Γιώργος Δ. Ανδρέου

Είναι οι μέρες που σπρώχνουν σε άλλα θέματα, εκτός πολιτικής και πολιτικών, εντός όμως κοινωνίας.
Αρκετά χρόνια κλωθογυρίζει στο μυαλό μου να ασχοληθώ με τον εκκλησιασμό.

Δεν θα συμπεριλάμβανα εαυτόν στους ιδιαίτερα ευλαβείς πιστούς, με το κριτήριο του τακτικά εκκλησιαζόμενου. Λίγο η ευλάβεια και η πίστη και περισσότερο η συνήθεια, οι μνήμες των παιδικών χρόνων, η οικογενειακή παράδοση, οι κοινωνικές υποχρεώσεις με οδηγούν στην εκκλησία, ιδιαίτερα τις μεγάλες εορτές της χριστιανοσύνης.

Ίσως να φταίει που δεν προσέρχομαι με τη δέουσα πίστη και ευλάβεια, αλλά σχεδόν πάντα δεν αισθάνομαι την πνευματικότητα του χώρου και τη μυσταγωγία της λειτουργίας, ειδικά έτσι όπως έχει εξελιχθεί.

Αντίθετα, αισθάνομαι ότι, από ένα χρονικό σημείο και μετά, αρχίζει να εκνευρίζεται το εκκλησίασμα και από τη διάρκεια και την εξέλιξη της λειτουργίας. Παρατηρώντας τις αντιδράσεις των πιστών, ιδιαίτερα μετά την πάροδο μίας ώρας παρουσίας στο ναό, είναι διάχυτη η ασυγκράτητη υπνηλία και αφηρημάδα σε όσους κάθονται και τα εναλλασσόμενα συναισθήματα, αδημονίας, θυμού και αγανάκτησης στους όρθιους. Άρχισαν μάλιστα να βγαίνουν και κινητά για σερφάρισμα στο διαδίκτυο. Βαριούνται και εκνευρίζονται καταφανώς οι πιστοί ακούγοντας, τους ψάλτες κυρίως, να «ροκανίζουν» το χρόνο, είτε επαναλαμβάνοντας ύμνους και προσφωνήσεις, είτε να επιδίδονται, με αμφίβολες φωνητικές δυνατότητες και μουσικές γνώσεις, σε μακρόσυρτους λαρυγγισμούς, μέχρι και κραυγές που κάνουν το περιεχόμενο των ύμνων που ψάλλονται, μέχρι και τη σοφία των επιστολών του Απόστολου Παύλου, ακατάληπτα. Είναι που είναι ακατάληπτη στους πολλούς η αρχαιοπρεπής γλώσσα της θείας λειτουργίας.

Αισθάνομαι πως η θεία λειτουργία δεν υπηρετεί σήμερα τους λατρευτικούς, μυσταγωγικούς και πνευματικούς σκοπούς της. Χάνονται, δεν ακούγονται καν ή η αφηρημάδα και η «κούραση» καταπίνει, τα μηνύματα, την ποίηση και τη σοφία των ιερών κειμένων. Δεν επιτυγχάνεται η επαφή με το θείο, δεν διευκολύνεται η προσευχή.

Φταίει και η μεγάλη διάρκεια. . Δεν είναι δυνατόν «την σήμερον ημέραν», τα Χριστούγεννα για παράδειγμα, να προσκαλούν οι καμπάνες τους πιστούς στις 06.00 το πρωί και η εκκλησία «να σχολάει» στις 10.00. Θέλουν, νοιώθουν την ανάγκη όχι μόνο κοινωνικά αλλά και πνευματικά, να εκκλησιαστούν πολλοί που εργάζονται, κουράζονται κι έχουν ανάγκη να ξεκουραστούν και όχι να ταλαιπωρηθούν αλλά και κάποιοι που διασκεδάζουν μέχρι αργά. Ακόμα και γι αυτούς που προσέρχονται στις 08.00, είναι πολλές δύο ώρες ορθοστασία. Εκτός κι αν η εκκλησία επιλέγει να απευθύνεται στους συνταξιούχους και τους «μη έχοντες εργασία».

Προφανώς είναι ιστορικά, διαδικαστικά και δογματικά και πρακτικά αδύνατο, να γίνουν δραστικές περικοπές στη διάρκεια της θείας λειτουργίας – είναι θέμα που άπτεται των ιερών κανόνων – μπορούν όμως κάποια πράγματα να βελτιωθούν με σχετικά ανώδυνες παρεμβάσεις. Θα είναι πολύ μεγάλο το όφελος για την εκκλησία και την πίστη, θα αυξηθεί το εκκλησίασμα.

Μπορούν για παράδειγμα:

Να καταργηθούν οι επαναλήψεις φράσεων και ύμνων («το πολύ το κύριε ελέησον το βαριέται και ο θεός» λέει σοφά ο λαός).

