Γιατί οι Πορτογάλοι έβαλαν φυλακή τον τελευταίο πρωθυπουργό του Μνημονίου

Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2014, ώρα 22:45 τοπική Πορτογαλίας, αεροδρόμιο Portela της Λισαβόνας. Μόλις έχει προσγειωθεί η βραδινή πτήση της Air France από Παρίσι.
Ένα κομβόι αυτοκινήτων της ασφάλειας κατευθύνεται προς το Airbus των γαλλικών αερογραμμών. Αστυνομικοί, συνοδεία του εισαγγελέα Carlos Alexandre, μπαίνουν στο αεροσκάφος και συλλαμβάνουν έναν ψιλόλιγνο άνδρα. Τα φλας των φωτογράφων θα σπεύσουν να απαθανατίσουν τη μεταφορά του συλληφθέντος στο πίσω κάθισμα ενός ασφαλίτικου αυτοκινήτου. Οι κάμερες αποτύπωναν το τέλος εποχής για μια από τις πιο ισχυρές, πιο λαμπερές και πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας της Πορτογαλίας...




Ο περί ου ο λόγος άνδρας δεν ήταν άλλος από τον Ζοζέ Σόκρατες Καρβάλιο Πίντο ντε Σόουζα, ετών 57, ευρύτερα γνωστός ως Ζοζέ Σόκρατες, ή Ζοζέ ο γόης για τους άσπονδους φίλους του.

Ο Ζοζέ Σόκρατες έχει διατελέσει πρωθυπουργός της χώρας του για δύο θητείες, από τις 12 Μαρτίου του 2005 ως τις 21 Ιουνίου του 2011. Νωρίτερα στην πολιτική του διαδρομή είχε διατελέσει υπουργός Νεολαίας και Αθλητισμού και υπουργός Περιβάλλοντος στις κυβερνήσεις του πρωθυπουργού Γκουτιέρες. Ως πρωθυπουργός της Πορτογαλίας πιστώθηκε μια σειρά θεαματικών μεταρρυθμίσεων στην δομή και λειτουργία του πορτογαλικού κράτους, αλλά χρεώνεται και με την πιο θλιβερή πολιτική επιλογή στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, την υπαγωγή της στο Μνημόνιο. Αυτή η επιλογή του στοίχισε τον πρωθυπουργικό θώκο. Η πορτογαλική βουλή καταψήφισε την κυβέρνησή του, τον Μάρτιο του 2011. Στις εκλογές που ακολούθησαν ο Ζοζέ Σόκρατες έχασε πανηγυρικά, παραιτήθηκε από τη θέση του Γενικού Γραμματέα του Σοσιαλιστικού Κόμματος και στις 5 Ιουνίου 2011, ανακοίνωσε την απομάκρυνσή του από την ενεργό πολιτική ζωή!



Η περαιτέρω πορεία του επεφύλασσε κι άλλες εκπλήξεις. Πρώτα υπέγραψε συμβόλαιο συνεργασίας με μεγάλο επιχειρηματικό όμιλο ως σύμβουλος και αναλυτής και μετά “μετανάστευσε” στο Παρίσι, στην πολυτελή οικία που είχε αγοράσει αμέσως μόλις παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία. Ένα σπίτι που κόστισε το 2011 περί τα 3 εκατομμύρια ευρώ... Αρκετοί είχαν αναρωτηθεί τότε εάν τα εισοδήματα του Πορτογάλου πολιτικού δικαιολογούσαν την απόκτησή του. Ερώτημα που ενδέχεται να απαντηθεί τώρα, με καθυστέρηση αρκετών ετών, στα πλαίσια της δικαστικής διερεύνησης των κατηγοριών που βαραίνουν τον πρώην πρωθυπουργό...



Η γοητεία της εξουσίας

Αν για κάτι δεν μπορεί να ψέξει κανείς τον Ζοζέ Σόκρατες αυτό είναι το γούστο του. Στα ρούχα, τα ακριβά ποτά, τα ακριβά πούρα και τα πολυτελή διαμερίσματα στην καρδιά του Παρισιού...



