Ζώνη αγνότητας: Μύθος ή πραγματικότητα;

Ακούγοντας για ζώνη αγνότητας, το μυαλό μας πηγαίνει αιώνες πίσω σε ιστορίες με ιππότες που έλειπαν για χρόνια από τα σπίτια τους συμμετέχοντες σε διάφορες εκστρατείες όπως οι Σταυροφορίες και θέλοντας να εξασφαλίσουν ότι οι σύζυγοί τους δεν θα τους απατήσουν, τις υποχρέωναν να φορούν μια ειδική μεταλλική κατασκευή, γνωστή ως ζώνη αγνότητας που δεν τους επέτρεπε να έρθουν σε σεξουαλική επαφή με άλλον άντρα καθώς αυτή η «ζώνη» έκλεινε κάτω από τα πλευρά με μια ειδική κλειδαριά, το κλειδί της οποίας το έπαιρνε μαζί του ο ζηλιάρης σύζυγος.

Επρόκειτο για μια απάνθρωπη, κτηνώδη και βάρβαρη πρακτική. Οι ζώνες αγνότητας είχαν μια τρύπα με οδοντωτό πλαίσιο που επέτρεπε μόλις και μετά βίας να εκπληρώνονται οι καθημερινές σωματικές ανάγκες. Πάντως στις μέρες μας υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση για το κατά πόσο υπήρχαν πραγματικά τέτοιες ζώνες. Η μακροχρόνια επαφή του μετάλλου με το δέρμα είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσε στις γυναίκες σοβαρά προβλήματα υγείας: ουρολοιμώξεις, διάφορα δερματικά προβλήματα, σήψη, ακόμα και θάνατο… Ας δούμε διαχρονικά το θέμα της «προστασίας» της αγνότητας των γυναικών σε διάφορους λαούς πριν ασχοληθούμε με τη ζώνη αγνότητας.



Από τον Ήφαιστο και την Αφροδίτη… στον Μεσαίωνα

Η πρώτη ζώνη αγνότητας περιγράφεται από τον Όμηρο στην «Οδύσσεια». Ο Ήφαιστος, θεός της φωτιάς και σιδηρουργός που ήταν κουτσός και άσχημος, ήθελε να εκδικηθεί τη σύζυγό του Αφροδίτη, θεά του έρωτα, που τον απατούσε. Έτσι, σφυρηλάτησε ένα λεπτό σιδερένιο δίχτυ που της φυλάκισε το γεννητικό όργανο…

Οι Ρωμαίοι στα πρώτα χρόνια της «αιώνιας πόλης» είχαν την εξής συνήθεια: τα γεννητικά όργανα και η γύρω περιοχή κάθε αρραβωνιασμένης κοπέλας τυλίγονταν με έναν λεπτότατο μάλλινο επίδεσμο, γνωστό ως «ζώνη της παρθενίας». Ο Λατίνος γραμματικός του 2ου π.Χ. αιώνα Φέστος, αναφέρει ότι «κανένα μαλλί, όσο ακριβό κι αν ήταν, δεν φαινόταν αρκετά απαλό για ένα τόσο λεπτό λεπτούργημα». Η ζώνη αυτή έκλεινε στη βάση της με έναν ειδικό κόμπο που ονομαζόταν «κόμπος του Ηρακλέους». Όταν η αρραβωνιασμένη κοπέλα συνοδευόμενη από συγγενείς και φίλες, έφτανε στο κατώφλι του συζυγικού σπιτιού, και αφού ολοκληρώνονταν οι γαμήλιες ιεροτελεστίες της confarreatio, έμενε μόνη με τον γαμπρό ο οποίος έλυνε τον κόμπο του Ηρακλέους…

Γενικότερα, στην αρχαία Ρώμη υπήρχε αυστηρότητα των ηθών. Ενδεικτικό είναι ότι ο σύζυγος είχε το δικαίωμα από τον νόμο να σκοτώνει τη γυναίκα του εφόσον η αναπνοή της μύριζε κρασί! Οι Ρωμαίες δέσποινες ζούσαν στο σπίτι συντροφιά με τις σκλάβες τους, υφαίνοντας και γνέθοντας. Τα ρούχα τους ήταν απαλά και σεμνά. Οι νέοι απασχολημένοι με τους πολέμους ή τα δημόσια αξιώματα δεν σκέφτονταν καν να φλερτάρουν. Δόξα για μια Ρωμαία γυναίκα ήταν να μην έχει συνευρεθεί παρά μόνο με έναν άνδρα στη ζωή της, να είναι «univera». Το διαζύγιο, αν και νόμιμο, δεν το χρησιμοποιούσαν σχεδόν ποτέ. Μόνο ο Spurio Carviglio χώρισε τη γυναίκα του επειδή δεν μπορούσε να κάνει παιδιά, προκαλώντας την οργή των συμπολιτών του.

