Η Τσαμουριά και οι προβλέψεις του γέροντα Παΐσιου

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αλλά κυρίως τα τελευταία χρόνια, ανακινείται από την αλβανική προπαγάνδα, ένα ανύπαρκτο κατά την άποψη μας, θέμα το λεγόμενο «Τσάμικο».

Η είσοδος του ανθελληνικού κόμματος PDIU στην αλβανική βουλή, η τοποθέτηση του προέδρου του Σπετίμ Ιντρίζι, στη θέση αντιπροέδρου της και οι εμπρηστικές δηλώσεις Αλβανών πολιτικών μετά το 2013, έχουν δυναμιτίσει περισσότερο την κατάσταση.

Και σαν κερασάκι στην τούρτα, ήρθαν οι ανιστόρητες αναφορές του Αλβανού πρωθυπουργού (τέως διεθνή μπασκεμπολίστα, τέως κοσμοπολίτη ζωγράφου και τέως δημάρχου Τιράνων) Έντι Ράμα, ότι «το μαντείο της Δωδώνης και ο Όλυμπος ακόμη, έχουν την αφετηρία τους στην Τσαμουριά! Δεν δίστασε μάλιστα, να ισχυριστεί ότι και ο Δίας, ήταν Τσάμης (!!!).

Ποια είναι όμως η, λεγόμενη, «Τσαμουριά» και ποιοι οι Τσάμηδες; Σύμφωνα με τους Αλβανούς, Τσαμουριά είναι η Θεσπρωτία και Τσάμηδες οι (εξισλαμισμένοι) κάτοικοί της. Οι Αλβανοί της Ηπείρου, σύμφωνα με ένα άλλο ορισμό της λέξης «Τσάμηδες» είχαν ως κέντρα τους Φιλιάτες, το Μαργαρίτι, την Παραμυθιά και την Ηγουμενίτσα.

Η σημερινή Αλβανία, αποτελεί τμήμα της αρχαίας Ιλλυρίας. Η Ήπειρος όμως και η Ιλλυρία δεν είχαν ούτε γεωγραφικά κάτι κοινό, όπως αναφέρουν έγκριτοι ξένοι επιστήμονες G. Bursian, Alfred Philippen, Giovani Virgilli, V.S. Cailard, Rene Pyux κα. Ο δε καθηγητής Σμιθ, έγραφε (19ος αιώνας), ότι οι Ηπειρώτες είναι «ό,τι ελληνικότερον, ηδε επαρχία της Ηπείρου, καθ’ολοκληρίαν ελληνική».

Ετυμολογία της λέξης Τσαμουριά

Η λέξη Τσαμουριά, που εμφανίζεται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από τον ποταμό Θύαμη (Καλαμά), το «Νείλο της Θεσπρωτίας» κατά τον Πουκεβίλ, που τη διαρρέει Θυάμης-Θυαμουριά –Τσαμουριά ή Τζαμουριά. Υπάρχει το ενδεχόμενο, «συμμετοχή» στην ετυμολογία, να έχει και η βυζαντινή οικογένεια Τσαμάντουροι, που εγκαταστάθηκε στην περιοχή στις αρχές του 13ου αιώνα.

(Περισσότερα στοιχεία στο σπουδαίο  δίτομο Ετυμολογικό Λεξικό των Νεοελληνικών Οικωνυμίων» του Χαράλαμπου Π. Συμεωνίδη, εκδ. 2010, λήμμα Τσαμαντάς).

Άλλες, λιγότερο πιθανές εκδοχές, είναι οι λέξεις Τσάμης –Τσαμουριά, να προέρχονται από κάποιον Ισάμ από το Λεσκοβίνι, που ήταν οι πρώτος που εξισλαμίστηκε και η ετυμολογία του Πουκεβίλ, ότι η ονομασία δόθηκε από τους Άραβες συγγραφείς, που ίσως μπέρδεψαν τους Καταλανούς, που για πολύ καιρό κατείχαν αυτή την περιοχή της Ηπείρου, με τους Πορτογάλους, που ονόμαζαν Chamorsis, απ΄όπου προήλθε το Chamori – Chamouris.

