Ναταλία Tσαλίκη: Οσα της δίδαξε η ζωή

Aυστηρή, οργανωμένη, πειθαρχημένη. Σαφής και ακριβής. Αυτάρκης στη σχέση με τον εαυτό της, άρα και με τους άλλους. Μπορεί η ίδια να μην έχει περί πολλού τα στερεότυπα στη ζωή και στη δουλειά της, όμως δεν μπορείς να σβήσεις μονοκοντυλιά από το μυαλό σου τις στερεοτυπικές αναφορές που κυκλοφορούν για εκείνη -τουλάχιστον προτού τη συναντήσεις. Αλλά και στη διά ζώσης επικοινωνία είναι εύκολο να καταλάβεις πως δεν ανήκει στους καλλιτέχνες εκείνους που εμφανίζονται υπέρ το δέον φιλικοί και προσηνείς, δεν καμώνεται την «κοντινότητα», αλλά αντιθέτως παραμένει μετρημένη στις κινήσεις και κυρίως στον λόγο της. Πέρσι και πρόπερσι η ερμηνεία της ως Αμάντα στον σκηνοθετημένο από την Κατερίνα Ευαγγελάτου «Γυάλινο κόσμο» του Τένεσι Γουίλιαμς έκανε τους κριτικούς να μιλούν για ένα υποκριτικό άλμα. Φέτος, ως Γουίνι στις «Ευτυχισμένες μέρες» του Σάμιουελ Μπέκετ, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση της Λίνας Ζαρκαδούλα, συνεχίζει την αναμέτρησή της: μ’ έναν ρόλο-θηρίο, μ’ έναν εμβληματικό μονόλογο, με τον ίδιο της τον εαυτό της. Τη συναντώ στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου στην Πλάκα. Είναι ήδη εκεί, συνομιλεί με τους συνεργάτες της, ενώ το πελώριο λευκό σκηνικό στήνεται σιγά-σιγά καλύπτοντας τη σκηνή. Ανεβαίνουμε στο καμαρίνι της. Τίποτα το πομπώδες, τίποτα το περιττό ούτε στον χώρο μα ούτε και στην εμφάνισή της. Απόλυτη αρμονία. Το ύφος της μαρτυρά την ηρεμία της, την πραότητα σχεδόν με την οποία αντιμετωπίζει τον συνομιλητή της.



Της ζητάω να μου πει γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο έργο. «Αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί», αποκρίνεται. «Είναι καθαρά προσωπική επιθυμία, ανάγκη. Γίνεται με έναν τρόπο μεταφυσικό που δεν μπορεί να εξηγηθεί. Διαβάζοντας διάφορα έργα περιμένεις το ένστικτό σου να σου μιλήσει. Πάντα το ρισκάρεις βέβαια, δεν ξέρεις ότι θα είσαι σωστός. Αυτή τη φορά έψαχνα πάρα πολύ καιρό. Και έπεσα στο συγκεκριμένο έργο, το οποίο με επηρέασε και με συγκίνησε βαθιά», σημειώνει, ενώ τη διακόπτω λέγοντας πως πολλοί θα πουν ότι το κείμενο του Μπέκετ είναι ένα «βαρύ» έργο για μια δύσθυμη κοινωνία σαν τη δική μας σήμερα. «Είναι μια ψευδαίσθηση το τι είναι “βαρύ” και τι δεν είναι. Ενα έργο τέχνης κλασικό, ένα από τα σπουδαιότερα έργα της δραματουργίας δεν μπορείς να το πεις “βαρύ” από τη στιγμή που υπάρχει ακόμη, που λειτουργεί και μας μιλάει. Τα μεγαλύτερα έργα τέχνης είναι βαθιά λαϊκά. Κι αυτό το λέω με πλήρη επίγνωση. Οτι όταν έρχεσαι να δεις ένα έργο τέχνης -είτε Τσέχοφ είτε Αισχύλο είτε Μπέκετ-, δεν χρειάζεται να τα σκέφτεσαι αυτά που βλέπεις, ούτε να τα αναλύεις, ούτε και να ξέρεις να τα εξηγήσεις. Αυτά είναι μύθοι. Τα αισθάνεσαι με την καρδιά. Εκείνο που χρειάζεται ένα έργο τέχνης είναι να είσαι ανοιχτός. Πώς πάει το παιδάκι και βλέπει μια παιδική παράσταση; Αυτό ακριβώς», επισημαίνει.

