Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Στο θέμα αυτό ήταν αφιερωμένο το προηγούμενο άρθρο μας (βλ. «Πρώτο Θέμα», 15.9.2019), όπου υποστηρίξαμε την άποψη ότι η μέθοδος των κλιμακωτά μειούμενων πλειοψηφιών (αυξημένη πλειοψηφία 200, 200, 180 στις τρεις πρώτες ψηφοφορίες, απόλυτη πλειοψηφία 151 στην τέταρτη και σχετική πλειοψηφία στην πέμπτη και τελευταία ψηφοφορία) είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση, με δεδομένη την απόφαση για την ολοκλήρωση της εκλογής σε μία ενιαία φάση, χωρίς αυτόματη διάλυση της Βουλής σε περίπτωση μη επίτευξης των αυξημένων πλειοψηφιών στις τρεις πρώτες ψηφοφορίες.

Πληθαίνουν όμως οι φωνές ότι η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας με απόλυτη ή ενδεχομένως και με σχετική πλειοψηφία αντιβαίνει προς τον υπερκομματικό του ρόλο, και αντιπροτείνεται η διατήρηση της αυξημένης πλειοψηφίας των 180 βουλευτών στην τρίτη ψηφοφορία, με παράταση της θητείας του υπηρετούντος Προέδρου, σε περίπτωση μη επίτευξής της, μέχρις ότου βρεθεί υποψήφιος που θα καταφέρει να συγκεντρώσει 180 ψήφους (βλ. Σπ. Βλαχόπουλος, «Καθημερινή», 18.9.2019). Οπως είχαμε επισημάνει στο προαναφερθέν άρθρο μας, το βασικό στοιχείο της διαδικασίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας που θέτει δυνητικά εν αμφιβόλω την αμεροληψία του είναι η φανερή (ονομαστική) ψηφοφορία. Αν διατηρείτο η μυστική ψηφοφορία την οποία προέβλεπε το Σύνταγμα του 1975 θα υπήρχε απεξάρτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας από συγκεκριμένες πολιτικές πλειοψηφίες. Σε κάθε περίπτωση, εκλογή με απόλυτη ή και σχετική πλειοψηφία προβλέπει και το ισχύον άρθρο 32 παρ. 4 Συντ. στη δεύτερη φάση της προεδρικής εκλογής μετά τη διάλυση της Βουλής. Το γεγονός ότι η νέα Βουλή, η οποία μπορεί να εκλέξει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με απόλυτη ή και σχετική πλειοψηφία, έχει νωπή δημοκρατική νομιμοποίηση δεν διασφαλίζει τη μη-εξάρτηση του εκλεγόμενου Προέδρου, δηλαδή δεν υπάρχει ουσιαστικά καμία διαφορά με τη ρύθμιση που προτείνουμε, εκτός από την κατάργηση της δυνατότητας της αντιπολίτευσης να χρησιμοποιεί το άρθρο 32 παρ. 4 Συντ. ως μέσο διάλυσης της Βουλής.

Ο ρόλος super partes του Προέδρου της Δημοκρατίας αποτελεί στοιχείο της νομικής φύσης του συγκεκριμένου συνταγματικού οργάνου ως «ρυθμιστή του πολιτεύματος» και διασφαλίζεται πρωτίστως από την έμμεση εκλογή, αυτήν καθ’ εαυτήν, ανεξάρτητα από τις απαιτούμενες πλειοψηφίες. Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλες τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες η έμμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας γίνεται χωρίς πολιτική συζήτηση πριν από την ψηφοφορία ακριβώς για να μη φορτιστεί πολιτικά η εκλογή, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση της άμεσης εκλογής από τον λαό, όπου υπάρχει προεκλογική εκστρατεία και εκλογική αντιπαράθεση μεταξύ των υποψηφίων και των κομμάτων που τους στηρίζουν.

Ομως και η διαδικασία της έμμεσης εκλογής θα πρέπει στο τέλος να καταλήξει σε εκλογή - έστω με απόλυτη ή και σχετική πλειοψηφία. Αλλιώς θα υπάρχει αναγκαστικά παράταση της θητείας του παλαιού Προέδρου, η οποία αποτελεί όμως μια εξαιρετική κατάσταση, που δικαιολογείται μόνο για πολύ περιορισμένο χρόνο (βλ. το ισχύον άρθρο 32 παρ. 6 Συντ.), ενώ στην περίπτωση αυτή θα είναι αγνώστου διαρκείας, μέχρις ότου συμφωνήσουν οι πολιτικές δυνάμεις. Εχει ξανασυμβεί στην περίπτωση της επιλογής των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών, και δεν αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.