Τι σηματοδοτεί η ανάπτυξη των ρωσικών S-400 στην Συρία

Σχεδόν δύο 24ωρα μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού που πετούσε στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας η Άγκυρα και η Μόσχα καταβάλλουν προσπάθειες ώστε η κατάσταση να μην ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Οι Τούρκοι παραδέχθηκαν ότι κατέρριψαν το μαχητικό SU-24 αναλαμβάνοντας με αυτόν τον τρόπο μερίδιο της ευθύνης για την θανάτωση ενός εκ των δύο Ρώσων πιλότων, προσπάθησαν όμως να διαβεβαιώσουν την Μόσχα ότι δεν έκαναν τίποτα κατά της Ρωσίας ισχυριζόμενοι ότι σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν να καταρρίψουν ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος. Οι πληροφορίες λένε ότι ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Λαβρόφ έκανε σαφές στον Τούρκο ομόλογό του Τσαβούσογλου με τον οποίο επικοινώνησε τηλεφωνικά την Τετάρτη ότι η Μόσχα δεν πείθεται από τις τουρκικές εξηγήσεις και ότι οι δύο χώρες δεν μπορούν να συνεχίσουν να κάνουν «business as usual». 

Παραλλήλως, η Μόσχα και η Άγκυρα προέβησαν σε κινήσεις που παραπέμπουν σε πολεμική προπαρασκευή. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ ξεκαθάρισε ότι η Μόσχα δεν θέλει να ξεκινήσει πόλεμο με την Άγκκυρα, χαρακτήρισε όμως την κατάρριψη του SU-24 «προσχεδιασμένη προβοκάτσια». Με εντολή του Βλαντίμιρ Πούτιν οι ρωσικές δυνάμεις αποφάσισαν και ανακοίνωσαν ότι θα αναπτύξει τα αντιαεροπορικά συστήματα S-400 στη ρωσική στρατιωτική βάση κοντά στη Λαττάκεια, μόλις 30 μίλια από τα σύνορα με την Τουρκία. Τα αντιαεροπορικά S-400, με ακτίνα δράσης 250 μιλίων, στέλνουν το μήνυμα στην Άγκυρα ότι μόλις ενεργοποιηθούν οι Ρώσοι θα μπορούν εύκολα να χτυπήσουν τουρκικούς στόχους, εάν το αποφασίσουν και σε περίπτωση που η ένταση κλιμακωθεί περαιτέρω. Αλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ρωσία θα ενισχύσει τη ναυτική της παρουσία στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Συρίας. 

Από την πλευρά της η Τουρκία στράφηκε αμέσως στο ΝΑΤΟ το οποίο της προσέφερε κάλυψη αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της Άγκυρας να προστατεύει την ακεραιότητά της και τον εναέριο χώροο της. Πληροφορίες που δεν έχουν επιβεβαιωθεί αναφέρουν ότι κάποιες από τις τουρκικές δυνάμεις έχουν τεθεί σε κατάσταση μέγιστης επιφυλακής. 

Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ο Ρώσος πιλότος που διασώθηκε από ειδικές δυνάμεις των συριακών δυνάμεων του Άσαντ απέρριψε την επιχειρηματολογία της Άγκυρας ότι πριν την κατάρριψη το ρωσικό μαχητικό είχε προειδοποιηθεί τουλάχιστον 10 φόρες να απομακρυνθεί από τον τουρκικό εναέριο χώρο. Το ηχητικό ντοκουμέντο που παρουσίασαν οι Τούρκοι ως προειδοποιητική κλήση προς τους Ρώσους χειριστές δεν έχει επιβεβαιωθεί από ανεξάρτητες πηγές και ο Λαβρόφ επικαλέστηκε τις καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τα τουρκικά μαχητικά για να υποστηρίξει πως ακόμη κι αν το ρωσικό SU-24 παραβίασε για 17 δευτερόλεπτα τον τουρκικό εναέριο χώρο, η κατάρριψη δεν δικαιολογείται.

Πέραν από την επίδειξη δύναμης με τα αντιαεροπορικά συστήματα S-400, η Μόσχα προειδοποιεί την Άγκυρα ότι θα αναθεωρήσει όλο το πλέγμα των ρωσοτουρκικών οικονομικών, ενεργειακών και εμπορικών σχέσεων. Βεβαίως τα οικονομικά αντίποινα δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν με ευκολία από τον Βλαντίμιρ Πούτιν αφού η οικονομικά εξασθενημένη Ρωσία -λόγω των κυρώσεων της Δύσης για την προσάρτηση της Κριμαίας- σε κάποιο βαθμό εξαρτάται από τα συμβόλαια με την Τουρκία για το φυσικό αέριο ή άλλα προγράμματα όπως η κατασκευή σταθμού παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Ακούγιου της Τουρκίας από ρωσική εταιρεία. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι οι Ρώσοι θα αφήσουν να περάσει έτσι η προκλητική κατάρριψη ενός μαχητικού αεροσκάφους τους με ό,τι αυτό σημαίνει για το κύρος και την στρατιωτική ισχύ τους. Σε πρώτη φάση προειδοποιούν με ακύρωση των τουριστικών πακέτων που αφορούν επισκέψεις Ρώσων σε τουρκικά θέρετρα, εξετάζουν το ενδεχόμενο «μποϊκοτάζ» στην αγορά τουρκικών προϊόντων και την επόμενη εβδομάδα ίσως απαγορεύσουν την εισαγωγή τουρκικών προϊόντων (ήδη ακούγεται ότι μπορεί να ανασταλεί το εμπόριο τουρκικών πουλερικών).

Στο στρατιωτικό πεδίο, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι οι Ρώσοι δεν θα σταματήσουν να βομβαρδίζουν θέσεις της συριακής αντιπολίτευσης ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχιστούν οι επιδρομές στα τουρκο-συριακά σύνορα. Η Μόσχα στηρίζει τον Άσαντ και η διεθνής κοινότητα αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι ο πρόεδρος της Συρίας είναι ένας παράγοντας που ενισχύει τις προσπάθειες να περιοριστεί η δύναμη των τζιχαντιστών του ISIS. Η εξέλιξη αυτή έχει θορυβήσει την Άγκυρα που μέχρι πριν από μερικές εβδομάδες θεωρούσε ότι θα έχει πρωτεύοντα ρόλο στην μετά Άσαντ εποχή. Οι Ρώσοι πλήττουν θέσεις ανταρτών για να αποδυναμώσουν τις ομάδες που μάχονται κατά του Άσαντ και αυτό καθόλου δεν αρέσει στον Ερντογάν που στηρίζει ανοιχτά τους Τουρκμένους (ή Τουρκομάνους) οι οποίοι πολεμούν το συριακό καθεστώς. Για τους Τούρκους η διατήρηση των Τουρκομάνων στο στρατιωτικό και διπλωματικό παίγνιο είναι εγγύηση ότι θα έχουν λόγο στην μετά Άσαντ εποχή και παραλλήλως συνιστά ανάχωμα στην περαιτέρω ενδυνάμωση των Κούρδων, ενώ για τον Πούτιν η εξουδετέρωση των τουρκογενών και των άλλων αντιπολιτευόμενων ομάδων που πολεμούν εναντίον του καθεστώτος της Δαμασκού αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία. Άλλωστε η σχεδόν σε απ' ευθείας τηλεοπτική μετάδοση κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού SU-24 και η φρικτή θανάτωση ενός εκ των Ρώσων πιλότων έγινε πάνω από εδάφη που ελέγχουν οι υποστηριζόμενοι από την Άγκυρα Τουρκμένοι.