Αργότερα βέβαια υπήρξε έκλυση ηθών στη Ρώμη. Όταν ο Ιούλιος Καίσαρας υποπτεύθηκε ότι η σύζυγός του Πομπηία τον απατούσε με τον Πόπλιο Κλαύδιο (αν και δεν αποκλείεται να επρόκειτο για σκευωρία που είχε οργανώσει ο ίδιος ο Καίσαρας) τη χώρισε αμέσως λέγοντας την περίφημη φράση: «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια πρέπει και να φαίνεται τίμια». Τα επόμενα χρόνια οι Ρωμαίοι ζούσαν μέσα στην ακολασία. Ο Οράτιος αναφέρεται σε αραχνοΰφαντα μεταξωτά φορέματα των γυναικών που δεν έκρυβαν απολύτως τίποτε. Υπήρχαν επίσης γυναίκες όπως η Τελεζίνα που αναφέρει ο Μαρτιάλιος που άλλαζαν σύζυγο κάθε τρεις μέρες! Επρόκειτο για νόμιμη πράξη την οποία όμως ο ποιητής θεωρούσε πιο ανήθικη κι από την πλέον ξεδιάντροπη μοιχεία. Έτσι οι Ρωμαίοι έπαψαν να θεωρούν τις συζύγους τους ως ευάλωτη ιδιοκτησία που όφειλαν να φρουρούν με κάθε τρόπο και άρχισαν να τις μεταχειρίζονται ως προσωρινές συντρόφους της ηδονής τις οποίες σύντομα θα απαλλάσσονταν.

Στους Εβραίους οι ζώνες αγνότητας ήταν άγνωστες. Αυτοί προσέφευγαν σε όχι και τόσο αξιόπιστα μέσα για να ελέγχουν την πίστη της συζύγου τους. Όποιος υποψιαζόταν ότι ήταν θύμα μοιχείας, καλούσε τους συγγενείς κι έναν ιερέα που ευλογούσε με διάφορες ιεροτελεστίες ένα νερό που ονομαζόταν «νερό της πικρίας» και το έδινε στη γυναίκα να το πιει. Αν ήταν μοιχαλίδα, πίστευαν ότι το νερό θα την έκανε να πεθάνει με φοβερούς σπασμούς. Αν ήταν αθώα, το νερό δεν θα της προξενούσε κανένα κακό. Η πίστη που είχαν οι Εβραίες στη θρησκεία έκανε αυτό το μέσο εξιχνίασης πολύ αποτελεσματικό. Όσες δεν είχαν… πολύ καθαρή τη συνείδηση τους δεν τολμούσαν σχεδόν ποτέ να πιουν το νερό και ομολογούσαν τα πάντα. Η ποινή που προβλεπόταν για τις Εβραίες μοιχαλίδες ήταν ο λιθοβολισμός.

Στην Ελλάδα δεν πάρθηκαν ποτέ κάποια «προληπτικά» μέτρα για τη διαφύλαξη της πίστης των γυναικών. Οι μοιχαλίδες τιμωρούνταν σκληρά αλλά συχνά δεν τιμωρούνταν καθώς οι Έλληνες δεν ήθελαν να επιβάλλονται τρομακτικές τιμωρίες για ένα παράπτωμα που δεν προκαλούσε μεγάλη ζημιά. Οι πρόγονοί μας δεν πίστευαν ότι το ολίσθημα της γυναίκας έθιγε την τιμή του συζύγου ,αλλά και η ίδια η σύζυγος σπάνια θεωρούνταν ατιμασμένη ή διεφθαρμένη. Όλη η οργή του συζύγου στρεφόταν εναντίον του… εραστή της γυναίκας του.
Μια συνήθεια που μοιάζει με τις ζώνες αγνότητας και εντοπιζόταν κυρίως στη Μικρά Ασία ήταν η infibulazione (= κλείσιμο, κούμπωμα με αγκράφα) των κοριτσιών. Με μια απλή αλλά εξαιρετικά επώδυνη επέμβαση ορισμένοι έμποροι λευκής σαρκός έραβαν τα χείλη του αιδοίου των κοριτσιών. Όταν βρισκόταν κάποιος «αγοραστής» ο «έμπορος» έκοβε παρουσία του με μια ξυραφιά τη ραφή που εγγυόταν την παρθενία! Το εμπόριο των «ραμμένων παρθένων» άκμαζε ακόμα και στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ασία ,αν και οι έμποροι της σάρκας έπαιρναν μεγάλες προφυλάξεις για να ξεφεύγουν από τους ελέγχους των ευρωπαϊκών προξενικών αρχών στο εμπόριο των σκλάβων.

