Ευάγγελος Καλούσης, «τέλος εποχής» για τον διεθνή μάνατζερ της Nestle

Υπάρχουν κάποιες πολυεθνικές επιχειρήσεις που από τα πολλά χρόνια τριβής και επαφής με τη χώρα και το καταναλωτικό της κοινό κανονικά θα έπρεπε να έχουν «πολιτογραφηθεί» ελληνικές. Βέβαια, στην εποχή της ανοιχτής παγκόσμιας οικονομίας, όπου «σύνορα το χρήμα δεν γνωρίζει», κάτι τέτοιο ακούγεται ολίγον ρετρό. Κανένας όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημασία μερικών τέτοιων επιχειρήσεων, που και συμμετοχή έχουν στο εθνικό προϊόν και κοινωνική προσφορά επιδεικνύουν, αλλά διαθέτουν και όλες τις παθογένειες του εγχώριου επιχειρηματικού συστήματος. Οπως ακριβώς δηλαδή και οι αμιγώς ελληνικές εταιρείες, οι οποίες, κοπιάροντας τα ένστικτα της φυλής μας, είναι ικανές για το καλύτερο και για το χειρότερο συνάμα.

Η πρώτη διαφήμιση το 1899 στην εφημερίδα «Ακρόπολις»

Οταν λοιπόν στις 2 Φεβρουαρίου 1899 δημοσιευόταν η πρώτη διαφημιστική καταχώρηση της εταιρείας «Nestle» στη χώρα μας, θα ακουγόταν ως αστείο ότι 109 χρόνια μετά η εφημερίδα που τη φιλοξένησε, η περίφημη «Ακρόπολις», θα ανήκε στην ιστορία, ενώ η ξένη εταιρεία θα παρέμενε δυνατή και ανταγωνιστική στην Ελλάδα. Για τους «μύστες» του παγκόσμιου επιχειρείν, όμως, η ελβετική «Nestle» είναι ένα από τα σκληρότερα «καρύδια», με ελάχιστες αποτυχίες στην πλάτη της και τεράστιο μερίδιο στο παγκόσμιο διατροφικό γίγνεσθαι. Είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία τροφίμων στον πλανήτη, με προϊόντα-«ετικέτες» που από μόνα τους θα μπορούσαν να αποτελούν κολοσσιαίων διαστάσεων εταιρείες. Ποιος δεν ξέρει προϊόντα όπως το Nescafe, οι σοκολάτες Kit Kat, οι τροφές για γάτες και σκύλους Friskies, τα Nesquik και Carnation, οι κύβοι Maggi ή το Nestea;

Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα υπήρξε ένας από τους πρώτους παγκόσμιους σταθμούς του διατροφικού αυτού γίγαντα, κι αυτό επειδή, όταν ήρθαν τα προϊόντα της για πρώτη φορά στη χώρα μας, η εταιρεία μετρούσε μόλις 32 χρόνια ζωής.

Ο εφευρέτης επιστήμονας Henri Nestle και ο καφέμπορος Ανδρέας Δρίτσας

Ιδρυτής της υπήρξε ο Henri Nestle, ένας ευφυής επιστήμονας, ο οποίος το 1867 δημιούργησε την πρώτη βρεφική τροφή επιδιώκοντας να σώσει ένα γειτονόπουλό του που δεν είχε τη δυνατότητα θηλασμού. Το 1912, στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, η εταιρεία ανοίγει τα πρώτα της γραφεία στην Αθήνα, στην οδό Πλούτωνος 1, και ο Ελβετός ελληνολάτρης Albert Gredinger διορίζεται «directeur pour la Grece». Οσο κι αν το όνομα της οδού που πρωτοστέγασε την εταιρεία θύμιζε τον αρχαίο θεό του θανάτου και του ερέβους, η πορεία της «Nestle» δεν δικαίωσε τον Πλούτωνα. Εξελίχθηκε μέσα σε ελάχιστο χρόνο.

