«Η πολιτική είναι θέμα αρχών» - 38 χρόνια από τη δολοφονία του φιλέλληνα Σουηδού πρωθυπουργού Ούλοφ Πάλμε
Η δολοφονία του ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης παγκόσμιας Ιστορίας και πέρασαν πολλά χρόνια για να διαλευκανθεί - Ακόμα και σήμερα κυκλοφορούν σενάρια συνωμοσίας
Γιάννης Α. Πολίτης
Ήταν ένα κρύο βράδυ ακριβώς σαν σήμερα πριν 38 χρόνια. Ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός της Σουηδίας Ούλοφ Πάλμε είχε μόλις λίγους μήνες που είχε επανεκλεγεί στον πρωθυπουργικό θώκο της χώρας. Μία από τις αγαπημένες του συνήθειες ήταν οι περίπατοι στους δρόμους της Στοκχόλμης μαζί με τη σύζυγό του χωρίς τη συνοδεία αστυνομικών. Το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου είχε βρεθεί στον κινηματογράφο με τη σύζυγό του Λίσμπετ προκειμένου να δουν την κωμωδία «Tα αδέρφια του Mότσαρτ».
Όταν τέλειωσε η προβολή της ταινίας ο τότε Σουηδός πρωθυπουργός και η σύζυγός του πήραν το δρόμο της επιστροφής για το σπίτι τους. Ήταν μόνοι τους χωρίς αστυνομική συνοδεία. Ενώ βάδιζαν σε έναν από τους πιο κεντρικούς δρόμους της Στοκχόλμης, τον Σβέαβεγκεν, δέχθηκαν δολοφονική επίθεση. Ο Πάλμε δέχθηκε δύο σφαίρες στο στομάχι ενώ η σύζυγός του στην πλάτη. Αυτόπτες μάρτυρες που παρακολούθησαν τον ένοπλο να σκοτώνει εν ψυχρώ τον Σουηδό πρωθυπουργό έλεγαν πως ο δράστης του επιτέθηκε πισώπλατα.
Ένας οδηγός ταξί ήταν εκείνος που ενημέρωσε μέσω ασυρμάτου τις Αρχές. Το τραγικό της υπόθεσης ήταν ότι κανένας από τους αστυνομικούς που έφτασαν στο σημείο της επίθεσης δεν αναγνώρισε τον Ούλοφ Πάλμε και χρειάστηκε η επισήμανση της τραυματισμένης γυναίκας του για να καταλάβουν τι είχε συμβεί.
Μάλιστα μέχρι να φτάσουν στο σημείο οι αρχές και ασθενοφόρο δύο κοπέλες προσπάθησαν να προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες στον Πάλμε αλλά ήταν ήδη αργά. Όταν έφτασε το ασθενοφόρο μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Η περιοχή όπου σημειώθηκε η επίθεση αποκλείστηκε. Εκεί βρέθηκαν κάλυκες ενός περιστρόφου Smith & Wesson 500 Magnum ενώ το όπλο δεν εντοπίστηκε ποτέ.
Μαρτυρίες ανέφεραν ότι ο δράστης κατάφερε να διαφύγει προς τα ανατολικά, στη διασταύρωση Τουννελγκάταν και στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Στην έρευνα της δολοφονίας του Ούλοφ Πάλμε πήραν μέρος και οι μυστικές υπηρεσίες της Σουηδίας. Τις επόμενες μέρες επικράτησε σύγχυση όσον αφορά τα κίνητρα του φόνου.