Επίσης δεν μπορεί κανείς να τον κατηγορήσει για αδράνεια, ή για μαλθακότητα. Καθόλη τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας ο “ωραίος Ζοζέ” απασχόλησε ουκ ολίγες φορές τα λαϊκά έντυπα και τις ταμπλόιντ. Παρά το γεγονός πως όταν μπήκε στην πολιτική ήταν ήδη παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, γρήγορα χώρισε από την σύζυγό του (Sofia Costa Pinto Fava) κι έκτοτε δεν έχει δείξει καμία πρόθεση να δεσμευθεί εκ νέου. Τουναντίον, σε κάθε ευκαιρία, ακόμα και στα επίσημα ταξίδια του στο εξωτερικό, ο κ. Σόκρατες συνήθιζε να διάγει ζωή εργένη. Αθλητικού εργένη πάντως...

Ιδίως οι άνδρες της φρουράς του δεν θα ξεχάσουν εύκολα τα ατελείωτα... τρεξίματα πίσω από τον Πορτογάλο πρωθυπουργό ο οποίος κάθε πρωί κάνει τζόκινγκ. Έχει φωτογραφηθεί να κάνει τζόκινγκ από την παραλία του Ρίο ντε Τζανέιρο ως την Κόκκινη Πλατεία στη Μόσχα κι από την Σιέρα Λεόνε ως τους επικίνδυνους δρόμους της μακρινής Λουάντα.

Δεν είχε κανένα πρόβλημα να παρακάμπτει το πρωτόκολλο κι όταν ήθελε να διασκεδάσει! Για παράδειγμα δεν δίστασε ποτέ να καπνίσει σε δημόσια θέα, ακόμα και σε μέρη όπου το κάπνισμα απαγορευόταν. Το παράδοξο είναι ότι η δικιά του κυβέρνηση απαγόρευσε, το 2008, το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους και μόλις έναν μήνα μετά ο Σόκρατες φωτογραφήθηκε στα γραφεία του, με τον τότε ηγέτη της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες να καπνίζουν αμέριμνοι από ένα τεράστιο πούρο... Επίσης έχει φωτογραφηθεί με τσιγάρο στο χέρι σχεδόν σε κάθε δυνατή περίσταση, από επίσημα δείπνα και δεξιώσεις ως ημιεπίσημες συγκεντρώσεις με φίλους και γνωστούς.

Η ηλικία του -50άρης ακμαιότατος- η φυσική του κατάσταση και η γοητεία του τον έκαναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα και για το γυναικείο φύλο. Παραδόξως καμία πιπεράτη φωτογραφία του με αιθέρια ύπαρξη δεν έχει κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, ούτε κάποιο ρεπορτάζ που να αναφέρεται σε ερωτική του περιπέτεια. Τουναντίον, οι επιδόσεις του, είτε οι ... αθλητικές, είτε οι... διπλωματικές, έχουν εμπνεύσει δεκάδες σκιτσογράφους, ακόμα και κατασκευαστές αρμάτων Καρναβαλιού!

Το πλέον αξιοπερίεργο πάντως είναι το ότι έχει μια εμμονή με τις σπουδές, σωστότερα με τα... πτυχία, για την απόκτηση των οποίων τελικά ενεπλάκη σε ένα πρωτοφανές σκάνδαλο δωροδοκιών και διαφθοράς. Ένα σκάνδαλο που, όπως δείχνουν τα πράγματα, δεν ήταν ούτε το μοναδικό, ούτε το μεγαλύτερο στην καριέρα του...

