Τζο Νέσμπο: Ο ροκ σταρ των βιβλίων «μονομαχεί» με τον ήρωά του

Τον φαντάζεσαι σκαρφαλωμένο στους βράχους της Καλύμνου να αντικρίζει από κάτω το κενό και να σκαρώνει ιστορίες: σκοτεινές, ανείπωτες, γεμάτες σίριαλ κίλερ και παγωμένους ανέμους, ιστορίες που μας ποτίζει χρόνια τώρα και στις οποίες μας έχει εθίσει. Ο λόγος για τον Τζο Νέσμπο, αυτόν που κατάφερε να μετατρέψει τη νουάρ λογοτεχνία σε συναρπαστικό ταξίδι στον Βορρά και να αποδείξει ότι η έννοια «ροκ σταρ» είναι λίγη για να εξηγήσει την περίπτωσή του. Γιατί πώς μπορείς να εξηγήσεις το γεγονός ότι ο πιο διάσημος ίσως συγγραφέας αυτή τη στιγμή στον πλανήτη ξεκίνησε να γράφει στα 37 του (!), ενώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει πλέον κανένας τίτλος του που να μην έχει γίνει μπεστ σέλερ; Ο τύπος προφανώς έχει το κοκαλάκι της νυχτερίδας - εξ ου και ότι ο ήρωας του, Χάρι Χόλε, είναι εμμέσως πλην σαφώς εμπνευσμένος από τον Μπάτμαν, ένας «συνδυασμός Μπάτμαν και ξεπεσμένου προπονητή», όπως έλεγε χαριτολογώντας ο ίδιος σε συνέντευξή του. Ακολουθώντας τον τρομερό αντίκτυπο που έχει στους οπαδούς του ο ήρωάς του, αντίστοιχα κατάφερε να δημιουργήσει έναν προσωπικό μύθο και ο ίδιος ο συγγραφέας του.

Ο Μάικλ Φασμπέντερ γίνεται Χάρι Χόλε στον πολυαναμενόμενο κινηματογραφικό «Χιονάνθρωπο» σε σκηνοθεσία Τόμας Αλφρεντσον 

O κατεστραμμένος πλην ευφυής Χάρι Χόλε

Γιατί η αλήθεια είναι ότι με δυσκολία μπορείς να διαχωρίσεις ποια είναι χαρακτηριστικά του Νέσμπο και ποια του ήρωά του: ο επιθεωρητής Χάρι Χόλε είναι αρκούντως ρεμάλι -τόσο όσο να μπορείς να ταυτίζεσαι μαζί του στον βαθμό που παρασύρεται από τα πάθη του-, αρκούντως κατεστραμμένος, αναισθητοευαίσθητος, όπως οι περισσότεροι άνδρες, απόμακρος αλλά όχι μοιραίος, μισάνθρωπος, γοητευτικός και αναμφίβολα υπέρ το δέον ευφυής. Οπως και ο ήρωάς του έτσι και ο ίδιος ο συγγραφέας έχει φτάσει να χαρακτηριστεί ένας από τους εξυπνότερους ανθρώπους στον πλανήτη, με διάφορα τεστ ευφυΐας, όπως το «Πόσο Νέσμπο είσαι;», να είναι από τα πλέον δημοφιλή σε κορυφαία Μέσα όπως ο «Guardian». Γνωρίζοντας πάντως τον Τζο Νέσμπο από κοντά συνειδητοποιείς πως οι ευφυείς ατάκες του σε συνδυασμό με ένα βρετανικού τύπου χιούμορ που ζεσταίνει την απόσταση που εσκεμμένα αφήνει ανάμεσα σε εκείνον και σε οποιοδήποτε ανθρώπινο ον εξηγούν το μέγεθος του μύθου. Με λίγο παραπάνω ακόνισμα κατέληξαν να μπουν σε λευκές σελίδες και να γίνουν ιστορίες που κατακτούν ένα αναγνωστικό κοινό που πλέον έχει στη διάθεσή του πάρα πολλές εναλλακτικές, αλλά εντέλει καταλήγει στις σελίδες ενός Νορβηγού συγγραφέα.

Τα μυθιστορήματά του με τους χαρακτηριστικούς «μαύρους» τίτλους, έχουν γίνει ανάρπαστα. Σύντομα θα κυκλοφορήσει και το «Περισσότερο χιόνι»


