφλεβίως σε νοσοκομεία, πριν αναπτυχθούν αντισώματα από τον πάσχοντα. Πρακτικά, δεν έχουμε ειδική αντιϊκή θεραπεία εναντίον του COVID-19 που να χορηγείται ταυτόχρονα με τη διάγνωση, όπως σε άλλους ιούς όπως HIV και ηπατίτιδα C.  

Έτσι οι ελπίδες μας έχουν εναποτεθεί στα εμβόλια εναντίον του COVID-19. Ας δούμε τα  που προκύπτουν από δύο χώρες στις οποίες ο εμβολιασμός έχει προχωρήσει αρκετά. Κατ’ αρχάς από το Ισραήλ, το οποίο κατάφερε να εξασφαλίσει πολύ μεγάλο αριθμό εμβολίων και με ένα αδιάκοπο εμβολιαστικό πρόγραμμα κατάφερε να εμβολιάσει μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου, πάνω από το 60% του πληθυσμού του, που είναι περίπου 9 εκατομμύρια. Είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που εμβολίασε τόσο μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της. Βάσει των στοιχείων του Ερευνητικού Ινστιτούτου Clalit, που συνεργάζεται με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τον Ιανουάριο, στο Ισραήλ είχε παρατηρηθεί το μέγιστο (peak) του τρίτου κύματος, που ποσοστιαία κατέτασσε τη χώρα στις πιο μολυσμένες παγκοσμίως. Με την χορήγηση των εμβολίων, 5-12 ημέρες μετά την πρώτη δόση, ο αριθμός των θετικών test COVID -19 ήταν ο ίδιος μεταξύ των εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων πολιτών. Από την ημέρα 14, όμως, παρατηρήθηκε 33% μείωση των θετικών κρουσμάτων μόνο στον εμβολιασμένο πληθυσμό. Εντυπωσιακή μεταβολή παρατηρήθηκε και στους θανάτους από COVID -19, που είχαν φθάσει στους 16/1 εκατομμύριο την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου, σε κάτω από 6/1 εκατομμύριο στις αρχές Φεβρουαρίου.  Οι τάσεις αυτές φαίνεται να συνεχίζονται και βέβαια, θα περιμένουμε τα νέα δεδομένα.

Η δεύτερη χώρα από την οποία έχουμε δεδομένα είναι οι ΗΠΑ, στις οποίες έχει εμβολιασθεί ο μεγαλύτερος αριθμός πολιτών παγκοσμίως. Μέχρι τις 3/2/2021, σύμφωνα με στοιχεία του CDC (Centers for Disease and Protection), είχαν εμβολιασθεί πάνω από 32 εκατομμύρια άνθρωποι, στο πλαίσιο ενός προγράμματος εμβολιασμού που περιλαμβάνει 1,3-1,5 εκατομμύρια εμβολιασμούς κάθε ημέρα. Τα πρώτα δεδομένα δείχνουν μείωση των νέων κρουσμάτων και των νοσηλειών. Τα νέα κρούσματα έπεσαν από 300 – 400 χιλιάδες σε 100 - 200 χιλιάδες ημερησίως. Οι δε νοσηλείες από περίπου 130 χιλιάδες τα μέσα Ιανουαρίου σε κάτω από 90 χιλιάδες στις πρώτες 3 ημέρες του Φεβρουαρίου. Προφανώς, αναμένεται και μείωση των θανάτων, με δεδομένη την πτώση των νέων κρουσμάτων και των νοσηλειών. Το δε πρόγραμμα εμβολιασμού έχει στόχο να χορηγηθούν 70 εκατομμύρια εμβόλια στους επόμενους 2 μήνες, και μέχρι τον Ιούνιο, να έχουν εξασφαλισθεί 600 εκατομμύρια εμβόλια από 4 εταιρίες: την Pfizer-BioNTech, την Moderna, την Johnson@Johnsosn και την Novavax.

