Προβλήματα κοινωνικοποίησης

Κάποια παιδιά δεν αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες τόσο εύκολα όσο άλλα, κάτι που οφείλεται πρωτίστως στο οικογενειακό περιβάλλον, αφού αυτό παρέχει τις πρώτες άτυπες κοινωνικές εµπειρίες, και κατά δεύτερο λόγο, στον φιλικό περίγυρο ή το σχολείο. Την ίδια στιγµή, η µη εύκολη κοινωνικοποίηση ενός µικρού παιδιού προβληµατίζει το περιβάλλον του γιατί µπορεί να οδηγήσει σε αποµόνωση, αλλά και σε πιθανή σχολική αποτυχία. Οι γονείς θα πρέπει να δώσουν έµφαση στη χάραξη ενός σχεδίου αντιµετώπισης. Υπάρχουν συµβουλές που εφόσον τηρηθούν, θα βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν ποιοτικές διαπροσωπικές σχέσεις και να προσαρµοστούν οµαλά.

Κοινωνικά ορόσηµα
Ακόµα και ως βρέφος ή νήπιο, ένα παιδί παίζει συχνά µόνο του µουρµουρίζοντας στον εαυτό του ή στους γονείς του. Επειτα ακολουθεί η περίοδος, που το παιδί θα παίξει µε ένα άλλο παιδί και αυτή περιλαµβάνει ένα στοιχείο προσαρµογής στην ιδέα της αλληλεπίδρασης του διαλόγου, της αποδοχής αλλά και της ενσυναίσθησης. Η επαφή όµως µε συνοµηλίκους, κρύβει συχνά και προβλήµατα, καθώς εκεί εµφανίζονται και οι πρώτοι διαπληκτισµοί και τα κλάµατα, που βέβαια στη συνέχεια δεν έχουν καµία σηµασία, µια και βρίσκουν λύσεις και συνεχίζουν το παιχνίδι τους. Κάποια στιγµή η οµάδα µεγαλώνει και από τη στιγµή που το παιδί πηγαίνει στον παιδικό σταθµό είναι σε θέση να συµµετάσχει και να απολαύσει την εµπειρία της συµµετοχής σε οµάδα.

Η οµάδα του παιχνιδιού
Είναι πλέον καιρός -και ιδίως τώρα το καλοκαίρι- να διευρυνθούν οι επαφές του παιδιού. Είναι δηλαδή η στιγµή του οµαδικού παιχνιδιού. Η στιγµή τού «εµείς και οι άλλοι». Εδώ, ο γονέας οφείλει να είναι δηµιουργικός, να οργανώσει ευφάνταστες δραστηριότητες µε παιχνίδια ρόλων και κανόνων, θεατρικά παιχνίδια. 

Κοινωνικός προγραµµατισµός
Υπάρχουν φορές που ο γονέας ενός ιδιαίτερα συνεσταλµένου παιδιού, ή ακόµα και ενός που δεν έχει επαφές στο µέσο περιβάλλον του, πρέπει να ζητήσει βοήθεια, να ανιχνεύσει τις διαθέσεις των υποψήφιων φίλων στη γειτονιά, στις διακοπές, στο χωριό κ.λπ. και να επιλέξει ένα παιδί που θα είναι κατάλληλο για συµπαίκτης-συνοδοιπόρος του δικού του. Είναι σηµαντικό, ωστόσο, να µιλήσει µε τη µητέρα του παιδιού και να εξηγήσει την κατάσταση, αφού ζητά το παιδί της για µια επιβλεπόµενη επίσκεψη, π.χ., στο σπίτι. Η πρώτη επίσκεψη, εξάλλου, πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευχάριστη εµπειρία για τα δύο παιδιά, τόσο γι’ αυτό που έχει τη δυσκολία στις κοινωνικές επαφές όσο και για τον νέο φίλο-συµπαίκτη.

Το επόµενο βήµα
Τελικά, αν τα πράγµατα πάνε καλά, το παιδί πρέπει να µπορεί να δοκιµάσει µια σύντοµη επίσκεψη στο σπίτι του γείτονα. Αρχικά όλα γίνονται παρουσία της µητέρας, σταδιακά όµως, θα πρέπει να µένει µόνο του µε το συνοµήλικό του ώστε να αναπτυχθεί η σχέση µεταξύ τους. Ακόµα και αν κάποια στιγµή µαλώσουν, είναι και αυτό κοµµάτι της κοινωνικοποίησης. Στη συνέχεια θα βρουν τον τρόπο να ξαναπαίξουν και να ξεπεράσουν το πρόβληµα.

