«Γαλλική Σουίτα» και «Ραν»: Από τις σελίδες ενός βιβλίου στον κινηματογράφο

Πολλά έχουν ειπωθεί για τη σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου, αλλά το διαχρονικό ερώτημα δεν έχει ακόμη απαντηθεί: μπορεί ένα σημαντικό μυθιστόρημα, κατοχυρωμένο στη συνείδηση των αναγνωστών και των κριτικών (της εποχής του ή και νεώτερων εποχών), να γίνει μια εξίσου καλή κινηματογραφική ταινία ή μήπως η μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη συνεπάγεται μοιραίως και τη λογοτεχνική του απαξίωση;

Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί ποικίλλουν, αξίζει, όμως, τον κόπο να θυμηθούμε κάποιες ενδεικτικές περιπτώσεις (κατά τα άλλα ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος) όπου ο κινηματογράφος όχι μόνο δεν πρόδωσε τη λογοτεχνία, αλλά, αντίθετα, τη βοήθησε να περάσει σε ένα κοινό το οποίο υπό διαφορετικές συνθήκες δεν θα μπορούσε ποτέ να συναντηθεί μαζί της.

Πρώτο δείγμα, τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» (1939) του Γουίλιαμ Γουάιλερ, από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Έμιλι Μπροντέ, όπου μια παθιασμένη ερωτική σχέση θα οδηγήσει στην ολοκληρωτική καταστροφή, με τη σχέση ανάμεσα στους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες να αποκτά κάθε τόσο και μεγαλύτερη ένταση.

Σε τρομακτική ένταση θα ζήσουν οι πρωταγωνιστές και στην «Ψυχώ» (1960) του Αλφρεντ Χίτσκοκ (από το βιβλίο του Ρόμπερτ Μπλοχ), ενώ σε διαφορετικό μήκος κύματος θα κινηθεί η «Οδύσσεια του διαστήματος» (1968) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (από το βιβλίο του Αρθουρ Κλαρκ), όπου η περιπλάνηση στο σύμπαν θα ταυτιστεί με την περιπλάνηση στο σκοτεινό τοπίο της ατομικής ψυχής.

Η λογοτεχνία, όμως, είναι κοντά στο θέατρο και από αυτή την άποψη δεν γίνεται να ξεχάσουμε τα «Μηχανικά πιάνα» (1977) του Νικίτα Μιχάλκοφ, που βασισμένα στο θεατρικό έργο του Αντον Τσέχοφ «Πλατόνοφ» θα απεικονίσουν τη διαφθορά της ρωσικής αστικής τάξης στο τέλος του 19ου αιώνα.

Και από τη Ρωσία στην Αμερική: την τελευταία ημέρα της ζωής του βρετανού προξένου (ενός τραγικού μέθυσου) στο Μεξικό της δεκαετίας του 1940 θα ξετυλίξει στην ταινία του «Κάτω από το ηφαίστειο» (1984), από το βιβλίο του Μάλκομ Λόουρι, ο Τζον Χιούστον.

Τέλος, ένα σύγχρονο γουέστερν, που αναφέρεται στη βία, στον χρόνο και στον θάνατο, είναι η ταινία των αδελφών Κοέν «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους» (2007), από το μυθιστόρημα του Κόρμακ Μακάρθι.

Από τις ελληνικές ταινίες που βασίστηκαν σε μυθιστορήματα δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε την «Καγκελόπορτα» (1978) του Δημήτρη Μακρή, από το βιβλίο του Αντρέα Φραγκιά, όπου ένα συγκλονιστικό χρονικό του εγκλεισμού των εξορίστων της Μακρονήσου, και την πρόσφατη «Μικρά Αγγλία» (2013) του Παντελή Βούλγαρη, από το μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη, όπου η αφήγηση θα κάνει λόγο για τη δύσκολη καθημερινότητα των γυναικών, αλλά και των ναυτικών οικογενειών της Ανδρου.