Η Θεσπρωτία στην αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα, η Θεσπρωτία είχε έκταση πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του ομώνυμου νομού σήμερα. Στην εποχή του Χαλκού απλωνόταν από τον Αμβρακικό Κόλπο ως τον Θύαμη και από το Ιόνιο ως την Πίνδο. Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας, διαπιστώνονται σ΄ αυτήν κατά τη Μέση και Νεότερη Παλαιολιθική Περίοδο (περ. 250.000 π.χ. έως 9,000 π.χ).
Το όνομά της, το οφείλει στους Θεσπρωτούς, που έκαναν την εμφάνισή τους εκεί, γύρω στο 2.000 πχ. Αρχαιότερη μνεία για τη Θεσπρωτία, γίνεται στην «Οδύσσεια»(ξ’314-316) και αναφέρεται μάλιστα ο βασιλιάς της χώρας, Φείδων. Η θρησκεία των Θεσπρωτών, ήταν η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Πολέμησαν, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, εναντίον των Περσών και υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους του Αιμιλίου Παύλου, το 167 π.χ.
Σημαντικότερες θεσπρωτικές πόλεις που άκμασαν στην αρχαιότητα ήταν η Αμβρακία, το Βουχέτιον, η Ελάτεια, η Κασσιώπη, η Πανδοσία και η Εφύρα (αργότερεα Κίχυρος).

Βυζαντινά χρόνια - Η πολύπαθη Ήπειρος

Με τον χωρισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, (395), η Θεσπρωτία, όπως και όλη η Ήπειρος, έμεινε στο Ανατολικό, το Βυζαντινό κράτος. Τα επόμενα χρόνια, δέχθηκε πολλές βαρβαρικές επιδρομές  (Γότθοι, Σλάβοι, Ούννοι , Βούλγαροι κλπ). Τον 13ο αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους στην περιοχή της Ηπείρου οι Ενετοί, που απέκτησαν οχυρές θέσεις στις ηπειρωτικές ακτές. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου (μετά το 1204), η προσάρτηση της Ηπείρου στην αυτοκρατορία της Νίκαιας (1252) και η εκ νέου προσάρτησή της στη βυζαντινή αυτοκρατορία, ήταν οι τελευταίοι σταθμοί, πριν την υποδούλωσή της τους Οθωμανούς, που ολοκληρώθηκε με τη κατάληψη των Ιωαννίνων (1431).

Τουρκοκρατία - Μερικά σημαντικά γεγονότα

Στα σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως αναφέρει ο Γάλλος γιατρός και περιηγητής Φ. Πουκεβίλ (1770-1838), που έζησε για 10 χρόνια κοντά στον Αλή Πασά (1805-1815), η διαφορά των θρησκειών, είχε ορθώσει ανυπέρβλητο τείχος ανάμεσα στους Τούρκους και τους Έλληνες. Είχε γίνει αδύνατη κάθε προσέγγιση και η υπεροψία των κατακτητών έκανε κάθε μέρα και πιο θλιβερή τη ζωή των χριστιανών… Οι βίαιοι εξισλαμισμοί ξεκίνησαν από τα μέσα του 15ου αιώνα, ωστόσο εντάθηκαν μετά την αποτυχημένη επανάσταση του μητροπολίτη Λαρίσης Διονυσίου του Φιλοσόφου (1609-1611). Ο γεννημένος στην Παραμυθιά γύρω στο 1540 γενναίος κληρικός, προσπάθησε να καταλάβει το κάστρο των Ιωαννίνων, ωστόσο δεν μπόρεσε. Πιάστηκε αιχμάλωτος και βρήκε φρικτό θάνατο (γδάρθηκε ζωντανός, γέμισαν το δέρμα του με άχυρα και το έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη με τα κεφάλια 250 συνεργατών του…)

Αναφέρουμε ακόμα, ένα γεγονός που βίωσε ο ίδιος ο Πουκεβίλ (1814) στους Φιλιάτες. Παρά τις επισημάνσεις του στους κατοίκους ότι η πανούκλα θα χτυπήσει πολύ σύντομα την ακμάζουσα κωμόπολη και ότι πρέπει να πάρουν κάποια προληπτικά μέτρα (όπως π.χ. την κατασκευή ενός Λοιμοκαθαρτηρίου), εκείνοι δεν τον άκουσαν. Αποτέλεσμα ήταν, από τα μέσα Φεβρουαρίου του 1814, που εμφανίστηκε η πανούκλα ως τον Ιούνιο, από τους 2.800 κατοίκους των Φιλιατών, να επιζήσουν μόλις 130(!), κι αυτοί σε άθλια κατάσταση…

Τον 19ο αιώνα, η περιοχή ταλανίστηκε και από μεγάλους σεισμούς, που είχαν σαν αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και κατοικημένες περιοχές να υποστούν τεράστιες καταστροφές. Πλέον καταστροφικοί οι σεισμοί του 1809, του 1813, του 1823, του 1872 και του 1895.

