Σιδηρές κυρίες σε ελληνικό αχυρώνα

Για την πλειονότητα των Ελλήνων οι κυρίες Aνγκελα Μέρκελ και Κριστίν Λαγκάρντ δεν είναι τίποτα περισσότερο από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, δύο πανίσχυρες σύγχρονες αμαζόνες με παγκόσμια εξουσία, από τις διαθέσεις των οποίων εξαρτάται η μοίρα της χώρας μας. Ωστόσο, η σκληρή αντιπαράθεση ανάμεσά τους με αφορμή τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, μια σύγκρουση που εξελίσσεται σε σίριαλ και καθήλωσε το Eurogroup την προηγούμενη εβδομάδα, αποδεικνύει ότι οι εν λόγω σιδηρές κυρίες δεν είναι μόνο τα δύο πρόσωπα της ίδιας Νέμεσης για τις υποτιθέμενες ελληνικές ασωτείες.

Οι διαφορές ανάμεσά τους είναι πολλές, σύνθετες και τόσο βαθιές ώστε δημιουργούν υποψίες ότι το χάσμα που τις χωρίζει στην πραγματικότητα δεν οφείλεται απλώς σε ανόμοιες και σε μεγάλο βαθμό ασύμβατες μεταξύ τους απόψεις για την οικονομία. Είναι πολύ πιθανό η κοσμοπολίτισσα και ανεξάρτητη μαντάμ Λαγκάρντ να έχει ελάχιστα κοινά στοιχεία με την τευτονικά άκαμπτη φράου Μέρκελ - κι αυτό δεν αφορά μόνο στην ενδυματολογική φιλαρέσκεια της πρώτης και το ατυχές γούστο της δεύτερης. Ακριβώς όπως το αντικείμενο της διαφωνίας τους δεν είναι μόνο τα 10 δισ. ευρώ του επιπλέον ελλείμματος της ελληνικής οικονομίας ή το εάν η αναλογία χρέους και ΑΕΠ θα είναι 124% και όχι 120% το 2020, έτσι δεν είναι και τα Chanel ντεπιές ή τα φίνα φουλάρια από ζωικό μετάξι αυτά που κατά βάθος τις χωρίζουν. Ωστόσο, κατά κάποιον περίεργο τρόπο, οι οικονομικές θέσεις στις οποίες καθεμιά τους εμμένει πεισματικά είναι απολύτως ταιριαστές με την προσωπικότητα και τη διαδρομή της ζωής τους.

Αντίπαλες και συνέταιροι

Θα μπορούσε ποτέ η κόρη ενός προτεστάντη πάστορα, η οποία μεγάλωσε στην Ανατολική Γερμανία και έμαθε τα πρώτα της αγγλικά από μια βρετανική κομμουνιστική εφημερίδα, να είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από οπαδός της αυστηρής λιτότητας και των ανελέητων περικοπών; Η κυρία Μέρκελ δέχεται κριτική ακόμη και από συμπατριώτες της οικονομολόγους όπως ο κ. Πέτερ Μπόφινγκερ, ο οποίος μάλιστα είναι σύμβουλός της, για το ασφυκτικό κεφαλοκλείδωμα που ασκεί η Γερμανία στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Ομως η κυρία Μέρκελ, εκτός από τα βιώματά της ως παιδί που μεγάλωσε στον ασφυκτικό κρατικό κλοιό του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», έχει μάθει να σκέφτεται με βάση την επιστημονική μεθοδολογία. Εάν δεν είχε εμπλακεί στην πολιτική, θα ασκούσε το επάγγελμα της φυσικού, δηλαδή θα ήταν μια επιστήμονας που θα διερευνούσε την ισχύ των νόμων όχι της κοινωνίας αλλά της φύσης, εκεί όπου δεν υπάρχουν παρακαμπτήριες και παραθυράκια. Επιπλέον, η κυρία Μέρκελ γνωρίζει να εκπροσωπεί έναν και μόνο έναν παράγοντα: τα γερμανικά συμφέροντα. Οταν, λοιπόν, δηλώνει ότι η Γερμανία δεν πρόκειται να δεχτεί νέα, άμεση αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, δεν μπλοφάρει. Στις δηλώσεις της αντηχεί η χαλύβδινη αποφασιστικότητα, το προσόν που την οδήγησε στην ανάρρηση στον θώκο της καγκελαρίας, που την ανέδειξε στη νεότερη ηγέτιδα στην ιστορία της Γερμανίας. Καθ’ οδόν προς το ανώτατο αξίωμα της χώρας της, η κυρία Μέρκελ δεν δίστασε να εξουδετερώσει ακόμη και τον πολιτικό της μέντορα, τον κ. Χέλμουτ Κολ.

