Αναδρομικά: Ποιες συντάξεις αναμένεται να αυξηθούν

Μήνυμα για προσεκτικές αλλαγές στο ασφαλιστικό μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που θα αφήνουν δημοσιονομικά ουδέτερο αποτύπωμα έστειλαν σύμφωνα με πληροφορίες οι δανειστές, πριν ακόμα καθαρογραφτεί το πλήρες κείμενο του ανώτατου δικαστηρίου.

Η ευθυγράμμιση με τις επιταγές των δανειστών κάνει ακόμα πιο δύσκολο το παζλ που καλείται να συνθέσει το υπουργείο εργασίας, προωθώντας νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα ενσωματώνουν τις επιταγές της συνταγματικότητας για το νόμο Κατρούγκαλου χωρίς να ανατρέπουν τον προϋπολογισμό. Η επίτευξη δημοσιονομικά ουδέτερου αποτελέσματος στο ίδιο πεδίο σημαίνει ότι αν χορηγηθούν αναδρομικά οι αυξήσεις στις συντάξεις κύριες και επικουρικές, κάπου αλλού στο πεδίο των συντάξεων πρέπει να γίνουν μειώσεις.

Κύκλοι του υπουργείου εργασίας πάντως έχουν διαβεβαιώσει ότι όποια απόφαση και αν ληφθεί, δεν πρόκειται να μειωθούν κατά καμία έννοια οι συντάξεις.

Η επιτροπή νομικών και υπηρεσιακών παραγόντων που συστάθηκε αναμένεται να ξεκαθαρίσει τα θολά σημεία για να προσδιοριστεί το συνολικό κόστος των νομοθετικών παρεμβάσεων.

Κομβικό σημείο αποτελεί ο προσδιορισμός του χρονικού διαστήματος για το οποίο δικαιούνται οι συνταξιούχοι επιστροφή των αναδρομικών από τις αντισυνταγματικές περικοπές καθώς από το συνολικό κόστος θα εξαρτηθεί ο τρόπος και ο χρόνος επιστροφής των ποσών.

«Κλειδωμένη» θεωρείται από τους νομικούς η επιστροφή των αναδρομικών μόνο για το 10μηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016. Για τον προϋπολογισμό ο «λογαριασμός» ακόμα και για το 10μηνο ανεβαίνει στα 4 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα σενάρια που επεξεργάζεται το υπουργείο, η επιστροφή των αναδρομικών θα γίνει σε πολλές δόσεις από 60 έως 72 και σε βάθος χρόνου.

Ωστόσο μερίδα νομικών πιστεύει ότι δεν έχει απαντηθεί το θέμα παραπέμποντας σε μια νέα απόφαση του ΣτΕ, που εικάζεται ότι θα ρίξει φως στην υπόθεση για το εύρος των αναδρομικών. Συγκεκριμένα, το ΣτΕ θα κρίνει την αίτηση αναίρεσης που έχει καταθέσει ο ΕΦΚΑ κατά πρόσφατης απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών η οποία δικαίωνε συνταξιούχο δικαστή καταλογίζοντας του αναδρομικά για την περίοδο από 1ης Ιουλίου 2015 έως τις 30 Ιουνίου 2017.

Επιπλέον «αγκάθι» αποτελεί η ακύρωση των περικοπών στις επικουρικές συντάξεις και τα νέα αναδρομικά που θα αρχίζουν να συσσωρεύονται.

Ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης διαβεβαίωσε ότι οι συνταξιούχοι θα ικανοποιηθούν πάντα υπό την αίρεση της εθνικής οικονομίας. Ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης ανέφερε ότι θα αρχίσουν να δίνονται τα αναδρομικά σε δόσεις. «Τον Οκτώβριο θα ξέρουμε» είπε χαρακτηριστικά. Ο υφυπουργός εργασίας Νότης Μηταράκης δήλωσε ότι είναι πολύ δύσκολο να δοθούν εντός του 2019 και πρόσθεσε: «Από το 2020 θα πρέπει να γίνει ένας σχεδιασμός του συνολικού ποσού και χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η σταθερότητα του ασφαλιστικού συστήματος, να υπάρξει ένας σχεδιασμός και ένα πρόγραμμα, αποπληρωμής των όποιων αναδρομικών τελικά αποφασιστούν»

Όμως όλοι γνωρίζουν πως στη διάρκεια του διαστήματος που μεσολαβεί θα μετράνε επιπλέον αναδρομικά καθώς η ισχύς της αντισυνταγματικότητας ξεκινάει από την δημοσίευση της επίμαχης απόφασης (Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2019).

Με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο θα πρέπει να διευθετηθεί και η αύξηση των συντελεστών αναπλήρωσης για όσους δούλεψαν πάνω από 35χρόνια με υψηλές αποδοχές καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική η κλίμακα των ποσοστών αναπλήρωσης των νέων συντάξεων του νόμου Κατρούγκαλου. Δύσκολη θα είναι και η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των εισφορών για τους μη μισθωτούς. Η τριετής εφαρμογή της εισφοροδότησης με βάση το εισόδημα κατ΄επιταγή των δανειστών κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ ενώ και στην πράξη πέρα από αφαίμαξη των διαθεσίμων δεν οδήγησε σε αύξηση εισπραξιμότητας και μείωση της φοροδιαφυγής. Τουναντίον η εισπραξιμότητα έχει κολλήσει στο 56%-60% και το δηλωθέν εισόδημα εμφανίζεται μειωμένο με αποτέλεσμα μετά τον συμψηφισμό, ο ΕΦΚΑ να επιστρέφει πάνω από 200 εκ ευρώ σε ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες.