Από τους πρώτους επικεφαλής τροφοδότες της ήταν ο γνωστός καφέμπορος Ανδρέας Δρίτσας. Ενας άνθρωπος που βοήθησε τα μέγιστα στην ανάπτυξη του σήματος στη χώρα μας και του οποίου -κατά τραγική ειρωνεία- ο απόγονος, ο κ. Παναγιώτης Δρίτσας, αποτελεί σήμερα έναν από τους απηνείς εμπορικούς «διώκτες» της πολυεθνικής, οδηγώντας την ακόμα και στα σκαλιά της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Στη διάρκεια της διεύρυνσης των συνόρων του ελληνικού κράτους η «Nestle» γνωρίζει μεγάλη πρόοδο. Στα 1914 ανοίγει γραφεία στον Βόλο, στη διετία 1915-1916 ο Ελβετός Frederic Landis (γόνος της μεγάλης ακόμα και σήμερα επιχειρηματικής οικογένειας ιδιοκτητών της εταιρείας «Landis & Gyr») γίνεται επικεφαλής του καταστήματος Θεσσαλονίκης, ενώ συμμετοχή έχει και η γνωστή επιχειρηματική οικογένεια της Βορείου Ελλάδος Σαραφείδη, η οποία στη συνέχεια ασχολήθηκε με το εμπόριο ηλεκτρικών ειδών.

Το επιχειρηματικό «κραχ» του 1931 και τα δώρα της χούντας στις πολυεθνικές

Οταν στα 1931 απαγορεύονται οι εισαγωγές γάλακτος στην Ελλάδα, η εταιρεία βρίσκεται σε αδιέξοδο. Με μια σκληρή αλλά αναγκαία απόφαση το 1/3 του προσωπικού της απολύεται, ενώ και όσοι παραμένουν λαμβάνουν μόλις το 70% των αποδοχών τους. Επρόκειτο για καταστροφή. Προβλήματα θα υπάρξουν και στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της κατοχής, οπότε η εταιρεία κλείνει. Μάλιστα πηγαίνουν πίσω και οι επενδύσεις που είχαν προγραμματιστεί στην περιοχή της Καρδίτσας, όπου υπήρχαν σχέδια για τη δημιουργία εργοστασίου. Η εταιρεία όμως ξεπερνά τις δυσκολίες και παρά τις απώλειες ξεκινά αναγεννημένη τις προσπάθειές της. Μέσα στην περίοδο 1950-1965 η «Nestle» αξιοποίησε την ανάπτυξη της χώρας και λανσάρισε πιο μοντέρνα διατροφικά πρότυπα. Ομως η περίοδος της μεγάλης ακμής έρχεται στη διάρκεια της επταετίας των συνταγματαρχών. Οι τελευταίοι, θέλοντας να δημιουργήσουν την εικόνα της υπεύθυνης κυβέρνησης που προσελκύει επενδύσεις, συνετέλεσαν στη δημιουργία όρων διευκόλυνσης των μεγάλων πολυεθνικών. Σε αυτό το πλαίσιο η «Nestle» ξεκινά την οικοδόμηση του εργοστασίου της στο Πλατύ Ημαθίας, μια μονάδα που στη συνέχεια θα περάσει μεγάλες περιπέτειες και η οποία θα κλείσει στην τρέχουσα δεκαετία. Μέσα στα επόμενα χρόνια θα ξεκινήσει και η παραγωγή μαγειρικών προϊόντων Maggi σε μονάδα στο Καλαμάκι, ενώ το 1982 ιδρύεται η εμπορική εταιρεία «Sopral SAC», στην οποία το 1985 συγχωνεύονται οι δραστηριότητες της εξαγορασθείσας «Carnation». Το 1987 εξαγοράζεται και η «Λουμίδης Α.Ε.», προσθέτοντας δύο ακόμα εργοστάσια στο δυναμικό της - σε Περιστέρι και Οινόφυτα. Εξάλλου, το 1993 η εταιρεία εξαγοράζει από την Αγροτική Τράπεζα το 70% του μετοχικού κεφαλαίου της ΠΡΟΒΙΓΑΛ Α.Ε.

Ξένος στη θέση του Ελληνα manager;

Η αποχώρηση του «σκληρού» Peter Brabek και η «επέλαση» των 50άρηδων του Paul Bulcke Στέλεχος από τη «μήτρα» της πολυεθνικής ο 65χρονος κ. Ευάγγελος Καλούσης, ανέλαβε τα ηνία της στη χώρα μας το 2000. Ενταγμένος στο δυναμικό της «Nestle» από το 1972, έχει ακολουθήσει αντίστροφη πορεία, αφού δεν ξεκίνησε από την Ελλάδα για να πάει στο εξωτερικό. Προσλήφθηκε στα κεντρικά της εταιρείας μετά τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο της Λοζάνης. Μέχρι το 1982 εργάστηκε στην Ελβετία, όπου και είχε την ευκαιρία να γνωριστεί με τον μέχρι προσφάτως πρόεδρο της «Nestle» και σημαντικότερη προσωπικότητα της παγκόσμιας βιομηχανίας τροφίμων, τον κ. Peter Brabek, έναν σκληρό μάνατζερ, ο οποίος έχει αμφισβητηθεί για το πολιτικώς ορθό των αποφάσεών του και για τον οποίο ο ξένος Τύπος έχει επιφυλάξει ύμνους για τις οικονομικές του επιτυχίες, αλλά και έχει ασκήσει έντονη κριτική για σειρά πρακτικών του σε κοινωνικό επίπεδο.

