ΙΕΠ: Τα νέα προγράμματα σπουδών στα Θρησκευτικά για Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο

Διαγραφή εικόνων και τραγουδιών που δεν συνδέονται με το μάθημα των Θρησκευτικών και αλλαγή εξωφύλλων σε βιβλία του μαθήματος των θρησκευτικών που θα έχει βασική μορφωτική αποστολή την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών και των μαθητριών, περιλαμβάνουν τα νέα προγράμματα σπουδών που βάζουν τέλος στις εντάσεις που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια.

Το μάθημα των Θρησκευτικών ως οργανικό μέρος της σχολικής Εκπαίδευσης περιγράφεται στα νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου που έδωσε στη δημοσιότητα η Επιστημονική Επιτροπή του ΙΕΠ αργά το βράδυ της Παρασκευής.

Τα προγράμματα αφορούν σε αναδιαμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) του 2017 ώστε αυτά να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του ΣτΕ και τα εισηγήθηκε η αρμόδια Επιστημονική Επιτροπή του ΙΕΠ, με τρία κείμενα τα οποία διαβιβάστηκαν στην υπουργό Παιδείας Ν. Κεραμέως.Η Επιστημονική Επιτροπή υπέβαλε στη διοίκηση του ΙΕΠ τα νέα αναθεωρημένα Προγράμματα Σπουδών για το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο τα οποία εγκρίθηκαν ομόφωνα.

Η βασική φιλοσοφία οικοδομήθηκε στο σκεπτικό: "Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών οικοδομείται με βάση τη θρησκευτική παράδοση του τόπου, δηλ. την παράδοσητης Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως αυτή θεμελιώθηκε στη Βίβλο, σαρκώθηκε στη ζωή των αγίων Πατέρων της και αποτυπώθηκε στα μνημεία του πολιτισμού. Άλλωστε, η θεολογία, η ζωή, ο τρόπος σκέψης αλλά και ο πολιτισμός που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στους κόλπους τηςΟρθόδοξης Εκκλησίας, συνιστούν διαστάσεις οι οποίες συνέβαλαν, μεταξύ των άλλων, στη διαμόρφωση της ιστορίας και του πολιτισμού της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Με το σκεπτικό αυτό, η ζωή και η παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας αποτελούν παράμετρο του δημόσιου χώρου της ελληνικής πραγματικότητας.

Επιπλέον, ο Ορθόδοξος πολιτισμός και η γλώσσα του αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του πλαισίου της ελληνικής εκπαίδευσης, στην οποία ουσιαστικά συμβάλλουν, υποστηρίζοντας αποτελεσματικά τη θρησκευτική, γνωστική, πνευματική, κοινωνική, ηθική,ψυχολογική, αισθητική, και δημιουργική ανάπτυξη των ανθρώπων. Και ακριβώς για τον λόγο αυτό, το μάθημα των Θρησκευτικών εντάσσεται στον κανόνα των υποχρεωτικών σχολικών μαθημάτων του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το μάθημα των Θρησκευτικών αποτελεί ένα μάθημα παιδείας και Ορθόδοξης Χριστιανικής παράδοσης".

Όπως τονίζεται το «μάθημα των Θρησκευτικών εντάσσεται στον κανόνα των υποχρεωτικών σχολικών μαθημάτων, τα οποία διδάσκονται στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η οργάνωση και η λειτουργία του θεμελιώνονται στο Σύνταγμα της Ελλάδας, στους νόμους του κράτους και τις αποφάσειςτου ΕΔΔΑ. Βασική μορφωτική αποστολή του μαθήματος των Θρησκευτικών είναι η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών και τωνμαθητριών.

Στην υποχρεωτική Εκπαίδευση (Δημοτικό-Γυμνάσιο) το μάθημα των Θρησκευτικών περιλαμβάνεται στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα των τάξεων Γ’, Δ’, Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού και των τάξεων Α’, Β’ και Γ’ Γυμνασίου. Διδάσκεται δύο διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως στις τάξεις αυτές. Λαμβάνοντας υπόψητη διδακτική μεθοδολογία, πάνω στην οποία βασίζεται η διδασκαλία του μαθήματος, επισημαίνεται ότι τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα επιτυγχάνονται, όταν το μάθημα διδάσκεται για κάθε τμήμα σε συνεχόμενο δίωρο κάθε εβδομάδα.