Τα πλαστά πτυχία και οι άδειες σε ιδιωτικά πανεπιστήμια

Ο πατέρας του Ζοζέ Σόκρατες ήταν πολιτικός μηχανικός. Ο νεαρός υιός του ακολούθησε το παράδειγμά του και το 1979 απέκτησε το πτυχίο του τεχνικού πολιτικού μηχανικού από το Ανώτερο Ινστιτούτο Μηχανικής της Κοϊμπρα (Instituto Superior de Engenharia de Coimbra). Το Ινστιτούτο αναβαθμίστηκε σε Πολυτεχνείο μόλις το 1988. Ο νεαρός Ζοζέ εμφανίζεται εγεγγραμμένος, από το 1987 έως και το 1993, στους φοιτητικούς καταλόγους ιδωτικού Πανεπιστημίου της Λισαβόνας (Universidade Lusíada). Δεν κατάφερε να αποφοιτήσει αλλά το 1994-1995, περίοδος κατά την οποία ήδη έχει ξεκινήσει την πολιτική του καριέρα, εγγράφεται στην Πολυτεχνική Σχολή της Λισαβόνας για να αναβαθμίσει το υπάρχον πτυχίο Μηχανικού που διαθέτει και να πάρει άδεια για μεγάλα δημόσια έργα.

Δεν κατάφερε να τελειώσει ούτε αυτή τη σχολή, αλλά όλως παραδόξως το 1996 θα αποκτήσει το περιβόητο πτυχίο και την άδεια ασκήσως επαγγέλματος από το ιδιωτικό πανεπιστήμιο Universidade Independente. Βάσει αυτού του πτυχίου μάλιστα απέκτησε το 2005 και master (MBA) στην Μηχανική από το δημόσιο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας ISCTE. Το “πρόβλημα” ήταν πως το ιδιωτικό πανεπιστήμιο Universidade Independente από το οποίο απέκτησε το ανώτατο πτυχίο του, απεδείχθη πως λειτουργούσε παράτυπα επί σειρά ετών, χωρίς τις απαιτούμενες άδειες και με την ανοχή και προστασία πολιτικών προσώπων. Το πανεπιστήμιο έκλεισε οριστικά στα τέλη του 2007...

Το 2011 θα αποκαλυφθεί ακόμα μια πτυχή του σκανδάλου με τα πτυχία του πρωθυπουργού: Φαίνεται πως ο Σόκρατες απέκτησε το ΜΒΑ του από το ISCTE έχοντας ολοκληρώσει μόλις τον πρώτο χρόνο από τους δύο που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί ο κύκλος των Μάστερ!

Τα μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα

Αν για την απόκτηση πτυχίου ο κύριος Σόκρατες δεν δίστασε προ ουδενός, τότε δεν πρέπει να προξενεί έκπληξη το πόσες και ποιες κατηγορίες τον βαραίνουν για μια σειρά οικονομικών σκανδάλων. Οι δικαστικές αρχές ερευνούν στην παρούσα φάση την προέλευση κεφαλαίων άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ που βρίσκονται κατατεθειμένα σε ελβετικές τράπεζες και τις πτυχές αρκετών σκανδάλων που σχετίζονται χρονικά με τη θητεία Σόκρατες στην ηγεσία της Πορτογαλίας.

Η επιχείρηση Μοnte Branco

Στη συγκεκριμένη περίπτωση η έρευνα αφορά σε κατηγορίες ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, εκτεταμένης φοροδιαφυγής, δωροδοκίας και απάτης. Η υπόθεση αφορά στη διαδικασία αποκρατικοποίησης των κρατικών εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας REN και EDP. Οι δύο αποκρατικοποιήσεις των ενεργειακών εταιρειών κατοχυρώθηκαν στις κινεζικές εταιρείας China Three Gorges (η EDP) και China State Grid (η REN).