Λόγο για δημιουργία εθνικής συνείδησης στους Αλβανούς μπορούμε να κάνουμε από την εποχή του Γεώργιου Καστριώτη (Σκεντέρμπεη) περίπου από το 1445 ως τον θάνατο του, το 1468.
Από το βιβλίο «ΑΠΕΙΡΟΣ»  ΧΩΡΑ (1992), του σπουδαίου Ηπειρώτη πολιτικού Αλέκου Παπαδόπουλου, αντλούμε πολύτιμες πληροφορίες για τη σύνθεση του πληθυσμού της Θεσπρωτίας.

Το 1853, οι περισσότεροι Αλβανοί, κατοικούσαν στην  περιοχή της Παραμυθιάς (7.500 Έλληνες και 4.078 Αλβανοί), του Μαργαριτίου (4.140 Έλληνες και 9.372 Αλβανοί) και της Πάργας , που συχνά «λογίζεται» ως τμήμα της Θεσπρωτίας (2.016 Έλληνες και 840 Αλβανοί)

Ο Άγιος Παϊσιος και οι Τσάμηδες - Απελευθέρωση της Ηπείρου

Με την απελευθέρωση όλης της Ηπείρου το 1913 (ένα τμήμα της ως την Άρτα είχε ενσωματωθεί στο Ελληνικό κράτος το 1881), οι λεγόμενοι «Τσάμηδες» απολάμβαναν όλα τα δικαιώματά τους και καμία βία δεν ασκήθηκε σε βάρος τους. Ωστόσο, υποκινούμενοι από την Αλβανία και την προστάτιδά της εκείνη την περίοδο Ιταλία, εμφανίζονταν σαν καταπιεσμένοι και υπόδουλοι στην Ελλάδα.

Ο γυμνασιάρχης της περίφημης Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων Χρήστος Σούλης, γράφει ότι «η εθνικότητα των Αλβανών της Ηπείρου, δεν ήταν καθορισμένη και θεωρούσαν ότι είναι Τούρκοι…»

Το 1926, με την «ανταλλαγή των πληθυσμών»  ετοιμάζονταν να αναχωρήσουν για την Τουρκία , όμως η ελληνική κυβέρνηση (δικτατορία Πάγκαλου) είτε γιατί πιέστηκε από την Κοινωνία των Εθνών, είτε γιατί ήταν ιστορικά βεβαιωμένο ότι προέρχονταν από εξισλαμισθέντες χριστιανούς, είτε για κάποιον άλλο λόγο που δεν θα μάθουμε ποτέ, δέχθηκε να παραμείνουν στην Ήπειρο. Εδώ, έχουμε και τη μαρτυρία του άγιου Παϊσιου, που είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική.

«Όταν είχαμε έρθει από την Καππαδοκία με την ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν να μας δώσουν κάτι κτήματα στην Ηγουμενίτσα. Ήταν κάτι τούρκικα χωριά αυτά, που οι κάτοικοί τους θα πήγαιναν στην Τουρκία. Περιμέναμε εμείς να φύγουν. Πάει ο πρόεδρος μας (του χωριού Φάρασσα Καππαδοκίας από όπου καταγόταν ο Παϊσιος) και του λέει ο Τούρκος:
-Εσείς θα φύγετε, εμείς θα κάτσουμε.
Τι είχε γίνει, είχαν πληρώσει δύο βουλευτές και τους είχαν γράψει Αλβανούς, Αρβανίτες. Έτσι αυτοί μείναν και μεις πήγαμε πάνω στην Κόνιτσα. Όταν το ‘μαθε αυτό ο Κονδύλης (που είχε ανατρέψει στο μεταξύ τον Πάγκαλο) χτύπησε το χέρι στο γραφείο αλλά δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, ήταν τελειωμένο το πράγμα».

Στο βιβλίο «Απειρος Χώρα» του Αλέκου Παπαδόπουλου, βλέπουμε ότι το 1928 οι Αλβανοί της Θεσπρωτίας ήταν 19. 905 έναντι 70.000 του συνόλου του νομού και 350.000 κατοίκων όλης της Ηπείρου, της οποίας αποτελούσαν μια μικρή μειονότητα του 5%.

