Τίμιοι γονείς - τίμια παιδιά: Η αλήθεια πάντα νικάει

Η τιμιότητα είναι το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της σοφίας. Κατανοώντας γιατί τα παιδιά λένε ψέματα, μας είναι ευκολότερο να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν την αξία της στη ζωή τους. Το μικρό παιδί φτάνοντας στο νηπιαγωγείο έχει ήδη αναπτύξει μια αρκετά καλή αίσθηση για να διακρίνει το σωστό από το λάθος. Παρ’ όλα αυτά, τα περισσότερα παιδιά στα 5 τους δεν έχουν το θάρρος ή τον αυτοέλεγχο που θα τα εμποδίσει να πουν ψέματα. Αρκετά απ’ αυτά αποφεύγουν να πουν την αλήθεια από τον φόβο της ποινής ή της απόρριψης.

Τι να κάνετε:
Αποφύγετε τους χαρακτηρισμούς. Μην το αποκαλείτε ψεύτη. Φέρνει το παιδί σε θέση άμυνας και με τον καιρό θα ταυτιστεί με αυτή την ετικέτα. Δώστε του να καταλάβει ότι δεν σας αρέσουν τα ψέματα, αλλά ότι δεν έχετε -παρ’ όλα αυτά- πάψει να το αγαπάτε, ό,τι και αν έχει κάνει. Παιδιά που ζουν αρμονικά αναπτύσσοντας σχέσεις εμπιστοσύνης με τους γονείς και το περιβάλλον τους δεν γίνονται εκ πεποιθήσεως ψεύτες. Οταν αντιληφθείτε ότι ψεύδεται για πρώτη φορά, μην υποθέσετε ότι θα το επαναλάβει, ότι θα πει πάλι ψέματα σε μια ανάλογη περίπτωση. Μάθετε να εμπιστεύεστε τα παιδιά σας και μη γίνεστε συνέχεια επικριτικοί για να καταλάβουν από νωρίς ότι γίνονται αποδεκτά και μπορούν να εκφράζουν τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους.

Δώστε το καλό παράδειγμα. Το παιδί αντιγράφει τις συμπεριφορές κυρίως των γονιών του αλλά και του περιβάλλοντός του. Οταν κατακλύζεται με λόγια και πράξεις από δολιότητες, ατιμίες και απάτες, πώς περιμένετε να αντιδράσει στο μέλλον; Το μάθημα που θα πάρει είναι ότι για να αποφεύγει τις συνέπειες των πράξεών του είναι πλήρως θεμιτό να είναι ανειλικρινής και ψεύτης.

Αναλογιστείτε στην καθημερινότητά σας πόσο συχνά παραποιήσατε την αλήθεια για ασήμαντα ζητήματα, όπως λ.χ. «πες ότι δεν είμαι εδώ» για να αποφύγετε κάποιον στο τηλέφωνο, ή «πάει!» για να δηλώσετε στο μικρό παιδί ότι δεν πρέπει να φάει άλλο, αλλά και για άλλα σημαντικά ζητήματα...

Αποφύγετε να γίνετε συνένοχοι στα ψέματά του. Μην ενδώσετε, για παράδειγμα, όταν δεν έχει τελειώσει τη σχολική του εργασία και στείλετε σημείωμα στην καθηγήτριά του ότι «είχε πυρετό όλο το βράδυ».

Δεν υπάρχουν μισές αλήθειες ή ψεματάκια. Υπάρχει η αλήθεια και μόνο η αλήθεια. Ετσι θα μάθει και την έννοια της συνέπειας των πράξεών του. Εάν το καλύπτετε, το μόνο που πετυχαίνετε είναι να το προετοιμάζετε για τις μεγάλες, τις σοβαρές απάτες στα μελλοντικά βήματα της ζωής του. 

Επιβραβεύστε και ενθαρρύνετε την αλήθεια. Είναι μεγάλη υπόθεση να καταλάβει ότι το αναγνωρίζετε ακριβώς όπως είναι. Με τα καλά και τα λάθη του. Είναι προτιμότερο να πάρει έναν δικό του χαμηλό βαθμό σε διαγώνισμα παρά ένα ψεύτικο «άριστα» για να καλύψει την αμηχανία και τον φόβο του και, κυρίως, για να εμφανίσει προς τα έξω κάτι που δεν είναι. Αναγνωρίστε την ειλικρίνειά του και επιβραβεύστε το γεγονός όταν σας ομολογεί την αλήθεια. Ενισχύετε με αυτόν τον τρόπο την αυτοεκτίμησή του.