Έτσι από τις δύο αυτές χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό και αριθμό εμβολιασμένων, τα νέα που προκύπτουν όσον αφορά στην πανδημία COVID -19 είναι ενθαρρυντικά. Τα νέα εμβόλια, που αναπτύχθηκαν σε χρόνο ρεκόρ και των οποίων εξασφαλίσθηκε η διανομή σε εκατομμύρια ανθρώπων αποδεικνύεται, μέχρι τώρα, ότι είναι το μοναδικό όπλο που έχουμε έναντι του ιού COVID -19. Όμως, ‘πριν αλέκτωρ φωνήσαι’, οι νέες μεταλλάξεις φαίνεται να είναι η επόμενη μεγάλη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Ήδη, δύο μεταλλάξεις, της Βρετανίας (B.1.1.7) και της Νότιας Αφρικής (B.1.1351), εμφανίσθηκαν. Όπως, μάλιστα, αναφέρουν οι ειδικοί λοιμωξιολόγοι, η πρώτη μετάλλαξη έχει τουλάχιστον 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, ενώ η δεύτερη είναι ακόμα πιο προβληματική. Ευτυχώς, μέχρι τώρα, φαίνεται ότι τα εμβόλια έχουν σταθερή αποτελεσματικότητα ως προς τη μείωση των θανάτων και των νοσηλειών. Ο φόβος των λοιμωξιολόγων και των επιδημιολόγων, όμως, είναι μήπως δημιουργηθούν πολλές μεταλλάξεις, με αποτέλεσμα ο ιός COVID -19 να μην αντιμετωπίζεται από τα εμβόλια. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι απαραίτητη  προϋπόθεση για να μην μεταλλάσσονται οι ιοί, είναι να αποφεύγεται η ταχεία μετάδοσή τους, δηλαδή ο πολλαπλασιασμός τους.  
Τι σημαίνει, λοιπόν, πρακτικά αυτό; Πρέπει να εμβολιασθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος πληθυσμός του πλανήτη όσο πιο γρήγορα γίνεται. Έτσι θα αποφευχθεί η μετάδοση του COVID -19. Με τον τρόπο αυτό, το επίπεδο της μόλυνσης θα κινείται σε χαμηλά επίπεδα, έτσι ώστε η κυκλοφορία του ιού σε διάφορες χώρες και ηπείρους να μην οδηγεί σε συχνές μεταλλάξεις. Ο μαζικός εμβολιασμός ελπίζουμε να μετατρέψει την νόσο από τη διαβόητη  COVID-19 σε μια συνήθη εποχική ίωση του χειμώνα, ώστε να μειωθεί σημαντικά η ανάγκη για πολλές νοσηλείες και οι θάνατοι. Τότε θα μπορούμε να αξιολογήσουμε τις μόνιμες επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στους ιστούς της κοινωνίας μας.  

Μέχρι τότε οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να μεριμνήσουν να εμβολιασθούν και οι χώρες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν εμβόλια. Πρόκειται για έναν παγκόσμιο αγώνα στο πλαίσιο του οποίου ΔΕΝ υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Είναι μια συγκλονιστική στιγμή της ιστορίας και οι ισχυροί επιβάλλεται να μεριμνήσουν για τους ανίσχυρους. Έχουν ηθική υποχρέωση να βοηθήσουν οι πλούσιες χώρες όλους, όπως έγινε με την αντιμετώπιση του HIV, σε πολύ μικρότερη κλίμακα, όμως. Προφανώς οι Δυτικές χώρες έχουν μεγάλη ευθύνη στο συγκεκριμένο θέμα. Ομοίως και άλλες μεγάλες χώρες τεχνολογικά προηγμένες, όπως η Ρωσία και η Κίνα.  
Η συνειδητοποίηση, λοιπόν, της ιστορικής ευθύνης που έχουν οι πλούσιες και ισχυρές χώρες είναι αναγκαία. Προς αυτήν την κατεύθυνση είχαμε δύο σημαντικές εξελίξεις από τις ΗΠΑ, με την ανακοίνωση της συμμετοχή τους και πάλι στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά και στο πρόγραμμα COVAX, που έχει στόχο να εφοδιάσει με εμβόλια πολλές οικονομικά αδύναμες χώρες.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξη, ο λοιμωξιολόγος Anthony Fauci, υπεύθυνος του Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) στις ΗΠΑ, ρωτήθηκε ποια είναι η γνώμη του για το ρωσικό και τα κινέζικα εμβόλια. Είπε χαρακτηριστικά: ‘Ευτυχώς που είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα δικά μας’. Εδώ είναι ένας αγώνας που δεν κερδίζει ο πρώτος. Πρέπει όλοι να τερματίσουν’ !!!