Ο σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών

Όπως όλα τα διακριτά μαθήματα του σχολείου, ομοίως και το μάθημα των Θρησκευτικών ακολουθεί τις προδιαγραφές, βάσει των οποίων αναπτύσσεται η παιδαγωγική και εκπαιδευτική διαδικασία που υλοποιείται εντός του σχολείου• συνεπώς, διαφοροποιείται από την κατήχηση, η οποία και αποτελεί έργο της Εκκλησίας.

Με βάση τα παραπάνω, ο σκοπός της διδασκαλίας του Μαθήματος των Θρησκευτικών εντάσσεται αναπόσπαστα στον γενικό σκοπό τηςσχολικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, το μάθημα των Θρησκευτικών, όπως και όλα τα άλλα διακριτά μαθήματα, τα οποία ανήκουν στον κανόνα των σχολικών μαθημάτων, συμβάλλει ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να καταστούν ελεύθεροι και υπεύθυνοι πολίτες, που σέβονται τιςαρχές της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Ειδικότερα, η διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο θέτει ως σκοπό:

1. Να οικοδομήσει ένα στιβαρό μορφωτικό πλαίσιο/πεδίο γνώσης και κατανόησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχοντας ως γνώμονα τοαγιογραφικό-βιβλικό της υπόβαθρο, τη δογματική της διδασκαλία, την ηθική της, την εν Αγίω Πνεύματι εμπειρία της, και εν γένει τηνπαράδοσή της, ως πνευματικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά και ως ζωντανής πηγής έμπνευσης, πίστηςκαι ηθικής για τον σύγχρονο άνθρωπο.

2. Να συνεισφέρει δημιουργικά στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της θρησκευτικής συνείδησης των Ορθόδοξων Χριστιανών μαθητών καιμαθητριών, και παράλληλα να συμβάλει στην ολόπλευρη ανάπτυξή τους (θρησκευτική, γνωστική, πνευματική, κοινωνική, ηθική, ψυχολογική,αισθητική, και δημιουργική).

3. Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και να προσφέρει τις ευκαιρίες, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αναπτύξουν ικανότητες και επάρκειες– αλλά και διαθέσεις και στάσεις ζωής– που χαρακτηρίζουν τον θρησκευτικά εγγράμματο άνθρωπο, καλλιεργώντας παράλληλα την ηθική καικοινωνική του ευαισθησία απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής μας.

4. Να παρέχει στους μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου, σε διακριτές θεματικές ενότητες, ικανοποιητική κατάρτιση για τις εκφάνσεις τουθρησκευτικού φαινομένου, δηλαδή τις μεγάλες και ζωντανές θρησκείες του κόσμου, εφόσον αυτές στο πλαίσιό τους, θεωρούνται χώροιέκφρασης πίστης και ορισμένου ηθικού τρόπου ζωής αλλά και σε κάθε περίπτωση αποτελούν πηγές πολιτισμού

Η δομή και η λειτουργικότητα των ενοτήτων του Προγράμματος Σπουδών

Στο ΔΗΜΟΤΙΚΟ σε:

Α. Βιωματικές, Β. Ομαδικές, Γ. Δημιουργικής Έκφρασης, Δ. Επισκέψεις/Εκδηλώσεις/Δράσεις και Ε. Παιχνίδια και Ασκήσεις από Λογισμικά.

Στο ΓΥΜΝΑΣΙΟ σε:

Α. Βιωματικές, Β. Ομαδικές, Γ. Δημιουργικής Έκφρασης, Δ. Διαθεματικές και Ε. Επισκέψεις/Εκδηλώσεις/Δράσεις.Με αυτόν τον τρόπο, αφενός επιβεβαιώνεται στην πράξη η βασική θεώρηση του ΠΣ για τη μεταμορφωτική δυναμική της θρησκευτικήςεκπαίδευσης και, αφετέρου, παρέχεται στον/στην εκπαιδευτικό η δυνατότητα να ελέγχει αν κινείται ισορροπημένα, ώστε το μάθημα τωνΘρησκευτικών να συνδυάζει την κατάκτηση γνώσεων με τη βιωματική προσέγγισή τους, προς όφελος της ολόπλευρης και ιδιαίτερα της θρησκευτικής ανάπτυξης των μαθητών.

