Πόλεμος στην Ουκρανία: Αναλύοντας την φιλορωσική προπαγάνδα στο ελληνικό Twitter

Μια αποκαλυπτική έρευνα για τον ρόλο των social media στον πόλεμο της Ουκρανίας που ακτινογραφεί με επιστημονικό τρόπο, τον μηχανισμό της παραπληροφόρησης και της φιλορωσικής προπαγάνδας, πραγματοποίησε ο καθηγητής Υπολογιστικής και Ποσοτικής Γλωσσολογίας του πανεπιστημίου Hamad Bin Khalifa του Κατάρ και του ΕΚΠΑ κ. Γεώργιος Μικρός και παρουσιάζει το protothema.gr.

Η συγκεκριμένη έρευνα που αποκαλύπτει μέσω της ποσοτικής ανάλυσης και τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, τη χρήση των social media στο πλαίσιο προπαγανδιστικών μεθόδων για την υποστήριξη φιλορωσικών θέσεων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Μικρός αποτελεί: «μια μικρή συμβολή στον εντοπισμό της προπαγάνδας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοιου τύπου αναλύσεις μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε πώς διεξάγεται ο πόλεμος της παραπληροφόρησης στις μέρες μας. Επίσης μας υπενθυμίζει ότι ειδικά αυτές τις μέρες το διαδίκτυο έχει γίνει μια προέκταση του θεάτρου των πολεμικών επιχειρήσεων και η πλοήγηση σε αυτό απαιτεί ισχυρή αμυντική θωράκιση, την κριτική ικανότητα και τον αμερόληπτο και πολυσυλλεκτικό έλεγχο των γεγονότων».

Με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης: Όλη η έρευνα του καθηγητή Μικρού

Ειδικότερα, στην έρευνα που βρίσκεται ανηρτημένη στο https://twitter.com/gmikros/status/1500489494662893568, αναλύθηκαν δεδομένα από το Twitter από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία μέχρι και τις 5 Μαρτίου 2022. Οι λέξεις-κλειδιά (hashtags) που χρησιμοποιήθηκαν για την συλλογή των δεδομένων ήταν τα: #Με_την_Ρωσία και #Με_τον_Πούτιν.

Συνολικά συλλέχθηκαν 596 tweets τα οποία δημοσιεύτηκαν από 85 λογαριασμούς. Από αυτά, 51 tweets ήταν «ορφανά» με την έννοια ότι δεν είχα εμπλακεί σε οποιαδήποτε άλλη αλληλεπίδραση με άλλα tweets, δηλαδή δεν είχαν πάρει likes, δεν είχαν αναφερθεί από άλλα tweets (mentions) και δεν είχαν αναδημοσιευθεί (retweet). Συνολικά, ο μέσος όρων των συγκεκριμένων φιλορωσικών tweets ήταν 9 tweets ανά ημέρα με σχετικά μικρή ημερήσια διακύμανση. Το γράφημα της συχνότητας δημοσίευσης των tweets φαίνεται παρακάτω:

Προσπαθήσαμε να δούμε ποιο είναι το περιεχόμενο αυτών των tweets και κυρίως να δούμε τι λεξιλόγιο χρησιμοποιούν. Για τον λόγο αυτό δημιουργήσαμε ένα συννεφόλεξο (wordcloud) με τις 100 πιο συχνές λέξεις αυτών των tweets. Όσο πιο συχνή η λέξη τόσο μεγαλύτερη σε αυτό το διάγραμμα (τα χρώματα είναι τυχαία).

Για να αναλύσουμε το λεξιλόγιο αυτών των tweets με ένα πιο λεπτομερή τρόπο χρησιμοποιήσαμε εξειδικευμένες τεχνικές που ανήκουν στον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης και αποκαλύψαμε τους τρεις βασικούς θεματικούς πυρήνες αυτών των μηνυμάτων. Το γράφημα της ανάλυσης φαίνεται παρακάτω:

Το διάγραμμα αυτό μας δείχνει ότι τα συγκεκριμένα φιλορωσικά tweets έχουν τρεις διαφορετικούς θεματικούς πυρήνες. Στον πράσινο δακτύλιο αποκαλύπτεται μια θεματική η οποία έχει ως στόχο την κριτική στην ελληνική κυβέρνηση και τους χειρισμούς της χρησιμοποιώντας σκληρούς χαρακτηρισμούς. Μια δεύτερη θεματική αυτών των μηνυμάτων φαίνεται στον μπλε δακτύλιο. Σε αυτήν η κριτική στοχεύει στο ΝΑΤΟ και στον ρόλο των ΗΠΑ στον πόλεμο. Τέλος μια τρίτη θεματική που αποκαλύπτεται είναι αυτή στον ροζ δακτύλιο. Σε αυτήν οι συντάκτες των συγκεκριμένων μηνυμάτων εξυμνούν τον κ. Πούτιν και εκφράζουν τον θαυμασμό τους για τις ηγετικές του ικανότητες.