Όλα έδειχναν νόμιμα έως ότου οι ερευνητές εντόπισαν την διακίνηση συγκεκριμένων πακέτων μετοχών των δύο κρατικών εταιρειών μέσω του χρηματιστηρίου της Λισαβόνας, της κρατικής επενδυτικής εταιρείας “Parpública” και των τραπεζών Caixa Geral de Depósitos και Banco Espírito Santo και σε ημερομηνίες λίγο πριν τις αποκρατικοποιήσεις. Τα πακέτα των μετοχών ρευστοποιήθηκαν αμέσως μετά την ολοκλήρωση κάθε αποκρατικοποίησης και τα κεφάλαια κατέληξαν σε λογαριασμούς σε ελβετικές τράπεζες. Λογαριασμοί που μέχρι στιγμής έχουν πιστοποιηθεί πως ανήκουν στον επιχειρηματία Carlos Santos Silva, στενό φίλο του πρώην πρωθυπουργού Σόκρατες, τον δικηγόρο Gonçalo Ferreira, νομικό σύμβουλο των εταιρειών του κυρίου Silva και τον κ. Joaquim de Castro αντιπρόσωπο στην Πορτογαλία της φαρμακευτικής εταιρείας “Octapharma” για την οποία ο Ζοζέ Σόκρατες εργάζεται ως ειδικός σύμβουλος από το 2013!

Το εμπορικό κέντρο της Freeport

Ήδη από το 2005 ορισμένες βρετανικές και πορτογαλικές εφημερίδες άφηναν αιχμές πως ο νεόκοπος -τότε- πρωθυπουργός είχε “περίεργη” ανάμιξη στην υπόθεση της κατασκευής ενός γιγάντιου εμπορικού κέντρου, στις όχθες του ποταμού Τάγου. Η εταιρεία που θα “σήκωνε” το mall αυτό ήταν η βρετανική Freeport και η αρχική άδεια που έλαβε εκδόθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος το 2002, ανανεώθηκε δε το 2005. Το πρόβλημα στην όλη συναλλαγή έγκειται στο ότι η περιοχή της ανέγερσης του mall είναι χαρακτηρισμένη ως περιβαλλοντικά προστατευόμενη.

Το 2002 υπουργός Περιβάλλοντος στην κυβέρνηση Γκουτιέρεζ ήταν ο Ζοζέ Σόκρατες, το 2005 ήταν πρωθυπουργός. Οι εναντίον του κατηγορίες για δωροληψία προέρχονται από τον κ. Charles Smith μεγαλοστέλεχος της Freeport, που έχει μάλιστα γράψει σε dvd αρκετές συνομιλίες του με έναν επιχειρηματία ονόματι Júlio Eduardo Coelho Monteiro, θείο του Ζοζέ Σόκρατες και φερόμενο ως ενδιάμεσο των δύο πλευρών... Οι συνομιλίες αυτές μάλιστα έπαιξαν, τον Μάρτιο του 2009, στο βρετανικό κανάλι TVI, χωρίς ο Ζοζέ Σόκρατες να προχωρήσει σε μηνύσεις εναντίον του σταθμού, περιοριζόμενος να δηλώσει άγνοια για τις “υποθέσεις του θείου του”...

Το σκάνδαλο του νέου αεροδρομίου

Στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων που εισήγαγε ως πρωθυπουργός ο Ζοζέ Σόκρατες, ελήφθη και η απόφαση κατασκευής ενός νέου αεροδρομίου στη Λισαβόνα. Άπαντες θεωρούσαν δεδομένο πως το νέο αεροδρόμιο θα κατασκευασθεί στην περιοχή Ota βόρεια της Λισαβόνας. Αλλά μετά από πολύμηνες και έντονες πιέσεις ενός λόμπι επιχειρηματιών η κυβέρνηση αποφάσισε να εγκαταστήσει το νέο αεροδρόμιο στα ανατολικά της πόλης, στην περιοχή Alcochete. Επισήμως έτσι θα εξοικονομούσε τοκράτος περί τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε κόστος κατασκευής. Ο προϋπολογισμός του έργου εκτινάχθηκε των αρχικών εκτιμήσεων μέσα στους πρώτους 10 μήνες...

