«Ώρα μηδέν» για την συνθήκη Σένγκεν και την ευρωπαϊκή ενοποίηση

Η αντίστροφη μέτρηση για την διατήρηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των φυσικών προσώπων εντός του χώρου Σένγκεν, ή την de facto αναστολή της, με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ήδη ξεκινήσει. Αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας της, την προσφυγική, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να  βρει στο παρά πέντε, λύσεις για να διατηρήσει την συνοχή της

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ένα από τα δύο νομοθετικά όργανα της Ε.Ε.) που αποτελείται από τους υπουργούς των 28 κρατών μελών, πρόκειται να συνεδριάσει τη Δευτέρα στο Άμστερνταμ, στο πλαίσιο της ολλανδικής προεδρίας, για να συζητήσουν το πως θα μπορέσουν να αποτρέψουν την επαναφορά συνοριακών ελέγχων, το κόστος των οποίοι θα είναι ανυπολόγιστο, τόσο σε πολιτικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο. 

Αν το 2015 σημαδεύτηκε από την κορύφωση της ελληνικής κρίσης με την «διαπραγμάτευση» της ελληνικής κυβέρνησης που οδήγησε στο όριο της διάσπασης της Ευρωζώνης, η προσφυγική κρίση είναι αυτή που θα κρίνει το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δραματική δήλωση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, πως η Ε.Ε., έχει δύο μήνες για να σώσει την Σένγκεν φαίνεται πλέον ιδιαίτερα αισιόδοξη, καθώς ο χρόνος είναι ίσως μικρότερος και τα κράτη μέλη εμφανίζονται απρόθυμα να συμφωνήσουν έστω και στο παραμικρό.

Η προσωρινή επαναφορά συνοριακών ελέγχων λαμβάνει διαστάσεις ντόμινο και εκτός από τη Γαλλία που βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, άλλες πέντε χώρες του χώρου Σένγκεν έχουν επαναφέρει προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά τους. Παρόλο που πρόκειται για μια διαδικασία που προβλέπεται από τον Κώδικα Συνόρων, η πιθανότητα επέκτασης των ελέγχων ως και δύο έτη, προκαλεί τρόμο στις Βρυξέλλες , καθώς θα πρόκειται για de facto κατάργηση της Σένγκεν. Για να επανέλθουν οι συνοριακοί έλεγχοι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να το προτείνει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το οποίο θα αποφασίσει με αυξημένη πλειονοψηφία. 

Οι ευθύνες και το κόστος

Η πλήρης ανικανότητα της Ελλάδας να ελέγξει τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε είναι ένας βασικότατος λόγος για την προσφυγική κρίση και την πιθανότητα αναστολής της ελεύθερης κυκλοφορίας φυσικών προσώπων. Αλλά δεν είναι ο μοναδικός.  

Τα λεγόμενα κράτη του Visegrád, ήτοι η Τσεχία, η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, αδιαφορούν πλήρως για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη καθώς αρνούνται να δεχθούν έστω και έναν μόνο πρόσφυγα στο έδαφός τους. Την ίδια στιγμή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Προέδρου Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ στην προσπάθειά της να δείξει πως αναλαμβάνει περισσότερες πολιτικές πρωτοβουλίες,  επιθυμώντας την ισχύ της «Επιτροπής Ντελόρ», παραβλέπει το γεγονός, πως ελάχιστα κράτη -μέλη είναι διατεθειμένα να ανεχθούν τους βυζαντινισμούς των Βρυξελλών και τις προτάσεις της για ποσοστώσεις στην μετεγκατάσταση προσφύγων.  

Το σχέδιο της Κομισιόν για μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων, είναι ήδη ένα φιάσκο, καθώς έχουν μεταφερθεί από την Ελλάδα και την Ιταλία, λιγότεροι από 400 πρόσφυγες, ενώ ο πραγματικός αριθμός των ανθρώπων που έχουν εισέλθει σε ευρωπαϊκό έδαφος τον τελευταίο χρόνο, από τη Μέση Ανατολή και το Μαγκρέμπ, ενδέχεται να ξεπερνά τα 2 εκ., σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Frontex.  

Την ίδια στιγμή η συμφωνία της Ε.Ε. Με την Τουρκία δέχεται σκληρή κριτική από πολλά κράτη – μέλη της Ε.Ε., με την Ιταλία του Ματέο Ρέντσι να αρνείται κατηγορηματικά να καταβάλει τα 300 εκ. ευρώ που αναλογούν στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, καθώς ο κ. Ρέντσι κατηγορεί ανοιχτά την Επιτροπή για εσφαλμένους χειρισμούς. 

Η πιθανότητα επαναφοράς συνοριακών ελέγχων για τέσσερα εξάμηνα θα θέσει επίσης σε κίνδυνο την ίδια την Ε.Ε. Η ενιαία αγορά και το κοινό νόμισμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον χώρο Σένγκεν. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν – Κλοντ Γιιούνκερ, οι προσωρινοί συνοριακοί έλεγχοι ανάμεσα στη Σουηδία και τη Δανία κοστίζουν 300 εκ ευρώ ενώ οι έλεγχοι στις έξι συνολικά χώρες κοστολογούνται στα 3 δις. ευρώ. 

Πιθανότητα επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων για διάστημα άνω των έξι μηνών, υπολογίζεται πως θα κοστίσει δεκάδες δισ. ευρώ στα φορτηγά οχήματα, στις εμπορικές πτήσεις και τα επαγγελτικά ταξίδια εντός της Ε.Ε., με συνέπεια να χαθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας και το κοινό νόμισμα να κινδυνεύει περισσότερο από την «ελληνική διαπραγμάτευση». 
 
Στο Συμβούλιο της Ε.Ε. στο Άμστερνταμ αναμένεται να συζητηθεί οποιαδήποτε ιδέα, από κάθε θεσμικό όργανο της Ε.Ε., για τη διάσωση του χώρου Σένγκεν και κατ 'επέκταση της Ε.Ε.. Από την δημιουργία μια ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής, η οποία θα μπορεί να επεμβαίνει ακόμα και χωρίς την πρόσκληση ενός κράτους -μέλους, μέχρι την αναθεώρηση της συμφωνίας «Δουβλίνο ΙΙΙ», ώστε να επιβάλλεται από το παράγωγο Δίκαιο της Ε.Ε. η μετεγκατάσταση προσφύγων. 

Καθώς η πιθανότητα συνέχισης του ντόμινο της επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων ενδέχεται να φθάσει και στη Γερμανία, όπου ακούγονται ήδη φωνές για κλείσιμο των συνόρων. Και όπως γνωρίζουν οι παροικούντες τις Βρυξέλλες, η ημέρα που η Γερμανία θα κλείσει τα σύνορά της, η Ε.Ε. έχει τελειώσει όπως την γνωρίζουμε.  Οι πρωτοβουλίες του Βερολίνου για διμερείς συμφωνίες με την Τουρκία προκαλούν ήδη τρόμο....

Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα κριθεί τις επόμενες εβδομάδες. Και με την ολλανδική προεδρία του Συμβουλίου, θα κριθεί στο “πεντάγωνο” που σφυρηλατήθηκε. Γερμανία- Γαλλία – Benelux.