Ενθαρρύνετε την τιμιότητα. Μιλήστε με κάθε ευκαιρία που σας δίνεται για τη σημασία που έχει η αλήθεια. Σε μεγαλύτερες ηλικίες μάθετε να συζητάτε μαζί του θέματα που αφορούν τη διαφθορά, τη διαπλοκή, την απάτη και τις επιπτώσεις που επιφέρουν σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις καταστάσεις όλοι αυτοί που ενσυνείδητα παραποιούν την αλήθεια για προσωπικό όφελος. Τα βλέπει όλα γύρω του. Δεν μπορεί να μην τα σχολιάζετε. Δώστε όμως έμφαση στο γεγονός ότι η αλήθεια στο τέλος πάντα υπερισχύει. Σε πείσμα των καιρών, τονίστε ότι οι έντιμοι άνθρωποι δεν είναι ούτε γραφικοί, ούτε αφελείς, αλλά ούτε και λίγοι. Με ήθος και πολιτισμό, με τις πράξεις και το έργο τους καλλιεργούν αξίες όπως αυτή της τιμιότητας.

Οταν η σιωπή δεν σημαίνει ψέμα. Τα μικρά παιδιά δείχνουν όλη τους την ειλικρίνεια, ίσως τις πιο ακατάλληλες στιγμές, όπως... «Εχεις μεγάλη μύτη, κυρία Κατερίνα!». Θα πρέπει έγκαιρα να καταλάβουν ότι είναι καλύτερα να μην εκφράζουν κάποιες από τις σκέψεις τους φωναχτά όταν πρόκειται να πληγώσουν τα αισθήματα των άλλων. Σε τελευταία ανάλυση, αν δεν έχεις κάτι καλό να πεις, μη λες τίποτα.

Δείξε μου τον φίλο σου... Οι κακές παρέες διαφθείρουν τους καλούς χαρακτήρες. Εάν οι φίλοι του παιδιού σας είναι ψεύτες και πονηροί, η πιθανότητα να παρασυρθεί είναι μεγαλύτερη από τέτοιες συμπεριφορές και το ίδιο και να μάθει από νεαρή ηλικία να φέρεται δόλια, ανέντιμα και ανήθικα.

Αντιδράστε ήρεμα. Είναι φυσικό όταν λέει ψέματα να εκνευρίζεστε και να απογοητεύεστε. Μην ξεχνάτε, όμως, ότι με φωνές και απειλές το παιδί δεν μαθαίνει τίποτα.

Δώστε αμνηστία! Καλέστε «οικογενειακό συμβούλιο» και αφήστε το να μιλήσει μέσα από την καρδιά του. Είναι μεγάλο το όφελος να ομολογήσει εθελοντικά τα παραπτώματά του. Με αυτό τον τρόπο μια αρνητική εμπειρία μπορεί να γίνει ηθικό δίδαγμα. Από την άλλη, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να γνωρίζει ότι τα ψέματα έχουν συνέπειες, οι οποίες θα πρέπει να είναι άμεσες και να τηρηθούν προκειμένου να αποδυναμώσουν και να καταπολεμήσουν τη διάθεση για κατεργαριές και «απάτη». 

Ο χρυσός κανόνας. Καλλιεργώντας με αγαθή διάθεση και καλή προαίρεση πρώτα μέσα στο σπίτι ότι η ειλικρίνεια και η τιμιότητα είναι η καλύτερη τακτική, διασφαλίζουμε ότι στο μέλλον το παιδί μας θα έχει αποκτήσει ισχυρές αντιστάσεις για να προφυλαχθεί. Να αντισταθεί σε έναν φαύλο και ανέντιμο κόσμο που δυστυχώς συνεχώς αυξάνεται. Και μην ξεχνάτε ποτέ: τα παιδιά μας είναι οι καθρέφτες μας. Ο,τι σπείρουμε θα θερίσουμε!


Της Χαράς Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
charakaramitsou@ath.forthnet.gr