Ανάλογες συνήθειες υπήρχαν και στους Αμερικανούς που υποχρέωναν τις συζύγους τους να φορούν ζώνες που έκλειναν με λουκέτα. Πάνω σε αυτά υπήρχαν γράμματα και αριθμοί και μόνο με ένα συνδυασμό, που γνώριζε ο σύζυγος, άνοιγε η κλειδαριά! Αλλά και σε πολλούς λαούς της Αφρικής όπου οι γυναίκες φορούν ένα είδος χονδροειδούς κιβωτίου από βούρλα που τους καλύπτει τα γεννητικά όργανα…



Οι σταυροφορίες και τα… θεόσταλτα παιδιά

Στα χρόνια των σταυροφοριών σημειώθηκαν πολλά… κωμικοτραγικά γεγονότα τα οποία σε συνδυασμό με όσα είδαν στην Ανατολή οι Δυτικοί ευγενείς οδήγησαν σε σκέψεις για το πώς μπορούν να είναι βέβαιοι ότι οι σύζυγοί τους δεν θα τους απατήσουν όσο λείπουν. Καθώς οι ιππότες πολεμούσαν στην Παλαιστίνη, ποιητές και τροβαδούροι διέτρεχαν τους πύργους απευθύνοντας στις γυναίκες ερωτικές προτάσεις οι οποίες σπάνια απορρίπτονταν… Τα ταλέντα τους και η λειψανδρία είχαν σαν αποτέλεσμα ακόμα και καθόλου ελκυστικοί άνδρες να είναι περιζήτητοι. Ένας φρικαλέος καμπούρης ο Adamo d’ Ana είχε περάσει από κρεβατοκάμαρες πολλών διακεκριμένων κυρίων. Εκτός όμως από τους… περαστικούς τροβαδούρους υπήρχαν σοβαρότεροι κίνδυνοι που προέρχονταν από τους κληρικούς που παρέμεναν στους πύργους ενώ οι ιππότες μάχονταν στους Αγίους Τόπους. Και βέβαια αυτοί δεν έμεναν άπραγοι… Ένας Γάλλος βαρόνος επέστρεψε στην πατρίδα του μετά από απουσία πέντε ετών. Βρήκε στον πύργο του ένα πανέμορφο αγοράκι τριών ετών που είχε γεννήσει η σύζυγός του! Ο σταυροφόρος ήθελε να τα κάνει όλα γυαλιά καρφιά. Ο εφημέριος όμως τον διαβεβαίωσε ότι η γέννηση του παιδιού αυτού ήταν θαύμα εξ ουρανού για να επιβραβευθεί η πίστη και η αξία του πιστού Χριστιανού (του βαρόνου δηλαδή) με τη διασφάλιση του οίκου του από κάθε κίνδυνο εξάλειψης.

Υπήρχαν πολλά ανάλογα περιστατικά που έκαναν τους ζηλιάρηδες και αυταρχικούς Δυτικούς να σκεφθούν πώς θα μπορέσουν να διασφαλίσουν την πίστη της συζύγου τους στο χρονικό διάστημα της απουσίας τους. Όσα είδαν στην Ανατολή τους έδωσαν ιδέες… Λέγεται ότι ακόμα και στο Βυζάντιο από την εποχή των Ισαύρων μάλιστα (717-802) ως και τα χρόνια των Κομνηνών (1081-1185) οι αυτοκράτειρες φορούσαν ένα είδος ζώνης αγνότητας.

Η ζώνη αγνότητας – Η περιγραφή αυτού του απάνθρωπου και εξευτελιστικού μέσου

Οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν ζώνες αγνότητας για τις συζύγους τους ήταν πιθανότατα οι Ιταλοί. Ακολούθησαν οι Γάλλοι, οι Γερμανοί, οι Άγγλοι και οι θεοσεβούμενοι Ισπανοί όπου η απάνθρωπη αυτή πρακτική διατηρήθηκε για πολλά χρόνια. Αναφορές για ζώνες αγνότητας υπάρχουν από τον 13ο αιώνα. Σταυροφόροι που επέστρεψαν στη Γαλλία από την Παλαιστίνη έπρεπε να φύγουν αμέσως για το Λανγκεντόκ της Νότιας Γαλλίας όπου ο Σιμόν ντε Μονφόρ οδηγούσε τον στρατό του εναντίον των Αλβιγείων, αιρετικών κατά των οποίων ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ οργάνωσε σταυροφορία. Πολλές από τις συζύγους τους υποχρεώθηκαν τότε να φορέσουν ζώνη αγνότητας παρά τις διαμαρτυρίες τους.

