Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα σε μονάδες αγοραστικής δύναμης υποχώρησε στο 67% του μέσου όρου της Ευρωζώνης, ενώ ήταν 95% το 2009.
Στην τελευταία Βουλγαρία, μόλις τρεις μονάδες πιο κάτω, στο 64% του ΑΕΠ.

Ηταν μια προδιαγεγραμμένη πορεία η οποία ξεκίνησε ήδη από την περίοδο της κρίσης, με τα μνημόνια, και συνεχίζεται και σήμερα. Η εικόνα μάλιστα είναι πιο σύνθετη, καθώς οι σχετικές μετρήσεις αφορούν το λεγόμενο πραγματικό εισόδημα, την αγοραστική δύναμη, η οποία υπονομεύεται και από την αύξηση των τιμών.

Συνέβησαν, δηλαδή, δύο πράγματα ταυτόχρονα: οι αμοιβές υποχώρησαν στη διάρκεια της κρίσης ή έμειναν στάσιμες σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε., αλλά οι τιμές των αγαθών ανεβαίνουν, συχνά μάλιστα περισσότερο απ’ ό,τι στις χώρες με τις οποίες γίνεται η σύγκριση. Και τούτο αντανακλάται στα κέρδη των επιχειρήσεων.

Τα τελευταία δύο χρόνια ο μέσος μισθός στην Ελλάδα μειώθηκε σε 9,4% σε σταθερές τιμές, ενώ συνολικά στην Ε.Ε. η μείωση ήταν 5,3%. Την ίδια περίοδο, τα κέρδη των επιχειρήσεων στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 12,8%, ενώ στο σύνολο της Ε.Ε. αυξήθηκαν κατά 2%.

Η μεγάλη ζημιά στα εισοδήματα έγινε μεν την περίοδο των μνημονίων, κατά την οποία συνειδητά οι δανειστές επέβαλαν τη διαδικασία της «εσωτερικής υποτίμησης», ήτοι τη μείωση των αμοιβών αλλά και της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, όπως κατεξοχήν τα ακίνητα στα οποία ήταν επενδεδυμένοι οι κόποι της μεσαίας τάξης.

Αλλά, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat, η υποτίμηση των αμοιβών συνεχίζεται και επιταχύνθηκε με την εμφάνιση του πληθωρισμού, ο οποίος αποτέλεσε το τέλειο άλλοθι για ένα μεγάλο κομμάτι της αγοράς, προκειμένου να αυξήσει τις τιμές και τα κέρδη του.

Το φαινόμενο αυτό, που ονομάστηκε «πληθωρισμός της απληστίας», παρουσιάστηκε σε όλη την Ευρώπη, καθώς η αναμπουμπούλα του πληθωρισμού και της ενεργειακής κρίσης έδωσε την ευκαιρία σε πολλές επιχειρήσεις να ανεβάσουν τα περιθώρια κέρδους τους και είχε επισημανθεί και από την ΕΚΤ. Στην Ελλάδα, όμως, το φαινόμενο είχε μεγαλύτερη ένταση, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat.

Πριν από την κρίση, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν στο 95% του μέσου όρου της Ε.Ε. και το επίπεδο τιμών ήταν 1% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Υπήρχε, δηλαδή, μια σχετική αναλογία. Το 2022 όμως, όταν, όπως προαναφέρθηκε, το εισόδημα έπεσε στο 67% του μέσου όρου και στην 26η θέση της κατάταξης, οι τιμές βρίσκονταν στο 88% του μέσου όρου και στην 18η θέση ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε.

Κι αν τα νούμερα μπερδεύουν κάποιους, το «ζουμί» είναι ότι οι πραγματικοί μισθοί κατέρρευσαν, αλλά οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών κρατήθηκαν ψηλά και τροφοδότησαν τα επιχειρηματικά κέρδη. Οι τιμές μάλιστα αυξήθηκαν στην Ελλάδα περισσότερο απ’ ό,τι σε άλλες χώρες που είχαν μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα από τη χώρα μας.

Οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που είχαν χτυπηθεί από τη χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση χρέους, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία βρίσκονται πλέον σε πολύ υψηλότερη θέση από την Ελλάδα, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης να διαμορφώνεται το 2023 στο 83%, 89% και 97% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Η Ελλάδα έχει πέσει κάτω από πολλές χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, όπως η Ρουμανία, η Κροατία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, ενώ ακόμη και η Λετονία, που βρίσκεται στην 25η θέση, έχει κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης στο 71% του ΑΕΠ.

Τη δεκαετία του 2000, η έλευση του ευρώ είχε αποτελέσει πάλι την αφορμή για «πληθωρισμό απληστίας», καθώς σε πολλούς κλάδους οι προμηθευτές έσπευσαν να στρογγυλοποιήσουν τις τιμές και να τις φέρουν κοντά στα δεδομένα των άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Γινόταν λόγος τότε, σκωπτικά, για «μισθούς Βαλκανίων, με τιμές Παρισίων».

Φαίνεται ότι στην Ελλάδα, την οποία ξεπερνούν πλέον αρκετές γειτονικές χώρες (σύντομα και η Βουλγαρία, εάν δεν αλλάξει η τάση), το σύνθημα «μισθοί Βαλκανίων» θα είναι πλέον ένας... οραματικός στόχος.

Είναι επείγουσα η ανάγκη για σχεδιασμό νέου οικονομικού μοντέλου στην Ελλάδα. Το τελευταίο ήταν ήταν προβληματικό επί δεκαετίες, αλλά η κρίση και τα μνημόνια το αποτελείωσαν. Οι χρόνιες και συστημικές στρεβλώσεις της ελληνικής οικονομίας δεν επιβαρύνουν μόνο τους εργαζόμενους και τα εισοδήματα, αλλά και τους λίγους παραγωγικούς θύλακες που διαθέτουν τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν, αλλά δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν σε ένα περιβάλλον που ευνοεί τα ολιγοπώλια και την κάθε είδους διαπλοκή.