Είναι ενδεικτικό ότι κατά τη διάρκεια των ερευνών κλήθηκαν να καταθέσουν πάνω από 10.000 άνθρωποι ενώ τουλάχιστον 134 προσήλθαν στις Αρχές για να δηλώσουν ότι σκότωσαν του Πάλμε. Παράλληλα το κόστος των ερευνών προκειμένου να εντοπιστεί ο δολοφόνος του έφτασαν τα 60 εκατ. ευρώ. Οι αρχές παίρνοντας καταθέσεις από τη χήρα του Σουηδού πρωθυπουργού έφτασαν στα ίχνη - του 39χρονου τότε - Carl Gustaf Christer Pettersson. Ο Petterson, που ήταν έμπορος ναρκωτικών και κατά το παρελθόν είχε καταδικαστεί και είχε εκτίσει ποινή φυλάκισης για ανθρωποκτονία συνελήφθη και καταδικάστηκε στις 27 Ιουλίου 1989 σε ισόβια κάθειρξη.
Όμως στις 2 Νοεμβρίου του 1989 κατά τη διάρκεια της δίκης του στο Εφετείο αθωώθηκε καθώς το δικαστήριο έκρινε ότι η κατάθεση της χήρας του Πάλμε δεν ήταν αρκετή για να καταδικαστεί. Έτσι ο Πέτερσον βρέθηκε εκτός φυλακής. Τα χρόνια πέρασαν και η δολοφονία του Πάλμε παρέμενε ένα άλυτο μυστήριο. Το 2004 ο Πέτερσον πέθανε αφού πρώτα είχε πάθει επιληπτική κρίση. Το 2006 προβλήθηκε από τη σουηδική κρατική τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο μίλησαν διάφοροι μικροαπατεώνες που είχαν συνεργαστεί με τον Πέτερσον και δήλωσαν ότι ο ίδιος τους είχε πει ότι ήταν ο δολοφόνος του Πάλμε. Μάλιστα πηγαίνοντας ένας βήμα παρά πέρα είπαν ότι τους είχε αποκάλυψει ότι είχε σκοτώσει... λάθος άνθρωπο. Και αυτό διότι ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός έμοιαζε με έναν έμπορο ναρκωτικών, τον Στιγκ Έκγστρομ.
Την περιόδο της δολοφονίας του Πάλμε λέγεται ότι ο Εγκστρομ εργαζόταν στην ασφαλιστική εταιρεία Skandia. Σημειώνεται ότι ο «Skandia - Man» ήταν ένας από τους 20 υπόπτους που ήταν μάρτυρες της δολοφονίας και αυτοκτόνησε το 2000. Για πρώτη φορά καταγράφηκε ως ύποπτος μετά από δημοσιογραφική έρευνα και οι αρχές εξέτασαν την περίπτωσή του 2018. Σύμφωνα με εικασίες σκότωσε τον Πάλμε έχοντας μίσος για τις αριστερές καταβολές του.
Κλείσιμο
Κατά τη διάρκεια των ερευνών οι Αρχές είδαν ότι είχε πέσει σε αντιφάσεις αναφορικά με όσα ακολούθησαν μετά τη δολοφονία ενώ είχε υποστηρίξει ότι προσπάθησε να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες στον Πάλμε. Ακόμη προέκυψε ότι είχε λάβει μαθήματα σκοποβολής. Η πρώην σύζυγός του μιλώντας, το 2018, στη σουηδική εφημερίδα Expressen είχε πει πως οι υποψίες για τον Ένγκστρομ δεν ήταν αληθινές καθώς «ήταν πάρα πολύ δειλός. Δεν μπορούσε ούτε μύγα να πειράξει».
Ποιος ήταν ο Ούλωφ Πάλμε
Γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1927, στο Ουστερμάλμ της Στοκχόλμης και ήταν ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από το 1969 έως το 1986 και Πρωθυπουργός της Σουηδίας από τον Οκτώβριο του 1969 ως τον Οκτώβριο του 1976 και από τον Οκτώβριο του 1982 έως τη δολοφονία του, τον Φεβρουάριο του 1986.
Προερχόταν από την ανώτερη τάξη. Ωστόσο, ο πολιτικός του προσανατολισμός επηρεάστηκε από τις σοσιαλδημοκρατικές ιδέες και ιδανικά. Αυτό οφειλόταν βασικά στα ταξίδια του σε αναπτυσσόμενες χώρες ως φοιτητικός ηγέτης.