Ο εθνολόγος Ilex κάνει μια λεπτομερή περιγραφή της ζώνης αγνότητας: «Το όργανο του οποίου η όψη καταδεικνύει πολύ καλά τη διπλή υπηρεσία που απαιτούσαν από αυτό ώστε να μπορούν να την εκθέσουν δημόσια είναι από σφυρήλατο σίδερο σκαλιστό και επιχρυσωμένο. Το μπροστινό μέρος του είναι ένα είδος θώρακα που ακολουθεί την καμπυλότητα της κοιλιάς και σε δέκα εκατοστών απόσταση από το ύψος της μέσης στενεύει όσο χρειάζεται για να μπορέσει να συναντήσει μια αγκράφα που τη συνδέει με το πίσω μέρος. Λίγο πριν την αγκράφα αυτή, υπάρχει ένα μικρό οδοντωτό άνοιγμα σε σχήμα ωοειδές. Μετά την αγκράφα, στο πίσω μέρος πια, βρίσκεται το δεύτερο άνοιγμα που έχει σχήμα τριφυλλιού. Ύστερα το σίδερο χαράζεται με ραβδώσεις για να στρογγυλέψει στη συνέχεια ελαφρά στα δύο του μέρη και ν’ ανέβει όπως και το μπροστινό όπου προσαρμόζεται σε ένα κομματιαστό σκαλιστό στεφάνι που προορίζεται για να κλείνει οριστικά τις δύο φυσικές εξόδους κάτω από μια ατσάλινη πανοπλία». Κάθε ζώνη αγνότητας φτιαχνόταν κατά παραγγελία. Κάποιος σιδηρουργός έπαιρνε «τα μέτρα» της άτυχης γυναίκας και στη συνέχεια κατασκεύαζε την ζώνη αγνότητας ειδικά γι’ αυτή…

Μια άλλη περιγραφή της ζώνης αγνότητας προέρχεται από τα πρακτικά μιας δίκης που έγινε στη Νιμ της Γαλλίας το 1751. Κάποια γυναίκα πήγε στο δικαστήριο τον σύζυγό της για διάφορες αχρείες πράξεις αλλά κυρίως για το ότι την υποχρέωνε να φορά ζώνη αγνότητας. Ο δικηγόρος της, κάποιος Freydier επέμεινε κυρίως στον εξευτελισμό της γυναίκας από τον σύζυγό της και στην προσβλητική σημασία που είχε για την ίδια η ζώνη. Και έκλεισε την αγόρευσή του ως εξής:

«Όλο αυτό το κατασκεύασμα είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να μην απομένει παρά ένα μικρό άνοιγμα όλο προεξοχές που το καθιστούν εντελώς απρόσιτο».



Βέβαια οι ζώνες αγνότητας δεν ήταν… απαραβίαστες, καθώς δεν ήταν δύσκολο να φτιαχτούν αντικλείδια γι’ αυτές. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η μετάβαση ενός οπλοποιού από το Μιλάνο που πήγε στο Παρίσι για να βρει τα… τρωτά σημεία της ζώνης της βασίλισσας Άννας της Αυστριακής. Ήταν γι’ αυτόν πολύ εύκολο να κατασκευάσει ένα αντικλείδι με το οποίο η ζώνη άνοιγε όποτε ήθελε η βασίλισσα. Ζώνες αγνότητας χρησιμοποιούνταν ως τα τέλη του 18ου αιώνα και στη συνέχεια ως μέσο αποτροπής του αυνανισμού σε κοπέλες και εφήβους περίπου ως το 1930!

Πάντως μεμονωμένες αναφορές για χρήση της ζώνης αγνότητας σε διάφορες περιοχές της Γης γίνονται μέχρι τις μέρες μας…

Επίλογος

Τα προβλήματα υγείας που προκαλούνται όταν κάποια γυναίκα φορά ζώνη αγνότητας είναι αναμφίβολα. Ακόμα και οι εσωτερικές επενδύσεις από βελούδο και άλλα υλικά που είχαν οι ζώνες δεν πρόσφεραν κάτι ουσιαστικό. Το απάνθρωπο αυτό «μέσο» εκπροσωπούσε τον σαφή ανδρικό αυταρχισμό που τροφοδοτούσε έννοιες όπως η τιμή, η ζήλια και η συζυγική πίστη. Σήμερα όλα όσα αναφέραμε θεωρούνται αδιανόητα και απαράδεκτα. Η θέση της γυναίακς στην κοινωνία έχει βελτιωθεί σημαντικά, δεν παύουν όμως δυστυχώς κάποιοι να προβαίνουν σε εγκληματικές ενέργειες εναντίον γυναικών. Ας ελπίσουμε ότι τα επόμενα χρόνια όλα αυτά τα, απαράδεκτα γεγονότα, θα εκλείψουν ή θα περιοριστούν στο ελάχιστο…



Πηγή:
ΑΝΩΝΥΜΟΥ, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΑΓΝΟΤΗΤΑΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ, 1992
Ιταλικό πρωτότυπο: «STORIA DELLA CINTURA DI CASTITA», 1893