Πώς τα social media μπορούν να σου καταστρέψουν τη ζωή

Ο κόσμος της Λέισι είναι τέλειος. Οι δρόμοι, τα δέντρα, ο ουρανός, τα σπίτια, οι άνθρωποι, οι χώροι εργασίας, τα αυτοκίνητα, τα χαμόγελα, οι σχέσεις, τα αεροδρόμια, μα και οι αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα έχουν μια ανεπαίσθητη, σχεδόν καθησυχαστική παστέλ απόχρωση. Σαν μόλις να βγήκαν από πατιναρισμένο φίλτρο του Instagram. Ολοι και όλα διαπνέονται από μια τεχνητή μακαριότητα, μια γαλήνη φτιαγμένη, θαρρείς, στον δοκιμαστικό σωλήνα κάποιου απόκοσμου εργαστηρίου. Το σπίτι της Λέισι δεν είναι ούτε μεγάλο, ούτε μικρό. Δεν έχει πολυτέλειες, πισίνες, τζακούζι ή θέα που κόβει την ανάσα, ανταποκρίνεται όμως στις απαιτήσεις της «φωτογένειας» που απαιτούν οι αναρτήσεις στα social media. Αλλά και η ζωή της η ίδια δεν έχει κάτι ξεχωριστό, κάτι εξαιρετικό, ασυνήθιστο ή εξεζητημένο. Ζει μαζί με τον αδελφό της, κάνει μια μάλλον αδιάφορη δουλειά, δεν έχει σύντροφο, παρά μόνο συνάπτει συμβατικές σχέσεις με τον κοινωνικό περίγυρό της. Κι όμως, για μια τόσο βαρετή ζωή τα πηγαίνει περίφημα στον παράλληλο κόσμο των κοινωνικών δικτύων. Με πολύ κόπο, άλλη τόση σκέψη, επιμονή και υπομονή -κυρίως καταναγκάζοντας τον εαυτό της- η νεαρή γυναίκα έχει επινοήσει μια περσόνα που τα κάνει όλα σχεδόν τέλεια. Ή τουλάχιστον έτσι τα αφήνει να φαίνονται. Ακόμη και ο τρόπος που δαγκώνει το μπισκότο που συνοδεύει τον καθημερινό καφέ της είναι τέτοιος, ώστε στη φωτογραφία που ανεβάζει στα κοινωνικά δίκτυα από την ώρα του lunch break της να απεικονίζεται ως μισοφέγγαρο. Η διαδικτυακή επιδοκιμασία δικαιώνει τον αγώνα της. Στον κόσμο της Λέισι, όμως, οι άνθρωποι δεν διαδρούν απλώς μέσω του like και του share στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάθε τους κίνηση, κάθε τους συνάντηση, κάθε τους απόφαση, κάθε τους βλέμμα και κάθε τους νεύμα στον αληθινό κόσμο βαθμολογείται από τους άλλους ανθρώπους με αστεράκια. Η βαθμολογία 4,2, την οποία έχει εξασφαλίσει η Λέισι, είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη για μια γυναίκα που ούτε ξεπερνά, ούτε υπολείπεται του μέσου όρου. Είναι η επιτομή του. Ισως στον κόσμο της να μην υπάρχουν άνθρωποι, αλλά χρήστες που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στο να φαίνονται πολύτιμοι, ξεχωριστοί, σπουδαίοι: με μια φράση να καταφέρουν να ξεπεράσουν τον βαθμολογικό πήχη του 4,5. Το σύμπαν της Λέισι υπηρετεί τυφλά την κοσμοθεωρία του «τι θα πει ο κόσμος», μόνο που το κάνει με τη διαμεσολάβηση της τεχνολογικής αιχμής.