Ο κ. Brabek από νωρίς δημιούργησε τη δική του ομάδα στην εταιρεία, γνωρίζοντας ότι σύντομα θα καλούνταν να τη διοικήσει. Και έτσι έγινε. Σημαντικό μέλος αυτού του team που εξέλαβε παγκόσμιο χαρακτήρα υπήρξε ο δραστήριος κ. Καλούσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της «Nestle Hellas» έχει διευρυμένες αρμοδιότητες και χαίρει της αναγνώρισης και του σεβασμού των συναδέλφων του σε όλη την Ευρώπη.

Από το 1980 έως και το 1998 ο Ελληνας μάνατζερ εργάστηκε σε θυγατρική της «Nestle» στη Γαλλία, ενώ στη δεκαετία του ’90 πέρασε και από τη Νότιο Αφρική - ανέλαβε εκεί την προεδρία της «Nestle South Africa». Το 1997 ανέλαβε καθήκοντα γενικού διευθυντή διατροφής για όλο τον κόσμο στα κεντρικά του ομίλου, ενώ το 2000 επιστρέφει για πρώτη φορά στη χώρα που τον γέννησε, την Ελλάδα. Μάλιστα ως τομέα εποπτείας δεν θα έχει μόνο τη χώρα μας αλλά και όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η θητεία του πραγματικά θα απογειώσει την ελληνική θυγατρική και θα την κάνει να πρωτοπορήσει. Η εταιρεία θα φτάσει ακόμα και στην εξαγορά του σκέλους παγωτού της κραταιάς ΔΕΛΤΑ του κ. Δημήτρη Δασκαλόπουλου, ενώ… χτυπά την πόρτα και σε άλλες παραδοσιακές δυνάμεις του ελληνικού επιχειρείν, όπως της ΙΟΝ.

Βέβαια η θητεία του έχει και τα αρνητικά της, καθώς η εταιρεία ενεπλάκη σε σειρά νομικών μαχών, με αποτέλεσμα την πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού η οποία έφερε σε δύσκολη θέση τον κ. Καλούση, σε μια κρίσιμη για τον ίδιο στιγμή: τη μετάβαση από την εποχή Brabek σε μια νέα φάση. Κι αυτό διότι από τις 10 Απριλίου νέο αφεντικό της «Nestle» ανέλαβε ο κ. Paul Bulcke. Ο κ. Bulcke είναι ένας μάνατζερ της γενιάς των 50άρηδων, ο οποίος, όπως ακούγεται, θα επιδιώξει να προωθήσει τη δική του γενιά και να αντικαταστήσει τους παλιούς «φίλους» και συνοδοιπόρους της γενιάς του 65άρη κ. Brabek.

Ολοι γνωρίζουν πλέον πως το πλήρωμα του χρόνου έχει φτάσει και για τον κ. Καλούση. Μάλιστα τη συζήτηση για το ποιος θα είναι ο αντικαταστάτης του την έχει ξεκινήσει ο ίδιος.

Τι θα γίνει με την «καρέκλα» στον ΣΕΒ

Ηδη έχουν «παίξει» πολλά ονόματα, όμως πληροφορίες αναφέρουν ότι τελικά θα προωθηθεί στέλεχος από το εξωτερικό και όχι από την πατρίδα μας. Βέβαια μεγάλο ερωτηματικό θα αποτελέσει το κατά πόσο ο κ. Καλούσης, εάν αποχωρήσει από τη «Nestle», θα εγκαταλείψει και την καρέκλα του προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχάνων Τροφίμων, την οποία επί διετία κατέχει αντικαθιστώντας τον κ. Δασκαλόπουλο, ο οποίος μεταφέρθηκε στον ΣΕΒ.