Τα κομπιούτερ Magalhães

Στις αρχές του 2008 η κυβέρνηση Σόκρατες ενέκρινε ένα πρόγραμμα διανομής στους μαθητές όλης της χώρας ενός φορητού υπολογιστή χαμηλού κόστους (Intel Classmate) που εισήγαγε στη χώρα η εταιρεία J.P. Sá Couto. Στις 7 Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς οι φορολογικές αρχές κατηγόρησαν την εταιρεία για φοροδιαφυγή ύψους 5 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν να διερευνούν μια σειρά κρατικών συμβολαίων με ιδιωτικές εταιρείες. Οι έρευνες διακόπηκαν με άνωθεν εντολή μέσα σε έναν μήνα. Η εταιρεία J.P. Sá Couto αθωώθηκε για την φοροδιαφυγή...

Το σκάνδαλο Face Oculta

Ακόμα μια υπόθεση διαφθοράς στην οποία φέρεται να έχει συμμετοχή ο Ζοζέ Σόκρατες είναι το “Face Oculta scandal” (Σ.Σ: υπόθεση “Κρυμμένο Πρόσωπο”). Στις 28 Οκτωβρίου 2009 η δικαστική αστυνομία (Polícia Judiciária) εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επιδρομή στα κεντρικά γραφεία ενός μεγάλου επιχειρηματικού ομίλου με έδρα το Ovar. Επικεφαλής του ομίλου είναι ο γνωστός επιχειρηματίας Manuel Godinho ο οποίος είχε κάνει περιουσία με την διαχείριση τοξικών αποβλήτων και σκουπιδιών.

Μια πολύμηνη έρευνα ενέπλεξε τον ίδιο τον Godinho και συνολικά 14 άτομα, μεταξύ των οποίων δημοσίους λειτουργούς, πρώην και νυν βουλευτές, αλλά και ανώτατο τραπεζικό στέλεχος της τράπεζας Millennium BCP σε ένα πολυπλόκαμο σκάνδαλο ξεπλύματος χρήματος, φοροαποφυγής και δωροδοκίας. Μέχρι τα μέσα Νοέμβρη είχε αποδειχθεί από τις έρευνες πως ο τραπεζίτης Armando Vara της Millennium BCP είχε - και πριν και μετά την επιδρομή της αστυνομίας - σειρά τηλεφωνικών επαφών με τον πρωθυπουργό Σόκρατες, όλες μαγνητοφωνημένες από τις αστυνομικές αρχές.

Ο Σόκρατες παραδέχθηκε την επικοινωνία με τον υπόδικο τραπεζίτη, δηλώνει όμως πως ο Vara είναι παλιός και καλός του φίλος και ως τέτοιος επικοινωνούσε συχνά μαζί του. Η ουσία πάντως είναι πως μέχρι να φτάσει η υπόθεση στα δικαστήρια, η τηλεπικοινωνιακή εταιρεία TMN, θυγατρική της κρατικά ελεγχόμενης Portugal Telecom και υπεύθυνη για τα τηλεφωνικά αρχεία παρελθόντων ετών, δήλωσε επισήμως, στις αρχές Νοεμβρίου 2011, ότι εξαιτίας ενός σοβαρού προβλήματος στα συστήματά της όλα τα αρχεία και οι επίμαχες τηλεφωνικές επικοινωνίες που ενοχοποιούσαν τους πρωταγωνιστές του σκανδάλου “Face Oculta” είχαν καταστραφεί! Δύο ημέρες μετά ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Diário de Notícias David Dinis, παραιτήθηκε κατηγορώντας ευθέως τον διευθυντή του João Marcelino για “συνεχείς πιέσεις προς αυτόν να σταματήσει να ερευνά το σκάνδαλο Face Oculta...”

Μετά απ' όλα αυτά, στις 25 Νοεμβρίου, ο Ζοζέ Σόκρατες προφυλακίστηκε κατηγορούμενος για διαφθορά. Ο ίδιος δηλώνει αθώος. Αλλά όπως γράφουν οι πορτογαλικές εφημερίδες: “Ποιος μπορεί πλέον να πιστέψει τον άνθρωπο που έβαλε τη χώρα στο Μνημόνιο δύο 24ωρα αφότου είχε δημοσίως, από τηλεοράσεως, διαψεύσει κάθε τέτοιο ενδεχόμενο;”.