Από τη δική της πλευρά, η κυρία Λαγκάρντ θα μπορούσε να θεωρηθεί μια γυναίκα χωρίς πατρίδα. Μολονότι έχει διατελέσει υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του κ. Νικολά Σαρκοζί, στη δική της νοοτροπία μοιάζει να επικρατεί η θεμελιώδης αρχή που διέπει την επαγγελματική ηθική κάθε φιλόδοξου δικηγόρου: δίκαιο είναι ό,τι εξυπηρετεί τον πελάτη. Η κυρία Λαγκάρντ είναι επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, οι σπουδές και η επαγγελματική της πείρα, όμως, δεν έχουν σχέση με την οικονομία αλλά με τα νομικά. Φροντίζοντας λοιπόν για τα συμφέροντα των 188 κρατών-μελών που εκπροσωπεί, η μαντάμ Λαγκάρντ απαιτεί το άμεσο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Παρ’ όλα αυτά, όταν διαλέγεται τετ α τετ με την κυρία Μέρκελ, οφείλει να υπενθυμίζει στον εαυτό της ότι το ΔΝΤ δεν έχει ακριβώς αντικρουόμενα συμφέροντα με τη Γερμανία - μάλλον το αντίθετο: σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη του ως οργανισμού, ο τρίτος ισχυρότερος παράγοντας του ΔΝΤ-πίσω από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία- είναι η Γερμανία. Επομένως, η κυρία Λαγκάρντ δεν βλέπει την κυρία Μέρκελ μόνο ως αντίπαλο στο τραπέζι των διαβουλεύσεων, αλλά και ως «αφεντικό» της.

Η εξολόθρευση των κρατικών μηχανισμών που κηδεμονεύουν ή και καταδυναστεύουν τις αγορές είναι η πάγια φιλοσοφία της κυρίας Λαγκάρντ και θα ήταν πραγματικά δύσκολο να φανταστεί κανείς μια φυσιογνωμία περισσότερο ταιριαστή από αυτή για να υπερασπίσει ένα τέτοιο αίτημα. Το να βασίζεται στις δικές της δυνάμεις και να ζει χωρίς δεσμεύσεις και εξαρτήσεις ήταν ένα μάθημα που διδάχτηκε από πολύ μικρή, ιδιαίτερα μετά τον θάνατο του πατέρα της και ενώ η ίδια ήταν στην εφηβεία. Αντίθετα από τη σχεδόν συνομήλική της Μέρκελ, η οποία διακρινόταν στα ρωσικά και τα μαθηματικά σε σχολικούς διαγωνισμούς και εκπαιδευτικές εκδρομές στη Σοβιετική Ενωση, η κυρία Λαγκάρντ μάθαινε αγγλικά φοιτώντας για ένα διάστημα σε αμερικανικό σχολείο στην Ουάσινγκτον. Κάποια χρόνια αργότερα θα έφτανε να γίνει ακόμη και πρόεδρος σε  δικηγορικό γραφείο του Σικάγο, με πολυεθνικές δραστηριότητες.

Σήμερα η φράου Μέρκελ θα πρέπει να νιώθει κάπως μειονεκτικά δίπλα στην κυρία Λαγκάρντ, η οποία αφομοίωσε τόσο καλά την αγγλοσαξονική κουλτούρα ώστε αποκαλείται ειρωνικά «L’ Américaine» από το συμπλεγματικό γαλλικό πολιτικό κατεστημένο που ουδέποτε τη συμπάθησε. Και έτσι, ενώ η κυρία Λαγκάρντ αρέσκεται στο να επιδεικνύει τα άπταιστα αγγλικά της, η κυρία Μέρκελ προτιμά να μιλά δημόσια μόνο στα γερμανικά. Η επιλογή της καθεμίας δεν είναι άμοιρη συμβολισμών: η κυρία Λαγκάρντ θέλει να θεωρείται διεθνής προσωπικότητα, ενώ η κυρία Μέρκελ να ταυτίζεται με τη Γερμανία. Επίσης, η κυρία Μέρκελ είναι δύο φορές παντρεμένη αλλά άτεκνη, ενώ η κυρία Λαγκάρντ μητέρα δύο γιων που, όπως λέει η ίδια, «θα πρέπει να με ευγνωμονούν που τους άφησα να μεγαλώσουν μακριά μου». Η Γαλλίδα διευθύντρια του ΔΝΤ δεν επέτρεψε ούτε στον γάμο, ούτε καν στα παιδιά της να περιορίσουν την ελευθερία της. Στα 56 της χρόνια συζεί με τον σύντροφό της, τον Κορσικανό κ. Ξαβιέ Τζιοκάντι.