Σπούδασε με υποτροφία στο Κολέγιο Κένυον στο Οχάιο το 1947-1948. Αφού γύρισε τις ΗΠΑ με ωτοστόπ, επέστρεψε στη Σουηδία για να σπουδάσει νομική στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων στο πανεπιστήμιο, αναμείχθηκε με τα φοιτητικά πολιτικά πράγματα, δουλεύοντας με την Σουηδική Εθνική Ένωση Φοιτητών.
Το 1951 έγινε μέλος του σοσιαλδημοκρατικού φοιτητικού συνδέσμου στη Στοκχόλμη, αν και απ’ ό,τι φαίνεται δεν παρεβρισκόταν στις πολιτικές τους συναντήσεις την περίοδο εκείνη. Την επόμενη χρονιά εξελέγη Πρόεδρος της Σουηδικής Εθνικής Ένωσης Φοιτητών, μία θέση που καθιστούσε αναγκαίο το κατέβασμα των τόνων για τα κομματικά πιστεύω.
Το 1953 ο Πάλμε προσελήφθη από τον σοσιαλδημοκράτη Πρωθυπουργό Τάγκε Ερλάντερ για να δουλέψει στη γραμματεία του. Από το 1955 ήταν μέλος της διοικητικής ομάδας της Σουηδικής Νεολαίας Σοσιαλδημοκρατικής Συνομοσπονδίας . Το 1958 εξελέγη μέλος στο κοινοβούλιο.
Ο Πάλμε κατείχε διάφορες κυβερνητικές θέσεις από το 1963 και μετά. Το 1967 έγινε υπουργός Παιδείας και τον επόμενο χρόνο υπήρξε στόχος δριμείας κριτικής από αριστερούς φοιτητές που διαμαρτύρονταν κατά των σχεδίων της κυβέρνησης για πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση.
Στις 14 Οκτωβρίου του 1969 διαδέχτηκε τον επί 23 χρόνια πρωθυπουργό Τάγκε Ερλάντερ, αρχιτέκτονα της πολιτικής του "τρίτου δρόμου" ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό. Την ημέρα εκείνη έκλεισε η αυλαία στην εποχή Ερλάντερ και άρχισε η εποχή Πάλμε.
Ο Πάλμε εξελέγη ομοφώνως ως ο νέος ηγέτης από το συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Ο Ούλοφ Πάλμε, με την εντεκάχρονη πείρα στην πολιτική και την άσκηση της εξουσίας, φιλοδοξούσε να βελτιώσει τη Σουηδία του "κοινωνικού κράτους πρόνοιας" με το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα που τιτλοφορήθηκε "Ισότητα με θεμελιώδη μεταμόρφωση της κοινωνίας".
Υπέρμαχος των δημοκρατικών ελευθεριών, ο Ούλοφ Πάλμε φιλοξένησε στη χώρα του πολλούς Έλληνες αντιπάλους της χούντας των συνταγματαρχών, ενώ ως διακηρυγμένος εχθρός του πολέμου στο Βιετνάμ, προκάλεσε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 διεθνή σάλο, όταν επέτρεψε την παραμονή στη Σουηδία σε Αμερικανούς λιποτάκτες.
Η 125-μηνη θητεία του Πάλμε ως πρωθυπουργός και ο πρόωρος θάνατός του, τον κατέστησαν τον περισσότερο διεθνώς γνωστό Σουηδό πολιτικό του 20ου αιώνα.
Ο προστατευόμενός του και πολιτικός του σύμμαχος Μπερντ Κάρλσσον, ο οποίος είχε οριστεί Επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για τη Ναμίμπια τον Ιούλιο του 1987, επίσης είχε πρόωρο θάνατο. Ο Κάρλσσον πέθανε στη συντριβή της Πτήσης Παν Αμ 103 στις 21 Δεκεμβρίου 1988 στο δρόμο για την τελετή υπογραφής των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, με την οποία η Νότια Αφρική παραχωρούσε την κατά πολύ αργοπορημένη ανεξαρτησία στη Ναμίμπια.