Ας δούμε αναλυτικά ποιες εισηγήσεις εξετάζονται για τη διαμόρφωση των νέων διατάξεων μετά την απόφαση – βόμβα του ΣτΕ.

Αναδρομικά επικουρικών συντάξεων

Οι αποφάσεις του ΣτΕ επί του νόμου Κατρούγκαλου ακύρωσαν ως αντισυνταγματικές τις περικοπές του 2016 που επιβλήθηκαν στις επικουρικές συντάξεις με όριο τα 1.300 ευρώ άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης. Για δημοσιονομικούς λόγους, το ΣτΕ έσβησε με «κόκκινη γραμμή» τα αναδρομικά των επικουρικών. Αυτό σημαίνει πως αναδρομικά από το καλοκαίρι του 2016 δικαιούνται μόνο όσοι έχουν ήδη προσφύγει στα δικαστήρια με αγωγές κατά των συγκεκριμένων περικοπών. Όλοι οι υπόλοιποι έχουν ξεκινήσει να μετράνε αναδρομικά από τις 4 Οκτωβρίου που δημοσιεύτηκε η απόφαση. Υπενθυμίζουμε ότι το καλοκαίρι του 2016 μειώθηκαν έως και 50% 260.000 επικουρικές συντάξεις. Ειδικότερα σχεδόν οι μισοί δικαιούχοι, έχασαν από 100 ως 200 ευρώ τα οποία και διεκδικούν να επιστραφούν. Το κόστος της ενδεχόμενης επιστροφής ανέρχεται σε 25 εκ. ευρώ μηνιαίως και 300 εκ. ετησίως. Πως θα καταφέρει το υπουργείο εργασίας να επιστρέψει τα αναδρομικά έστω σε βάθος χρόνου χωρίς να ανατρέψει τη δημοσιονομική ισορροπία;

Το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό και τον τρόπο υπολογισμού των 130.000 νέων επικουρικών που εκδόθηκαν μετά το 2017 εξαιτίας της απουσίας αναλογιστικών μελετών. Η πραγματοποίηση της αναλογιστικής μελέτης θεωρείται αναγκαία για το μέλλον του υπερταμείου. Θετικό δείγμα πάντως αποτελεί ότι το ΕΤΕΑΕΠ τα τρία τελευταία χρόνια που ισχύουν οι αντισυνταγματικές περικοπές παρουσιάζει πλεόνασμα (87 εκατ. ευρώ το 2017, 17 εκατ. ευρώ το 2018 και 109 εκατ. ευρώ για το 2019).

Με τη δήλωσή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο υφυπουργός Εργασίας αρμόδιος για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, Νότης Μηταράκης, αποσαφηνίζει ότι το παρόν σύστημα επικουρικής ασφάλισης του ΕΤΕΑΕΠ θα παραμείνει ανοικτό σε νέους ασφαλισμένους έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020, με όσους είναι ήδη στην αγορά εργασίας, καθώς όλοι οι νέοι εργαζόμενοι, από την 1η Ιανουαρίου 2021, θα εντάσσονται απευθείας και υποχρεωτικά στο νέο επικουρικό σύστημα ασφάλισης.

«Με τους σημερινούς ασφαλισμένους να παραμένουν στο ισχύον σύστημα και να καταβάλουν τις εισφορές, το έλλειμα του νέου συστήματος αναμένεται να είναι πλήρως διαχειρίσιμο» υποστηρίζει, εκτιμώντας ότι, βάσει των μέχρι τώρα υπολογισμών, το σωρευτικό κόστος της σαρανταετούς πλήρους μετάβασης στο νέο επικουρικό σύστημα δεν θα ξεπερνά το 0,5% του σωρευτικού ΑΕΠ, επομένως θα είναι οικονομικά βιώσιμο.»

Επαναφορά στο προηγούμενο καθεστώς εισφορών

Η απόφαση του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματικό τον υπολογισμό των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών (μπλοκάκια) με βάση το εισόδημα δίνει το έναυσμα για αλλαγές. Το σκεπτικό της απόφασης τονίζει ότι οι εισφορές μπορούν να υπολογίζονται με βάση την εισφοροδοτική ικανότητα των εργαζομένων «χωρίς όμως να πλήττεται το κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου παραγόμενο εισόδημα υπερμέτρως σε σχέση προς τον σκοπό της διασφαλίσεως εισοδήματος μετά το πέρας του εργασιακού βίου». Όπως ήδη έχει εξαγγελθεί είναι πιθανόν να αποσυνδεθεί ο υπολογισμός των εισφορών από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα και να επανέλθουν οι ασφαλιστικές κλάσεις αλλά με δικαιότερα κριτήρια και με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, που δεν θα ευνοεί την απόκρυψη εισοδημάτων. Ένα σενάριο που εξετάζεται είναι να αυξηθεί η κατώτατη εισφορά που σήμερα ανέρχεται στα 185 ευρώ ώστε να επιτευχθεί δημοσιονομικά ουδέτερο αποτύπωμα και να θεσπιστούν 4 κλάσεις από 14 που ίσχυαν πριν από το 2017.