Άμος Οζ: «Οι ιστορίες μου δεν αποτελούν πολιτικές δηλώσεις»

Με μια δήλωση για να ξεκαθαρίσει το ύφος και την πραγματική ουσία των έργων του, ο Ισραηλινός συγγραφέας Άμος Οζ ξεκίνησε τη συνομιλία του με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη χθες βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα του βιβλιοπωλείου «Ιανός», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Οι συγγραφείς του κόσμου».

«Όλες οι ιστορίες μου ξεκινούν ρεαλιστικά και τελειώνουν σαν όνειρο ή σαν εφιάλτης. Καμία, όμως, δεν πρέπει να διαβαστεί σαν πολιτική αλληγορία για το Ισραήλ. Οι ιστορίες μου μιλούν για την ανθρώπινη συνθήκη: για την απώλεια, για τη μοναξιά, για τον θάνατο. Δεν αποτελούν πολιτικές δηλώσεις. Αν θέλω να κάνω μια πολιτική δήλωση, γράφω ένα άρθρο και στέλνω την κυβέρνησή μου εκεί που πρέπει. Οι ιστορίες των συγγραφέων δεν μας λένε πώς να ψηφίσουμε: γράφονται για να συνειδητοποιήσει ο κάθε αναγνώστης τον εαυτό του. Ατυχώς, πάντως, οι δικές μου ιστορίες μου εξακολουθούν να διαβάζονται ως πολιτικές δηλώσεις. Το έχω, ωστόσο, φιλοσοφήσει. Δεν μπορώ να κάνω το παραμικρό γι’ αυτό».

Σχολιάζοντας το βιβλίο του «Εικόνες από τη ζωή στο χωριό», που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Λουίζας Μιζάν, ο Άμος Οζ είπε πως πρόκειται για ένα μυθιστόρημα το οποίο έχει επιμεριστεί σε διηγήματα: «Τόπος της δράσης είναι το χωριό Τελ Ιλάν, ένας επινοημένος τόπος, ο οποίος, όμως, θυμίζει τα παλιά χωριά του Ισραήλ. Τα διηγήματα του βιβλίου αλληλοσυσχετίζονται με διαφόρους τρόπους ενώ και οι ήρωες μπαινοβγαίνουν συνεχώς από το ένα στο άλλο. Όλα επίσης έχουν ανοιχτό τέλος γιατί και η ζωή μένει πάντοτε ανοιχτή. Ο αναγνώστης πρέπει να συμπληρώσει και να ολοκληρώσει αυτό που διαβάζει με τη φαντασία του. Ας σημειωθεί επίσης πως όλοι οι χαρακτήρες μου έχουν χάσει κάτι. Χωρίς να ξέρουν πού, τι, πώς και πότε ακριβώς το έχουν χάσει, συνεχίζουν να ψάχνουν γι’ αυτό. Και τέτοιο αφορά απολύτως όλους τους υπόλοιπους».

Τι ήταν αυτό που τράβηξε τον Άμος Οζ στη λογοτεχνία; Απαντώντας στη σχετική ερώτηση του Ανταίου Χρυσοστομίδη, ο Ισραηλινός συγγραφέας σημείωσε πως όταν ήταν μικρός έβλεπε τις βιβλιοθήκες στο σπίτι του και νόμιζε πως τα βιβλία είχαν γεννηθεί από τους τοίχους. Όταν ο πατέρας του τού εξήγησε πως κάθε ένα ήταν γεννημένο από έναν συγγραφέα αποφάσισε να γίνει κι εκείνος συγγραφέας: «Ήξερα από πολύ νωρίς πόσο εύκολο είναι να πεθάνει ο άνθρωπος. Και πιστεύοντας πως τα βιβλία είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιζήσουν από τον άνθρωπο, βεβαιώθηκα πως ήθελα να γίνω συγγραφέας».

«Είμαι γηραιότερος από τη χώρα μου» παρατήρησε σε άλλο σημείο της συζήτησης ο Άμος Οζ: «Έχω ζήσει πέντε πολέμους, πολλούς φανατισμούς και άπειρη τρέλα. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν. Κυοφορούμε τους γονείς μας όπως κι εκείνοι κυοφορούσαν τους δικούς τους πριν από μας. Παρ’ όλα αυτά είναι αναγκαίο να μην ανήκουμε στο παρελθόν: οφείλουμε να απαγκιστρωθούμε οπωσδήποτε από αυτό».

Πότε γράφουμε καλή λογοτεχνία; «Η καλή λογοτεχνία δεν γράφεται για να καταναλωθεί σε διεθνή αεροδρόμια και σε διεθνή ξενοδοχεία» τόνισε ο Άμος Οζ: «Η καλή λογοτεχνία είναι γειωμένη στον τόπο της. Ακόμα κι αν ο τόπος της είναι μια μητρόπολη του κόσμου, το θέμα για εκείνη είναι μια συνοικία ή ένας δρόμος. Όσο για τη δική μου πορεία, κάθε καινούργιο βιβλίο είναι δυσκολότερο από το προηγούμενο έτσι ώστε να μην επαναλάβει τα κεκτημένα. Βέβαια, όσο περνούν τα χρόνια, το πόδι στο γκάζι μαθαίνει να κάνει κράτει ενώ το πόδι στο φρένο γίνεται πιο στιβαρό».

Και τι συμβαίνει εντέλει με την πολιτική; «Παίρνω καθημερινά δεκάδες γράμματα από αναγνώστες μου» εξομολογήθηκε ο Άμος Οζ: «Οι μισοί από αυτούς μου λένε ότι είμαι πολύ καλός συγγραφέας για να ασχοληθώ με την πολιτική. Οι άλλοι μισοί αναρωτιούνται πώς μπορεί ένας τόσος καλός συγγραφέας να μην αναλάβει στις ημέρες μας τα πολιτικά του χρέη. Αφήνοντας στην άκρη τη λογοτεχνία και μιλώντας ευθέως για την πολιτική, υποστηρίζω από το 1967 την ανάγκη συνεννόησης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Τότε η συντριπτική πλειονότητα απέρριπτε κάτι τέτοιο. Σήμερα οι περισσότεροι θεωρούν, έστω και με σφιγμένα τα δόντια, πως δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Ο συμβιβασμός είναι η μόνη πολιτική λύση».