Συνοπτικά οι κύριες αλλαγές:

• Διαμόρφωση γενικών σκοπών σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΣτΕ
• Αφαίρεση θεμάτων που δεν αφορούν την ορθόδοξη πίστη σε Δημοτικό, Α και Β΄ Γυμνασίου και Α΄ και Γ΄ Λυκείου
• Μείωση Προσδοκώμενων Μαθησιακών Αποτελεσμάτων (ΠΜΑ) κατ’ αντιστοιχία αφαίρεσης συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων, σύμφωνα με την απόφαση τουΣ.τ.Ε.
• Εναρμόνιση βιβλίου μαθητή και Θεματικών Ενοτήτων με το προτεινόμενο ΠΣ
• Αναδιάταξη ύλης και αντιμεταθέσεις κειμένων μεταξύ όλων των τάξεων
• Διαγραφή θεματικών ενοτήτων (ΘΕ) ή υποενοτήτων και πρόσθεση νέων ΘΕ, όπου δει, ή κατάτμηση ΘΕ σε μικρότερες
• Συγχώνευση ομοειδών ενοτήτων
• Εισαγωγή νέου υλικού (γραπτών και πολυτροπικών κειμένων), σε βιβλία από επιλεγμένες ενότητες παλαιοτέρων βιβλίων μαθητή αλλά και άλλες πηγές
• Τροποποίηση τίτλων
• Διαγραφή κειμένων, εικόνων, τραγουδιών, ποιημάτων για λόγους που συνδέονται όχι μόνο με τις αποφάσεις του Σ.τ.Ε. αλλά και αναθεωρητικά προς την εν γένει σχέση τους με το περιεχόμενο των ενοτήτων των μαθημάτων καθώς και λαμβάνοντας υπ’ όψιν την εμπειρία από την εφαρμογή τους κατά το προηγούμενο σχολικό έτος
• Μετατροπή του «Φακέλου Μαθητή» σε «Βιβλίο Μαθητή»
• Αλλαγή εξωφύλλων
• Διόρθωση αβλεπτημάτων, ορθογραφικών και συντακτικών λαθών, παραλείψεων κ.ο.κ.

Η Επιτροπή επιθυμεί να υπογραμμίσει ότι σέβεται το έργο των εμπειρογνωμόνων και τωνσυντακτών του υλικού για τον μαθητή που εργάστηκαν με ζήλο και αυταπάρνηση για τα ΠΣτου 2016 και του 2017.
Αναγνωρίζεται το έργο τους εξ επόψεως θεολογικής, διδακτικής καιπαιδαγωγικής προσέγγισης. Η οργάνωση και ανάπτυξη των περιεχομένων κρίθηκε αντίθετη με την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ορθόδοξων μαθητών και αποκλειστικάκαι μόνο γι’ αυτό το λόγο η επιτροπή οδηγήθηκε στην ουσιαστική αναθεώρηση τωνπεριεχομένων.

Το Μάθημα των Θρησκευτικών, μετά τις υποχρεωτικές αλλαγές ώστε να είναι απολύτως σύμφωνο με τις αποφάσεις του Σ.τ.Ε., επιδιώκει να παραμείνει ένα μάθημα γνώσης και όχι κατήχησης, ένα μάθημα για τον ορθόδοξο πολιτισμό που αφορά όλους όσοι κατοικούν στην Ελλάδα, ένα μάθημα σεβασμού προς τη διαφορετικότητα και τον άλλον, ένα μάθημα πουπαρέχει επαρκείς γνώσεις και για τις άλλες μεγάλες θρησκείες του τόπου και της εποχής μας.Πάνω απ’ όλα, όμως, παραμένει ένα μάθημα που υπηρετεί τον κεντρικό στόχο τουεκπαιδευτικού μας συστήματος δηλαδή να διαμορφώνει πολίτες με δημοκρατική συνείδησηκαι αξίες που γνωρίζουν ότι ζουν σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Γι’ αυτό και είναι ένα
μάθημα ανοιχτό, εντός του υποχρεωτικού πλαισίου που όρισε το Σ.τ.Ε..