Οι εχθροί του
Ο Πάλμε ήταν ένας πολιτικός με ισχυρές πολιτικές θέσεις που προκαλούσε συζητήσεις στη διεθνή σκηνή: η οξεία κριτική του εναντίον των ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ, οι εκστρατείες του εναντίον της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, η καταδίκη του απαρτχάιντ και η συνηγορία υπέρ οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Νότιας Αφρικής, η υποστήριξή του – οικονομική και πολιτική – για το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και την Οργάνωση Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO), η συνάντησή του με τον Φιντέλ Κάστρο της Κούβας, και άλλα έκαναν βέβαιο το γεγονός πως ο Πάλμε διέθετε μεγάλο αριθμό εχθρών στο εξωτερικό. Αλλά και εντός της χώρας του, οι αριστερές απόψεις του δημιούργησαν μεγάλη εχθρότητα από τους δεξιούς της Σουηδίας.
Την εποχή του θανάτου του ο Πάλμε είχε κατηγορηθεί ως φιλο-σοβιετικός και πως δεν προστάτευε τα συμφέροντα της Σουηδίας. Επομένως είχε κανονιστεί να επισκεφθεί τη Μόσχα για να συζητήσει μια σειρά από μαχητικά θέματα, συμπεριλαμβανομένων των υποτιθέμενων Σοβιετικών υποβρύχιων εισβολών στα Σουηδικά ύδατα.
Ο φιλέλλληνας Πάλμε
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα είχε πάρα πολλούς φίλους. Μάλιστα για πρώτη φορά ενδιαφέρθηκε για τα εν Ελλάδι τεκταινόμενα στην πρώτη περίοδο της πρωθυπουργίας του. Μάλιστα εκείνη την εποχή στην Ελλάδα το δημοκρατικό πολίτευμα είχε καταλυθεί από τη χούντα με τον Πάλμε να καταδικάζει όσα συνέβαιναν στη χώρα μας. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησε η φιλία του με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Μίκη Θεοδωράκη.
Μάλιστα λάτρευε τη μουσική του εμβληματικού μουσικοσυνθέτη. Είναι ενδεικτικό ότι στην πολιτική του κηδεία ακούστηκε το τραγούδι του Θεοδωράκη «Καημός». Η Φινλανδή ερμηνεύτρια Aria Saijonmaa τραγούδησε τον «Καημό» στα σουηδικά.
Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε πει για τον Ούλοφ Πάλμε, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του τα εξής: «Προσωπικά δεν μπορώ να φανταστώ ότι υπάρχει Σουηδία χωρίς τον Πάλμε. Είναι μία τραγωδία (…) Ο Πάλμε ήταν ένας πραγματικός ιδεαλιστής!»
Bonus: Στη σουηδική φανταστική ταινία θρίλερ του 1998 «Το τελευταίο συμβόλαιο» (Sista kontraktet), η δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε παρουσιάστηκε σαν να είχε σχεδιαστεί από ένα πληρωμένο δολοφόνο. Επιπρόσθετα το 2021 στη σειρά της πλατφόρμας Netflix υπό τον τίτλο «The Unlikely Murderer» (Ο αμφίβολος δολοφόνος) - πρόκειται για σειρά που έχει βασιστεί στο βιβλίο του Τόμας Πέτερσον -, ο δολοφόνος του Ούλωφ Πάλμε απεικονίστηκε ως ο Στιγκ Ένγκστρομ.
Όμως επειδή όπως προαναφέραμε δεν κρίθηκε ποτέ ένοχος τα επεισόδια της σειράς ξεκινούν με τη φράση «Βασισμένο σε ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα» και τελειώνουν ως εξής: «Δεν έχει αποδειχθεί ότι ο Στιγκ Ένγκστρεμ δολοφόνησε τον Ούλοφ Πάλμε, αλλά η σουηδική αστυνομία και εισαγγελική αρχή τον υποπτεύονται».