Ιταλογερμανική κατοχή - Τα εγκλήματα των Τσάμηδων

Στα χρόνια της Κατοχής, οι «Τσάμηδες» συνεργάστηκαν με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς κατακτητές. Ξεκίνησαν διωγμούς εναντίον των Ελλήνων της Θεσπρωτίας, λεηλασίες περιουσιών, εμπρησμούς κλπ και συγκρότησαν μάλιστα «κυβέρνηση των Τσάμηδων της Θεσπρωτίας»! Μετά την κατάρρευση της Ιταλίας το 1943, προσεταιρίζονται τους Γερμανούς και ιδρύουν τις περιβόητες εθνικιστικές ομάδες «Μπαλ Κομπετάρ» δρώντας εναντίον των Ελλήνων και των συμμάχων.

Στα Γιάννενα, συγκροτούν ειδικό σώμα με γερμανική στολή. Η «συνεργασία» Γερμανών –Αλβανών και «Τσάμηδων» έχει ως αποτέλεσμα τον εμπρησμό χιλιάδων σπιτιών.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1943, 49 πρόκριτοι της Παραμυθιάς υποχρεώνονται από τους «Τσάμηδες» να σκάψουν μόνοι τους  τάφους τους, και στη συνέχεια εκτελούνται…
Σύμφωνα με στοιχεία της εποχής, οι «Τσάμηδες» ευθύνονται για 632 δολοφονίες, 428 εξαφανίσεις, 209 βιασμούς γυναικών και κοριτσιών, 31 απαγωγές και 53 χωριά ολοκληρωτικά κατεστραμμένα.

Αναλογιζόμενοι ότι θα έδιναν λόγο στην ελληνική δικαιοσύνη για τις ενέργειές τους εγκαταλείπουν την περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1944, ειδικά μετά τη 2η μάχη της Μενίνας (Νεράιδας) Θεσπρωτίας και πηγαίνουν στην Αλβανία. Καταλυτική για την εξέλιξη των γεγονότων στην περιοχή ήταν η ενεργή συμμετοχή, ιδίως μετά τη σφαγή των προκρίτων της Παραμυθιάς, του ΕΔΕΣ, υπό την αρχηγία του Ναπολέοντα Ζέρβα. Το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων Ιωαννίνων, με την υπ. αριθμόν 344/23/5/1945 απόφασή του, καταδίκασε ερήμην 1930 Τσάμηδες, πολλούς από τους οποίους με την ποινή του θανάτου. Η περιουσία τους εκποιήθηκε και το 1949, ζούσαν στη Θεσπρωτία 232 «Τσάμηδες». Συνεπώς, το θέμα Τσάμηδες –Τσαμουριά λύθηκε από την ίδια την ιστορία. Σήμερα, πιθανότατα δεν ζει κάνεις απ’ όσους μετείχαν στις φρικαλεότητες της περιόδου 1941 – 1944.
 Θα λέγαμε ότι η Chameria των Αλβανών, όσο και να το θέλουν, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά.

Σαν κατακλείδα, αναφέρουμε μερικά ακόμα απ’ όσα είπε ο άγιος Παΐσιος για τους «Τσάμηδες»:
«Ήταν βάρβαροι αυτοί! Ο θεός να σε φυλάει. Πόσους και πόσους δεν είχαν σκοτώσει! Κατέβαιναν οι καημένοι οι Έλληνες πάνω από τα βουνά, φορτωμένοι ένα τσουβάλι σιτάρι συνήθως με τα πόδια, για να το ανταλλάξουν με λάδι ή αλάτι. Από αυτό ζούσαν. Ήταν δύσκολη η ζωή τότε. Οι τουρκαλβανοί τους αγόραζαν τα πράγματα , μετά βγαίναν έξω από το χωριό και τους σκότωναν και έπαιρναν πίσω τα χρήματα… Πόσους δεν είχαν σκοτώσει έτσι… Βάρβαροι...».

Κλείνουμε με κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Στην διάρκεια της έρευνας γι΄ αυτό το άρθρο, βρήκαμε ότι η Ελλάδα το 1942, ενώ βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή, έδωσε στην Αλβανία 218.000.000 δρχ (!) για ζημιές, που δήθεν, προκάλεσε ο Ελληνικός Στρατός

Είναι αλήθεια αυτό ή αποτελεί παραφιλολογία ή ιστορική ανακρίβεια;