Η Ναταλία Τσαλίκη πιστεύει πως καθένας μπορεί να βρει συνάψεις στην αγωνιώδη υπαρξιακή αναρώτηση που θέτει ο Μπέκετ μέσα στον ανερμάτιστο μονόλογο της ηρωίδας του, της Γουίνι. Κάνει μάλιστα μέσω της συζήτησης την αναγωγή σε όσα συμβαίνουν μέσα μας και γύρω μας σήμερα: «Πρόκειται για παγκόσμια, συμπαντικά ερωτήματα και αγωνίες. Η αγωνία του θανάτου, της μοναξιάς, της επικοινωνίας, του χρόνου. Οσοι λένε ότι δεν τους αφορούν ψεύδονται. Είναι μεγάλο ψέμα και μεγάλη παγίδα να τα βάζεις στο περιθώριο και να λες πως θα τα αντιμετωπίσεις μετά. Αν δεν τα αντιμετωπίσεις, δεν μπορείς να είσαι ο εαυτός σου. Είναι αυτό που λέμε “α, υπάρχει τώρα μια κρίση, αλλά θα περάσει, κάτι άλλο θα γίνει, ας πάμε για ένα ποτό”. Μα δεν θα φύγει μόνη της η κρίση. Δεν είναι μια κουρτίνα που θα την τραβήξεις. Ο Γκάντι έλεγε “να γίνεις η αλλαγή που θέλεις να γίνει”. Για μένα έχει σημασία ο προσωπικός αγώνας του καθένα και η προσωπική στάση. Με αυτή την έννοια λέω “τι κάνουμε;”. Περιμένουμε να έρθει μια αλλαγή από τον ουρανό, από τη Γερμανία, από την Κίνα, από την Αμερική, από τον μπαμπά μας, από τη μαμά μας, από οπουδήποτε αλλού εκτός από μας. Η ζωή θέλει δύναμη, θάρρος και σκέψη. Πρέπει να ωριμάσουμε γιατί ο λαός μας είναι σε εφηβική κατάσταση ακόμα. Παρ’ όλες τις δυσκολίες που έχει περάσει, δεν έχει πάρει το μάθημά του. Και προς Θεού, δεν λέω ότι η διακυβέρνηση της χώρας δεν είναι απαράδεκτη. Βλέπεις ότι ο λαός υποφέρει και βγαίνουν οι πολιτικοί στα κανάλια και σκοτώνονται μεταξύ τους. Δίνουν ένα τόσο κακό παράδειγμα στον κόσμο που περιμένει κάπου να ακουμπήσει... Οταν ανοίγεις αυτή την τηλεόραση και θέλεις κάτι να σου φωτίσει τον δρόμο και βλέπεις αυτό, λες έλεος!». Ωστόσο, όλα αυτά δεν τα θέτει εν είδει «κατηγορώ». Ούτε στον τρόπο που τα εκφέρει, ούτε στον τρόπο που τα εννοεί. Είναι ένα μάθημα που της έχει διδάξει η ίδια η ζωή. «Από πολύ μικρή το πίστευα αυτό, από 12 ετών - για κάποιον παράλογο ή περίεργο τρόπο. Δεν μεγάλωσα στα όπα-όπα, στα πούπουλα. Από πολύ μικρή κατάλαβα ότι τα πράγματα πρέπει να τα παίρνεις στα χέρια σου. Ηταν και δύσκολο αλλά και μεγάλο κέρδος να μην έχω να πατήσω κάπου σταθερά και το μόνο αποκούμπι να είναι ο εαυτός μου. Κανείς δεν μπορεί να μας εξασφαλίσει την ευτυχία. Μόνοι μας το κάνουμε, με τα χεράκια μας. Εδώ στην Ελλάδα μεγαλώνουμε προστατευμένα τα παιδιά μας. Μην πάθει τίποτα το παιδί, μην ταλαιπωρηθεί το παιδί στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο το ίδιο, στην κοινωνική ζωή το ίδιο. Πάντα κάποιοι άλλοι φροντίζουν για μας. Τι απαιτήσεις μπορούμε να έχουμε από μια νεολαία όταν έχουμε “φροντίσει” εμείς να τους στρώσουμε τον δρόμο; Κανείς δεν μπορεί να ζήσει έτσι. Είναι απάτη».