Για να μην τα πολυλογούμε, η ηρωίδα του πρώτου επεισοδίου του τρίτου κύκλου της σειράς «Black Mirror» -την υποδύεται εξαιρετικά η Μπράις Ντάλας Χάουαρντ- ονειρεύεται μια καλύτερη θέση στην ταξική διαστρωμάτωση, που ορίζεται από το φαίνεσθαι (και μόνον αυτό). Αλλωστε, μόνο έτσι θα μπορεί να εξασφαλίσει το σπίτι των ονείρων της, τα like των ονείρων της, την ψευδεπίγραφη βεβαιότητα πως έχει πετύχει κάτι χειροπιαστό στη ζωή της. Η απόφαση της άλλοτε κολλητής παιδικής φίλης της που έχει ξεπεράσει προ πολλού τον πήχη των 4,5 αστεριών να την κάνει παράνυμφο στον γάμο της τής έρχεται κουτί. Η Λέισι έχει μια μοναδική, μια ανεπανάληπτη ευκαιρία να «πετύχει». Και δεν θα την αφήσει να πάει χαμένη. Γεμάτη προσδοκίες ξεκινά για τον γάμο της άσπονδης φίλης της, όμως το ταξίδι προς το ειδυλλιακό νησί όπου θα πραγματοποιηθεί το μυστήριο αποδεικνύεται φιάσκο. Μέσα σε λίγες ώρες και επειδή απλώς αρχίζει να συμπεριφέρεται ανθρώπινα (εκνευρίζεται, παθιάζεται, βάζει τις φωνές, βρίζει, απελπίζεται), οι κόποι και οι θυσίες μιας ζωής πάνε στράφι σε λιγότερο από ένα 24ωρο. Η άλλοτε σχεδόν τέλεια Λέισι έπειτα από μια προσωπική οδύσσεια φτάνει εντέλει ανεπιθύμητη, κατάκοπη, βρόμικη και καταπονημένη στον περιβόητο γάμο, όπου καλεσμένοι είναι μόνο ανθρωπότυποι 4,5 αστέρων. Και γίνεται ο ιδανικός αποδιοπομπαίος τράγος, ένα μίασμα, η βαθμολογία του οποίου έχει πέσει -άκουσον, άκουσον- κάτω από τα 3 αστέρια. Είναι πια ένας ατελής άνθρωπος, παράταιρος για έναν επιδερμικά τέλειο κόσμο.



Μαύρος καθρέφτης σε κάθε παλάμη: τα κοινωνικά δίκτυα έχουν επιβάλει ένα μοντέλο επίφασης ζωής στους χρήστες τους που ζουν μονότονα πάνω από την οθόνη του timeline στο Facebook, στο Instagram, στο Snapchat, και αυτό ακριβώς είναι που καυτηριάζει το «Black Mirror»

Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου

Το «Nosedive», όπως τιτλοφορείται το επεισόδιο που εγκαινίασε τη νέα περίοδο της βρετανικής σειράς επιστημονικής φαντασίας, η οποία έχει πλέον περάσει στην παραγωγή του Netflix (διαθέσιμο και στην Ελλάδα σε υπολογιστές, κινητά, tablet και «έξυπνες» τηλεοράσεις), θα μπορούσε να είναι ένα σχόλιο για τον κόσμο μας που περιστρέφεται πια μονότονα γύρω από τον άξονα των κοινωνικών δικτύων.  Ή μια παραβολή για τον επερχόμενο εκμαυλισμό της ανθρώπινης φύσης μέσω της τεχνολογίας. Τι το κάνει τόσο σοκαριστικά αληθοφανές; Προφανώς το γεγονός ότι η τεχνολογία δεν επιβάλλεται και δεν εκφυλίζεται μέσω ανθρωπόμορφων, υπερβατικών στη σύλληψη ρομπότ, αλλά οι ίδιοι άνθρωποι, οι κανονικοί άνθρωποι σαν κι εμάς, παραδίδονται άνευ όρων σε μια like-ιστική δικτατορία. Και όλο αυτό σε έναν φαινομενικά υπέροχο, όμορφο, γαλήνιο, ανεπαίσθητα ροζ κόσμο όπου κανείς δεν τολμά ούτε να υποψιαστεί την καταπίεση που υφίστανται όσοι πασχίζουν να ανήκουν στην ανώτερη κάστα του. Ο δημιουργός της σειράς αυτοτελών επεισοδίων -που αξίζει να παρακολουθήσετε με ευλάβεια από το πρώτο επεισόδιο του πρώτου κύκλου μέχρι το έκτο του τρίτου- έχει εξηγήσει σε παλιότερη συνέντευξή του στον «Guardian» τη φιλοσοφία του «Black Mirror»: «Αν η τεχνολογία είναι φάρμακο -και η αλήθεια είναι πως μοιάζει με φάρμακο- τότε ποιες είναι οι παρενέργειές του; Σε αυτό το πεδίο, που βρίσκεται ανάμεσα στον ενθουσιασμό και τη δυσφορία που μπορεί να προκαλέσει η τεχνολογία, ιχνηλατεί η σειρά. Ο “Μαύρος Καθρέφτης” είναι αυτός που θα βρεις πλέον σε κάθε τοίχο, σε κάθε γραφείο, σε κάθε παλάμη. Είναι η παγερή, γυαλιστερή οθόνη μιας τηλεόρασης, ενός υπολογιστή, ενός κινητού τηλεφώνου».