Να διαβάζονται υποχρεωτικά, από ψάλτες και ιερωμένους, καθαρά και με ευκρίνεια για να ακούγονται και να κατανοούνται τα περισσότερα κείμενα, όπως γίνεται με το Ευαγγέλιο που διαβάζει ο Ιερέας και να περιοριστούν οι ψαλμωδίες και τα «γαργαρίσματα» σε συγκεκριμένους ψαλμούς. Να απαγορευτούν τα διάφορα «τεριρέμ», τερετίσματα και αμανέδες, δεν υπηρετούν την πνευματικότητα. Ο ναός δεν είναι συναυλιακός χώρος για επίδειξη φωνητικών δυνατοτήτων.

Να περιοριστεί δραστικά σε ελάχιστα λεπτά, αν όχι να απαγορευθεί, η εκφώνηση «λόγου» - το κήρυγμα - από ιεροκήρυκες ή ιερείς, με εν πολλοίς ακατάληπτες έως και απλοϊκές αναλύσεις του Ευαγγελίου που μάλλον σύγχυση δημιουργούν. Το ίδιο και οι έγγραφες «διακηρύξεις» των Επισκόπων, κουράζουν τους πιστούς. Θα μπορούσαν όλα αυτά να αντικατασταθούν με ανάγνωση της μετάφρασης στη δημοτική του αποσπάσματος του Ευαγγελίου της ημέρας, αφού δεν έχει τολμήσει κανένας να προσπαθήσει να καθιερώσει ολόκληρη ή έστω τμήμα της λειτουργίας στη δημοτική, για να γίνονται κατανοητά στους πολλούς, το «ποίμνιο», οι Ευαγγελικές ρήσεις, η σοφία, οι υμνωδίες.

Να καταργηθεί η μετάληψη διαρκούσης της θείας λειτουργίας, ειδικά τις μεγάλες γιορτές που μεταλαμβάνουν πολλοί. Να περιμένουν αυτοί που θέλουν να μεταλάβουν μετά την «απόλυση» και όχι να υποχρεώνονται να τους περιμένουν οι υπόλοιποι, μέχρι και μισή ώρα, επειδή επέλεξαν να μην πάνε να μεταλάβουν το Σάββατο ή την Κυριακή και ήθελαν ανήμερα τα Χριστούγεννα.

Αυτές είναι κάποιες άμεσες παρεμβάσεις που θα βελτίωναν την εικόνα, θα έκαναν ελκυστικότερο και κυρίως χρήσιμο και ωφέλιμο τον εκκλησιασμό.
Υπάρχουν κι άλλες σοβαρότερες και δυσκολότερες παρεμβάσεις. Όπως:
Να αφαιρεθούν κάποια τμήματα, κυρίως οι πέραν των ορίων δοξαστικές του Θεού και παρακλητικές επαναλήψεις, που υπάρχουν στη λειτουργία σε επίπεδο υπερβολής. Αποπνέουν απλοϊκότητα, δουλικότητα, στρεβλή αντίληψη της πίστης, του σεβασμού στο Θεό και της ευλάβειας. Οι εκκλησιαζόμενοι του 21ου αιώνα δεν έχουν σχέση με τους μοναχούς του μεσαίωνα που έγραψαν του ύμνους.

Να «απλοποιηθεί» η «φαντασμαγορία», η «γκλαμουριά», της εικόνας – προκαλεί, δεν έχει πλέον λόγο ύπαρξης στην εποχή μας. Τον παπά τον σέβεσαι για το σχήμα και όχι για τα χρυσοποίκιλτα και βαρυφορτωμένα άμφια και τα διάφορα διακοσμητικά, που δεν συνάδουν με την απλότητα του Ποιμένα της Εκκλησίας και την πραγματική ζωή.
Σε όλα αυτά υπάρχει ο σοβαρός αντίλογος των περισσότερο πιστών που «βλέπουν» τον εκκλησιασμό με άλλο μάτι, αυτών που προσέρχονται για να λατρέψουν, να δοξάσουν, να προσευχηθούν, αυτών που η υφιστάμενη ιερουργία τους προσφέρει την κατάνυξη και την επικοινωνία με το θείο που αναζητούν και αποβλέπουν. Αυτών που σέβονται και ευλαβούνται το τελετουργικό χιλιετιών και δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα.

Ο αντίλογος του μέσου πιστού, των πολλών δηλαδή, που εκουσίως κατατάσσουν εαυτούς στους Ορθόδοξους Χριστιανούς, στον αντίλογο των πολύ πιστών, είναι πως η Χριστιανική πίστη, τα διδάγματα και η ηθική, που είναι η ουσία και το ζητούμενο, πρέπει να προσαρμόζονται στην πραγματική ζωή, στο σήμερα, για να μπορούν να είναι κοινωνοί τους οι πολλοί, μόνον έτσι θα μεγαλώνει. Η Ορθοδοξία είναι πανανθρώπινη φιλοσοφία και στάση ζωής, πλατιά αγκαλιά. Δεν πρέπει, επ’ ουδενί, να είναι, να γίνει, κλειστό club πιστών, όπου δυστυχώς ανθίζουν δύσοσμα λουλούδια.

Είναι ώρα να δρομολογηθούν από την Ιεραρχία της Ελλαδικής εκκλησίας αλλαγές. Θα μείνει στην ιστορία ως αναμορφωτής αυτός που θα τις επιχειρήσει.
Χαρούμενο και ευτυχισμένο το 2024 με υγεία και προκοπή σε όλους.