Οι φιλορωσικοί λογαριασμοί

Εκτός της ανάλυσης του λεξιλογίου, επιχειρήσαμε να δούμε κατά πόσο οι λογαριασμοί που υποστηρίζουν τις φιλορωσικές θέσεις μέσα από τα συγκεκριμένα hashtags παρουσιάζουν κάποια δομή οργανωμένης και συστηματικής ενεργοποίησης. Για να το κάνουμε αυτό χρησιμοποιήσαμε μια σειρά από μεθόδους που εντάσσονται στην ανάλυση δικτύων (networkanalysis). Η ανάλυση μας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η λειτουργία των συγκεκριμένων φιλορωσικών λογαριασμών παρουσιάζει δομή και συστηματικότητα. Όπως φαίνεται και στην αποτύπωση της επικοινωνίας των λογαριασμών μεταξύ τους είναι διακριτοί 4 πυρήνες (G1, G2, G3, G4) που παράγουν φιλορωσικά tweets με τα συγκεκριμένα hashtags.

Αυτό μας δείχνει ότι η δραστηριότητα που παρατηρούμε στο Twitter σε αυτά τα hashtags είναι συστηματική. Για τον λόγο αυτό προσπαθήσαμε να βρούμε ποιοι λογαριασμοί είναι αυτοί που ασκούν την μεγαλύτερη επίδραση στην διακίνηση της πληροφορίας σε αυτό το δίκτυο, ή με μια διαφορετική διατύπωση ποιοι είναι οι influencers σε αυτό το δίκτυο. Η ποσοτική ανάλυση κατέδειξε ότι το λογαριασμός που εμφανίζει την μεγαλύτερη επιρροή σε αυτό το δίκτυο είναι αυτός της Ρωσικής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Μπορείτε να δείτε την επίδραση του συγκεκριμένου λογαριασμού στο παρακάτω διάγραμμα όπου η ροή της πληροφορίας από και προς τον συγκεκριμένο λογαριασμό εμφανίζεται με κόκκινο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο συγκεκριμένος λογαριασμός είναι σημείο αναφοράς και στις 4 υποομάδες λογαριασμών που εντοπίστηκαν.

Δεν βρέθηκαν αυτοματοποιημένοι λογαριασμοί (bots) που να δημοσιεύουν φιλορωσικό περιεχόμενο με αυτά τα hashtags. Βρέθηκαν όμως μερικοί λογαριασμοί που παρουσιάζουν ιδιόμορφη συμπεριφορά, π.χ. λογαριασμοί που παρά του ότι είχαν κεντρικό ρόλο στο δίκτυο ξαφνικά εξαφανίστηκαν πριν λίγες μέρες όπως π.χ. ο deadwarrior_

Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις λογαριασμών που δημιουργήθηκαν λίγο πριν την έναρξη του πολέμου και άρχισαν να δημοσιεύουν με υψηλό ρυθμό tweets φιλορωσικού περιεχομένου. Ενδεικτικό παράδειγμα ο λογαριασμός proedrostrump24. Άνοιξε λογαριασμό στο Twitter στις 11 Φεβρουαρίου δηλώνοντας έδρα το Μαϊάμι των ΗΠΑ και μέσα σε 23 μέρες δημοσίευσε 1035 tweets.

Ειδήσεις σήμερα:

Εκτός ΜεΡα25 η βουλευτής Αγγελική Αδαμοπούλου - Τι έγραψε ο Γιάνης Βαρουφάκης για το... διαζύγιο που βγήκε την «ημέρα της γυναίκας»

Ξεπέρασαν τα 2 εκατομμύρια οι πρόσφυγες από την εμπόλεμη Ουκρανία

«Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν πρέπει να εξαπλωθεί» τονίζει ο Στόλτενμπεργκ