«Ανησυχούμε για τους νέους αντί να τους καθοδηγούμε»

Μου εξηγεί μάλιστα σε αυτό το σημείο τον λόγο για τον οποίο η ίδια δεν ανησυχεί για τους νέους. Αντιθέτως: «Ανησυχούμε περισσότερο απ’ ό,τι αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Ας τους αφήσουμε ήσυχους τους νέους κι αυτοί θα βρουν τρόπο. Αυτό που κάνουμε είναι να τους καθοδηγούμε. Ομως δεν ξέρουμε εμείς το σωστό. Απόδειξη η κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει».  Αναρωτιέμαι αν η κατάθλιψη την οποία έζησε στο παρελθόν την έχει οδηγήσει να τρέφει αυτή τη βαθιά πίστη στο δυναμικό της ανθρώπινης ψυχής. Εξηγείται: «Κάποιος άνθρωπος που έχει περάσει προσωπικές δυσκολίες και στάδια τόσο εγκλωβιστικά, όταν τα ξεπερνάει αισθάνεται τη δύναμή του. Αυτό που έλεγε ο Νίτσε, πως ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό, είναι 100% αλήθεια. Οταν ξεπεράσεις αυτή τη φάση που λες “είναι το τέλος” και βρεις δύναμη που μόνο εσύ τη βρίσκεις -δεν υπάρχουν ούτε γιατροί ούτε φάρμακα, μόνος σου κάνεις τον αγώνα-, δεν μπορεί να σε αγγίξει τίποτα πια. Συνειδητοποιείς τη δύναμή σου, τα όριά σου και μένεις έκπληκτος με αυτά που κρύβεις μέσα σου».  «Δηλαδή, έχετε αγαπήσει τον εαυτό σας;», της απευθύνω. «Εννοείται ότι έχω αγαπήσει τον εαυτό μου. Οταν τον έχεις πάρει από το χέρι και ξεπερνάτε μαζί τις δυσκολίες, δεν μπορείς να μη δεθείς με το μέσα σου, να μη συμφιλιωθείς. Και πώς θα συμφιλιωθείς με τον διπλανό σου όταν δεν το έχεις κάνει με τον εαυτό σου; Γι’ αυτό είμαστε σε μόνιμη μάχη με τον συνάνθρωπό μας».

Εντυπωσιασμένος από τη στάση της, τη ρωτάω -ίσως και λίγο αφελώς- αν έχει επιτρέψει ποτέ στον εαυτό της να αφεθεί. «Πολλές φορές έχω αφεθεί. Αλλιώς θα ήμουν δυστυχής. Δεν είμαι σε ένα ρινγκ μονίμως. Απλώς δεν μου αρέσει να κοροϊδεύω τον εαυτό μου», λέει με στωικότητα. Και είναι πράγματι η πιο ειλικρινής και τρυφερή κίνηση απέναντι στον εαυτό σου να του επιτρέψεις να ιχνηλατήσει την παιδικότητά του, ένα χαρακτηριστικό που η Ναταλία Τσαλίκη βρήκε όχι μόνο μέσα της αλλά και στον σύντροφό της, τον ηθοποιό Γιάννη Μπέζο: «Με απασχόλησε το ταξίδι στην παιδικότητα. Είναι μεγάλη η διαδρομή για να επανεφεύρεις την παιδικότητά σου. Είναι ένα στοιχείο που σέβομαι, εκτιμώ και θαυμάζω αφάνταστα. Μη σας φανεί περίεργο, αλλά πολλοί άνθρωποι το έχουν. Το να κοιτάς τον άλλο στα μάτια και να περιμένεις τι θα σου πει χωρίς την καχυποψία. Να είσαι ανοιχτός και να περιμένεις να ακούσεις πριν τον κρίνεις. Ενα μεγάλο μάθημα για τον καθένα είναι να παρακολουθήσει με πόση σοβαρότητα παίζουν δύο παιδάκια. Τα παιδιά, ξέρετε, είναι πολύ σοφότερα από μας».