Μεταξύ γυναικών

Η πρόσφατη σύγκρουση Μέρκελ - Λαγκάρντ γύρω από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και βέβαια το ελληνικό χρέος δεν ήταν η πρώτη που καταγράφηκε ανάμεσα σε δύο προσωπικότητες στις οποίες απονέμεται διαδοχικά ο τίτλος «η πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο» - αναλόγως της διάθεσης των ΜΜΕ. Κάθε διαξιφισμός τους, όμως, ακριβώς επειδή προκαλεί κύματα ανησυχίας στους οικονομικούς κύκλους ολόκληρου του πλανήτη, αναλύεται εκτός των άλλων και μέσα από την οπτική της προσωπικής τους σχέσης. Διότι υποτίθεται ότι οι αλλεπάλληλες αντιπαραθέσεις φθείρουν μια φιλία, η οποία υποτίθεται πως έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ τους. Η κυρία Λαγκάρντ έχει δηλώσει ότι «υπάρχει μεταξύ μας μια αίσθηση αναγνώρισης, συνεργασίας και αλληλλεγύης επειδή έχουμε βρεθεί σε πάμπολλες συναντήσεις, συνέδρια κ.ά., όπου η κυρία Μέρκελ κι εγώ ήμασταν οι μόνες γυναίκες ανάμεσα σε δεκάδες άνδρες». Η αβροφροσύνη εκ μέρους της Γερμανίδας καγκελαρίου προς τη διευθύντρια του ΔΝΤ εκδηλώθηκε με μια ιδιαίτερη πρόσκληση: τον Μάρτιο του 2010 η κυρία Λαγκάρντ, υπό την τότε ιδιότητά της ως υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας, παρέστη σε σύσκεψη της γερμανικής κυβέρνησης, κάτι που έγινε για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία.

Δημοσιογράφοι που καλύπτουν συστηματικά τις Συσκέψεις Κορυφής επιμένουν ότι οι δύο κυρίες είναι όντως φίλες. Οτι χρησιμοποιούν τα μικρά τους ονόματα στις κατ’ ιδίαν συνομιλίες τους, ότι ανταλλάσσουν SMS, αλλά και δώρα, αντικείμενα που έχουν ιδιαίτερη σημασία όταν τα προσφέρει μια γυναίκα σε μια άλλη: λίγο μετά τα περσινά Χριστούγεννα η κυρία Λαγκάρντ πήγε σε πριβέ δείπνο με την κυρία Μέρκελ στο κτίριο της Καγκελαρίας, κρατώντας στα χέρια της ένα κουτί με κόσμημα του οίκου Hermès. Το αντίδωρο που έλαβε ήταν ένα CD με συμφωνική μουσική του Μπετόβεν σε παράσταση της Φιλαρμονικής του Βερολίνου. Σε κάποια άλλη περίσταση, η μαντάμ Λαγκάρντ έδωσε στη Γερμανίδα καγκελάριο ένα κερί με άρωμα ανθέων πορτοκαλιάς της γαλλικής αρωματοποιίας Fragonard. «Κάναμε κάποιες πολύ σκληρές συζητήσεις οι δυο μας. Το κερί συμβόλιζε την ελπίδα» ήταν το αινιγματικό σχόλιο που έκανε η Γαλλίδα διευθύντρια του ΔΝΤ.

Και επειδή σε κάθε μεγάλη κόντρα υφέρπει η υποψία ενός σεναρίου συνωμοσίας, η εκδοχή ότι οι αντιπαραθέσεις Μέρκελ - Λαγκάρντ είναι σκηνοθετημένες δεν θα μπορούσε να λείπει. Οπως είπε στους «Times» της Νέας Υόρκης ο κ. Στέφαν Ρίχτερ, πρόεδρος του Κέντρου Ερευνας για την Παγκοσμιοποίηση: «Η λιτότητα που προσπαθεί να επιβάλει η φράου Μέρκελ στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είναι στην πραγματικότητα επιταγή του ΔΝΤ. Ταυτόχρονα, η αυστηρότητα της μαντάμ Λαγκάρντ ενδεχομένως βοηθά τη Μέρκελ να περάσει τα λιγότερο δημοφιλή μέτρα της στην ίδια τη Γερμανία. Κάτι μου λέει ότι οι δύο κυρίες δεν έχουν και τόσο μεγάλες διαφορές μεταξύ τους».