 Και για να επιμένει το κοινό να επιστρέφει στα βιβλία του Νέσμπο ανελλιπώς, φανατικά και ασταμάτητα σημαίνει ότι ο συγγραφέας ξέρει ακριβώς τι να του προσφέρει και το κάνει καλύτερα από τον καθένα. Ξέρει να περιγράφει βαρβάτους φόνους με την πιο αποστασιοποιημένη γραφή ποτισμένη σε μοιραία ανέκδοτα, στιγμές από την καθημερινότητα, γνωστές μουσικές και τραγούδια, ιδανικές ατμόσφαιρες ακόμη και πολιτικά γεγονότα. Κατ’ ουσίαν, όμως, τα αστυνομικά του δεν ασχολούνται μόνο με την πλοκή, αλλά με την ανθρώπινη ύπαρξη. Τον θυμάμαι, για παράδειγμα, να μου επισημαίνει μασουλώντας ένα σάντουιτς και λερώνοντας το πρόσωπό του με μαγιονέζα γιατί η έννοια του έρωτα και του θανάτου είναι τα δυο βασικά συστατικά που διατρέχουν τα βιβλία του. Ούτε πλοκή, ούτε φόνοι, ούτε πιστολίδια, αλλά αυτό για το οποίο διψάνε οι άνθρωποι στους αιώνες. «Ολοι ίδιοι είμαστε και όλοι θέλουμε να μάθουμε τι μπορεί να αποφασίζει κανείς όταν βρίσκεται στην πιο οριακή του στιγμή. Τα πάντα είναι θέμα απόφασης παρά πλοκής, χαρακτήρα παρά ιστορίας», μου είχε πει και τις δύο φορές που έτυχε να συνομιλήσουμε. 



Μετρίου αναστήματος, ιδιαίτερα γυμνασμένος και με προδιαγραφές ροκ σταρ, δεν είναι να απορείς γιατί κατάφερε να σκαρφαλώσει στα σκαλοπάτια της διασημότητας και στα ύψη της Καλύμνου παρά τις φοβίες του. Παρότι φοβάται τα ύψη, ανεβαίνει σε απόκρημνες κορυφές και, παρότι απεχθάνεται τις βελόνες, έχει χτυπήσει ένα τεράστιο τατουάζ που διατρέχει όλο σχεδόν το χέρι της καρδιάς. Εκεί, δηλαδή, όπου ξέρει να στοχεύει πάντα.




Κι αυτό συμβαίνει σχεδόν πάντοτε αφού φροντίζει να ξεπερνά ό,τι τον φοβίζει με την ομοιοπαθητική μέθοδο. Για παράδειγμα, όταν έμαθε ότι ο πατέρας του είχε συνεργαστεί με τους ναζί, αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για την παράδοξη συνέργεια πολλών Νορβηγών στρατιωτών με τους χιτλερικούς λόγω βαθιάς έχθρας των Νορβηγών με τους Ρώσους. Η υπόθεση αυτή αποτέλεσε και το βασικό συστατικό του «Κοκκινολαίμη», μια απόδειξη ότι η σχετικότητα της πολιτικής και της ηθικής είναι το βασικό υλικό πάνω στο οποίο στήνει ο Νέσμπο τις ιστορίες του. «Τα πάντα έχουν δύο όψεις. Το ίδιο και η ζωή. Το θέμα είναι να ξέρεις σε κάθε περίπτωση ποιο είναι το σωστό και ποιο το δίκαιο, να μπορείς να κοιμάσαι ήσυχα. Είναι πολύ σχετικό το θέμα της ηθικής - και εκεί είναι όπου οι χαρακτήρες κρέμονται από μια κλωστή», λέει συνήθως. Το ίδιο κάνει και με τον επιθεωρητή του, τον Χάρι Χόλε, ο οποίος παρότι δουλεύει στην πιο διαβρωμένη υπηρεσία μπορεί και αντιστέκεται ακολουθώντας το δικό του εσωτερικό σύστημα δικαίου.



 Αλλά και με αυτόν έχει αποδειχθεί αμείλικτος ο Νέσμπο: ζηλεύοντας τη μεγάλη του επιτυχία -«ο πρώτος ίσως συγγραφέας που έχει αντιπαλότητα με τον ήρωά του», όπως σοφά είχε επισημάνει ο φανατικός οπαδός του Αντώνης Καρπετόπουλος- σκέφτηκε να τον τελειώσει και να ασχοληθεί με άλλα πρότζεκτ, όπως τη νέα εκδοχή του σαιξπηρικού «Μάκβεθ» που ετοιμάζει αυτόν τον καιρό. Οταν κατάλαβε όμως ότι αυτό θα ήταν το πιο ολέθριο σφάλμα του, κάτι που προκάλεσε οδυρμό στους φανατικούς οπαδούς του Χάρι Χόλε, αποφάσισε να επαναφέρει τον βαριά χτυπημένο ήρωά του στη ζωή. Ο συγγραφέας ενός τέτοιου ήρωα δεν είναι άλλωστε απ’ αυτούς που δεν μπορούν να κάνουν στροφές στη ζωή τους. Εχει αλλάξει άπειρα επαγγέλματα και μπορεί σε μια συνέντευξη να υποστηρίξει με την ίδια επάρκεια δύο διαμετρικά αντίθετες γνώμες. Λέει πως όταν ήταν μικρός δοκίμαζε διάφορες εκδοχές της ίδιας ιστορίας, ακριβώς γιατί αυτό ήταν κάτι που έκαναν στα οικογενειακά τραπέζια - αφηγούνταν πάντοτε διάφορες εκδοχές των ίδιων ιστοριών. 