Στο Δημοτικό-Γυμνάσιο, οι μαθητές «οικοδομούν ένα στιβαρό πεδίο γνώσης και κατανόησηςτης Ορθόδοξης Εκκλησίας», οι «Ορθόδοξοι μαθητές αναπτύσσουν και καλλιεργούν τη,θρησκευτική συνείδησή» τους και προσφέρονται «ευκαιρίες, ώστε οι μαθητές και οιμαθήτριες να αναπτύξουν ικανότητες και επάρκειες – αλλά και διαθέσεις και στάσεις ζωής– που χαρακτηρίζουν τον θρησκευτικά εγγράμματο άνθρωπο, καλλιεργώντας παράλληλα την ηθική και κοινωνική του ευαισθησία απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής μας».

Στο Λύκειο το Μάθημα των Θρησκευτικών συμβάλλει: α) Στην ανάπτυξη και καλλιέργεια τηςθρησκευτικής συνείδησης των Ορθόδοξων Χριστιανών μαθητών και μαθητριών, β) Στον θρησκευτικό γραμματισμό των μαθητών και μαθητριών, με επίκεντρο τη Βίβλο, τα Δόγματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, την ηθική της διδασκαλία και γενικότερα την παράδοσή της, όπως έχει διατυπωθεί στο έργο των Πατέρων της και εκφραστεί διά των μνημείων του πολιτισμού.

Εν προκειμένω, ο θρησκευτικός γραμματισμός αποβλέπει και στην πρόσκτηση πληροφοριώνκαι γνώσεων για τις θρησκείες του κόσμου σε διακριτές θεματικές ενότητες, γ) Στηνκαλλιέργεια ανθρωπιστικής και Ελληνικής παιδείας, με έμφαση στα μορφωτικά αγαθά πουχρειάζεται να ανακαλύψει ο μαθητής ως απαραίτητη υποδομή για την ίδια του τη ζωή και δ)Στη γνωριμία και επικοινωνία με τον «άλλον», η οποία αποβλέπει στην καλλιέργεια τηςικανότητας για διάλογο και για σεβασμό απέναντι στην ετερότητα.

Η Επιτροπή, τέλος, περαιώνοντας το έργο της, φρονεί ότι τα ΠΣ, εκτός της συμφωνίας τους με τις επιταγές του Συντάγματος και τις αποφάσεις νομικών οργάνων (ΣτΕ, ΕΔΔΑ, ΑΠΔΠΧ), μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά μόνον όταν λαμβάνεται η σχετική προς τούτο
πρόνοια από το κράτος. Στο πλαίσιο αυτό

• Υπενθυμίζεται ότι το μάθημα εξακολουθεί να είναι μονόωρο στην Στ’ Δημοτικού και θα πρέπει να επανέλθει ως δίωρο, ιδιαιτέρως όταν χάνονται αρκετές ώρες διδασκαλίας σε ορίζοντα έτους, από γεγονότα και συμβαίνοντα στη σχολική ζωή, προγραμματισμένα ή έκτακτα, όπως, εκπαιδευτικές επισκέψεις, αργίες, τυχόν απουσίες εκπαιδευτικών, σχολικές εορτές κ.λπ.
• Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΑΙΘ) οφείλει να εξετάσει σε βάθος επωφελείς τρόπους για την ομαλή, απρόσκοπτη, επιστημονικά άρτια αλλά και σύμφωνη προς τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στο Δημοτικό Σχολείο, με τρόπο ώστε να πληρώνεται το πνεύμα του νομοθέτη για καλλιέργεια της θρησκευτικής συνειδήσεως των μαθητών.
• Το ΥΠΑΙΘ πρέπει, μέσω του ΙΕΠ, να προχωρήσει στην προκήρυξη για την εκπόνηση νέων Προγραμμάτων Σπουδών του Μαθήματος των Θρησκευτικών, όπως θα πράξει για όλα τα μαθήματα καθώς τα προτεινόμενα, από την παρούσα Επιτροπή, ΠΣ έχουν εξ ανάγκης έναν μεταβατικό χαρακτήρα.
• Το ΥΠΑΙΘ οφείλει, μέσω του ΙΕΠ, να προχωρήσει σε ευρεία επιμόρφωση όχι μόνο των Θεολόγων αλλά, κυρίως, των δασκάλων.