Ανάρµοστη γλώσσα
Τα παιδιά πειραµατίζονται στη χρήση της γλώσσας, συχνά δε χρησιµοποιούν και νέες λέξεις, προτάσεις, έννοιες. Γεγονός που συµπεριλαµβάνει ακόµα και τη χρήση ακατάλληλων λέξεων, τη βαρύτητα των οποίων πιθανόν δεν γνωρίζουν. Πώς να χειριστείτε τέτοιες καταστάσεις; Σταθερά και άµεσα µε σαφείς εξηγήσεις ανάλογα µε την ηλικία του παιδιού. Χωρίς θυµό ή επίπληξη και φυσικά όχι µπροστά στους φίλους του.

Ακατάλληλη ενέργεια
Ισχύει η ίδια αρχή που αφορά την ακατάλληλη γλώσσα. Σπρώξιµο, χτύπηµα ή κάποιες ακατάλληλες «φάρσες» πρέπει να αντιµετωπίζονται επιτόπου. Οχι διαλέξεις τύπου «γιατί το έκανες αυτό;». Οι λέξεις-κλειδιά είναι οριοθέτηση στην ανάρµοστη συµπεριφορά, το τίµιο παιχνίδι και η διασκέδαση. Οι βασικές προϋποθέσεις είναι η ζεστασιά και η αισιοδοξία, για να σας αντιµετωπίζει το παιδί σας ως αξιόλογο και σοβαρό ενήλικα που βρίσκει λύσεις µε όπλο την ψυχραιµία.

Παιδιά µε ειδικές ανάγκες
Τα παιδιά µε ειδικές ανάγκες µπορεί να χρειαστούν επιπλέον βοήθεια στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Παιδιά µε χαµηλή συγκέντρωση και προσοχή δεν συντονίζονται εύκολα µε τις κοινωνικές νύξεις στο περιβάλλον τους και έτσι δεν µαθαίνουν τις κοινωνικές δεξιότητες µέσα από την εµπειρία. Μπορεί να έχουν δυσκολία στην επεξεργασία των πληροφοριών του κοινωνικού περιβάλλοντος ή µε την αυτοέκφραση. Μπορεί να εµφανίσουν συναισθηµατικά ξεσπάσµατα, απογοήτευση, αλλαγές στη διάθεσή τους, κατάθλιψη αλλά και επιθετικότητα. Και δικαίως. Είναι πολύ σηµαντικό να τα ενθαρρύνετε και να τα επιβραβεύετε σε σχέση µε όλες τις ασχολίες τους, στο σπίτι, στο σχολείο, µε τους φίλους τους κ.λπ.

Πρέπει να µάθουν να οριοθετούν τη συµπεριφορά τους όταν συναναστρέφονται άλλα παιδιά, ιδίως στο σχολικό πλαίσιο, αλλά και γενικά στις επαφές τους ιδίως τώρα στις καλοκαιρινές διακοπές που είναι µια θαυµάσια ευκαιρία για να κάνει κανείς νέους φίλους. Γενικά, κατά την περίοδο της κοινωνικής ανάπτυξης θα υπάρξουν µικροί θρίαµβοι αλλά και αντίστοιχες µικρές καταστροφές. Οι γονείς δεν πρέπει να αποθαρρύνονται. Τα παιδιά τείνουν να έχουν στιγµές σωµατικής, πνευµατικής και κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά και περιόδους παλινδρόµησης.  Οι λέξεις-κλειδιά και πάλι είναι αποδοχή, διασκέδαση, ζεστασιά, αισιοδοξία και ψυχραιµία! Η κοινωνικοποίηση του παιδιού τους ήρεµους αυτούς καλοκαιρινούς µήνες µπορεί να γίνει ένα ευχάριστο µαθησιακό παιχνίδι και για εσάς.

Της Χαράς Καραμήτσου 
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.) 
charakaramitsou@ath.forthnet.gr