Από το Celebgate στον σοσιαλμιντιακό «ψόφο»

Εντάξει, θα ήταν αφελές να περιμένει κανείς το «Black Mirror» για να αντιληφθεί ότι η τεχνολογία μπορεί να εκτροχιάσει ζωές, καριέρες, πολιτικές φιλοδοξίες, ακόμη και εταιρείες κολοσσούς, ή ότι τα κοινωνικά δίκτυα έχουν πλέον επιβάλει ένα μοντέλο επίφασης ζωής στους μανιώδεις χρήστες τους που κοιμούνται και ξυπνάνε με το μυαλό και την καρδιά στο timeline του Facebook, του Instagram, του Snapchat. Επιδραστικοί και followers, χακτιβιστές και τρολ, ακόμη και οι haters, αυτοί οι σύγχρονοι ιεροκήρυκες του «ψόφου», είναι μόνο μερικές από τις νέες φυλές που έχουν αναδυθεί μέσα από το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα. Περιπτώσεις όπως εκείνη του Celebgate -προ διετίας-, όταν εκατοντάδες φωτογραφίες Χολιγουντιανών διασημοτήτων με αδαμιαία περιβολή διέρρευσαν μέσω του iCloud στο Ιντερνετ, ή του περίφημου Sonyleaks, όταν αυτοαποκαλούμενοι χακτιβιστές εισέβαλαν στους servers της Sony Pictures και αποκάλυψαν από την εσωτερική αλληλογραφία των υψηλόβαθμων στελεχών μέχρι το χάσμα των αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών ηθοποιών του Χόλιγουντ, είναι χαρακτηριστικές των παράπλευρων απωλειών που μπορεί να προκαλέσει η «εναλλακτική» (ποιος μπορεί να κρίνει το ορθό ή το λανθασμένο του πράγματος) χρήση της τεχνολογίας. Τέτοια περιστατικά είναι που υπενθυμίζουν ότι ολόκληρες οι ζωές μας χωράνε πλέον στα λίγα ή πολλά GB ενός κινητού τηλεφώνου ή ενός σκληρού δίσκου. Αν όχι ολόκληρη, τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητας ανασυντίθεται από τα pixels μιας οθόνης, γεγονός που την ανάγει αυτομάτως σε αντικείμενο κρίσης. Μάλιστα, στις περιπτώσεις των διασημοτήτων οι παράπλευρες απώλειες ή τα οφέλη που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα στη ζωή και την καριέρα τους είναι μάλλον πιο χειροπιαστά. Από τα κιλά της Αντέλ και το cyberbullying που δέχεται καθημερινά -εκούσια ή ακούσια- η Κιμ Καρντάσιαν μέχρι τους εξαφανισμένους αφαλούς των γηγενών celebrities που διακινδυνεύουν καθημερινά να σκοτώσουν τη σοσιαλμιντιακή περσόνα τους από υπερβολική δόση Photoshop, τα κοινωνικά δίκτυα διεκδικούν καθημερινά όλο και περισσότερο τη θέση τους ως hi end ρωμαϊκές αρένες. Ή ακόμη και ως εναλλακτική επιλογή της αληθινής ζωής.



Αδιάφορη έως «νερόβραστη», η Λέισι, η πρωταγωνίστρια του «Black Mirror», ζει με μία και μόνο προτεραιότητα: να ξεπεράσει τον βαθμολογικό πήχη του 4,5 από τους followers ώστε να είναι πολύτιμη, ξεχωριστή, σπουδαία. Μόνο που η ίδια η ζωή -η τηλεοπτική αλλά και η αληθινή- έχει άλλα σχέδια