Από τις ροκιές στον Τζέιμς Ελρόι

Αυτό είναι που καλλιέργησε τη συγγραφική του φαντασία και του έδωσε τη φήμη του storyteller ανάμεσα στους φίλους του: «Κανείς από τους φίλους μου δεν ξαφνιάστηκε όταν τους ανακοίνωσα στα 37 μου ότι τα αφήνω όλα για να γίνω επαγγελματίας συγγραφέας. Σάμπως να το περίμεναν από καιρό επειδή ήταν κάτι που μου άρεσε να κάνω κατ’ εξακολούθηση. Από τη στιγμή που έγραψα το πρώτο μου βιβλίο, αντιλήφθηκα πως αυτός είναι ο φυσικός μου προορισμός. Απόρησα κι εγώ που δεν το είχα κάνει μέχρι τότε», παραδεχόταν σε συνέντευξη που παραχώρησε στην αυτού νουάρ εξοχότητα τον συγγραφέα Τζέιμς Ελρόι. Ο λόγος που δεν το είχε κάνει προηγουμένως; Ακριβώς επειδή είχε πολλά να ασχοληθεί. Είχε ήδη προλάβει να γίνει αναγνωρίσιμος ροκ αστέρας στον τόπο του, φρόντμαν του συγκροτήματος Di Derre που υπάρχει ακόμα, πετυχημένος χρηματιστής, οδηγός ταξί, δημοσιογράφος, αξιωματικός στον στρατό. Το πραγματικό του πάθος όμως ήταν το ποδόσφαιρο και ονειρευόταν να γίνει επιθετικός της Τότεναμ, μέχρι που μια σοβαρή ρήξη χιαστών τον κράτησε στον πάγκο. Τότε ήταν που «διάβασα ό,τι δεν είχα διαβάσει έως τότε και πολλή λογοτεχνία, αρκετό Χαμσούν και Χέμινγουεϊ. Ημουν πάντα χαλαρός σε όλα, αλλά σε εκείνη τη φάση της ζωής μου ανακάλυψα την αξία της αυτοπειθαρχίας. Πήρα το απολυτήριο του λυκείου με εξαιρετικούς βαθμούς που μου εξασφάλιζαν την εισαγωγή σε οποιαδήποτε πανεπιστημιακή σχολή επέλεγα. Γράφτηκα στη Νορβηγική Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Μπέργκεν. Στη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων ασχολήθηκα με τη μουσική -δηλαδή, ήξερα τρεις νότες στην κιθάρα- ως μέλος ενός θορυβώδους συγκροτήματος.

Με την ολοκλήρωση των σπουδών μου, μετακόμισα στο Οσλο και άρχισα να δουλεύω στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Γρήγορα βαρέθηκα και άρχισα να γράφω τραγούδια και πριν το πολυκαταλάβω δημιουργήθηκε το συγκρότημα Di Derre, βγάλαμε δίσκους και σημειώσαμε μεγάλη επιτυχία. Δεν μου ταίριαζε η ζωή του ροκ σταρ, δεν ήθελα να κάνω τους συμβιβασμούς που συνεπαγόταν στην προσωπική μου ζωή όσο και στην ίδια τη δημιουργική διαδικασία. Ετσι, συνέχισα να εργάζομαι τα πρωινά και να παίζω μουσική τα βράδια. Σε έναν χρόνο είχα καεί, μισούσα τη δουλειά και όλους τους συνεργάτες μου». Εκεί είναι που άρχισε να φαντάζεται τους φόνους - μόνο που σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους δεν έμεινε στη θεωρία. Τους μετέτρεψε σε μαγικές ιστορίες που εξάπτουν τη φαντασία εκατομμυρίων αναγνωστών που, εδώ που τα λέμε, δεν είναι απλώς αναγνώστες, αλλά φανατικοί οπαδοί. Γιατί, βλέπετε, ο Τζο ξέρει και από μπάλα, και ίσως γι’ αυτό θεωρεί ότι το ίδιο συμβαίνει και με τη συγγραφή: «Το θέμα είναι να πετύχεις το γκολ εκεί που κανείς δεν το περιμένει», του αρέσει να λέει συχνά, ενώ κάτι αντίστοιχο δηλώνει και όταν του ζητούν να απαντήσει στο κλισέ σχετικά με το τι ακριβώς περιμένει από τη ζωή: «Να αντιληφθώ τη φύση του κακού αλλά και την ουσία της αγάπης». 
Μέχρι τότε μπορεί να μας χαρίζει υπέροχες ιστορίες γεμάτες σασπένς, αίμα και κρυφά αινίγματα, ποτισμένες στο ανέφικτο και το εκλεκτό. Περιμένει επίσης με χαρά να σκηνοθετήσει ο αγαπημένος του Μάρτιν Σκορσέζε κάποιο βιβλίο του, κάτι που αναμένεται να γίνει σύντομα με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Φασμπέντερ, όπως τουλάχιστον έγραψε το περιοδικό «Variety».