Στα στοιχήματα πάντως του νέου προέδρου της «Nestle» θα είναι, εκτός από το να κρατήσει τις ισορροπίες στη δύσκολη λόγω των κρατικών παρεμβάσεων και στρεβλώσεων ελληνική αγορά, να δει και τι θα κάνει με τα αναπτυξιακά σχέδια που ο κ. Καλούσης προωθούσε.

Κι αυτό επειδή θεωρείται δεδομένη η επαφή του πολυεθνικού κολοσσού στη χώρα μας με μεγάλο «παίκτη» στα τρόφιμα. Μια επαφή που κατά πολλούς μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε εξαγορά-σοκ που θα ανατρέψει τις ισχύουσες ισορροπίες.

Ενας διατροφικός γίγαντας με πήλινα γραφειοκρατικά πόδια

Ενα ακόμα ζητούμενο για όποιον αναλάβει θα είναι να δει τι θα κάνει με τη γραφειοκρατική δομή του διατροφικού γίγαντα, ο οποίος όμως σε συγκεκριμένες αντιδράσεις του μοιάζει πλέον να έχει πήλινα πόδια και να γίνεται έρμαιο στις διαθέσεις του κράτους, ακόμα και των μικρότερων ανταγωνιστών του. Ας μην ξεχνάμε την εμπλοκή του ονόματος της εταιρείας στο περίφημο «σκάνδαλο των κουμπάρων», αν και τίποτα δεν αποδείχτηκε ακόμα από όσα της καταλογίστηκαν.

ΤΟ FARINE LACTEE ΠΟΥ ΕΣΩΣΕ ΤΟ ΜΩΡΟ ΤΟΥ ΓΕΙΤΟΝΑ

Ο Henri Nestle γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη το 1814 και στα είκοσί του μετακόμισε στην Ελβετία όπου σπούδασε χημικός. Παράλληλα έκανε μικροεφευρέσεις - το χόμπι του. Σύντομα πέρασε στο εμπόριο και έστρεψε το ενδιαφέρον του στις τροφές. Δημιουργεί το προϊόν Farine Lactee από καθαρό ελβετικό γάλα και ένα είδος δημητριακού. Αφού σώζει με αυτό το προϊόν τη ζωή ενός μικρού παιδιού, η φήμη του ξεκινά να κάνει τον γύρο του κόσμου. Η επιτυχία είναι άμεση και ο Nestle δημιουργεί το πρώτο του γραφείο στο Λονδίνο. Την επόμενη πενταετία εξαπλώνεται στη Νότιο Αφρική και στην Αυστραλία, ενώ κατόπιν έρχεται και η σειρά της χώρας μας. Λίγο πριν, το 1874, ο δημιουργός της πουλάει την εταιρεία αντί 1 εκατ. φράγκων.

Κάπου εκεί ξεκινά η εξάπλωση του ομίλου μέσω σειράς εξαγορών. Το 1905 η εταιρεία θα εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, ενώ θα εξαγοράσει εταιρεία συμπυκνωμένου γάλακτος αγγλο-ελβετικών συμφερόντων και το 1929 θα εντάξει στον όμιλο τη μεγαλύτερη γερμανική βιομηχανία γάλακτος. Εναν χρόνο αργότερα η κυβέρνηση της Βραζιλίας αποφασίζει να αξιοποιήσει τα τεράστια αποθέματά της σε καφέ και ετσι προσεγγίζει τη «Nestle». Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας θα είναι ο Nescafe, ο οποίος έκανε την πρώτη του παρουσία το 1938. Ο καφές αυτός έμελλε να είναι το αγαπημένο ρόφημα των στρατιωτών των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον αντίστοιχο της Κορέας. Στη συνέχεια οι στρατιώτες θα διαδώσουν στις ΗΠΑ το προϊόν, το οποίο θα γίνει μόδα.

Η ελληνική πατέντα του φραπέ και η «L’Oreal»

Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι ο φραπέ είναι δική μας παγκόσμια αποκλειστικότητα. Ενα ρόφημα-ελληνική πατέντα που δημιούργησε κ. Βακόνδιος και εξαπλώθηκε σαν φωτιά. Σήμερα υπολογίζεται ότι καταναλώνονται 3.000 κούπες Nescafe το δευτερόλεπτο.

Η αύξηση των παγκόσμιων πωλήσεων της «Nestle» υπήρξε ραγδαία και σύντομα ο όμιλος γίνεται ο μεγαλύτερος στον χώρο των τροφίμων. Μάλιστα το 1974 ξεκινούν επενδύσεις σε άλλους κλάδους, όπως η αγορά μεριδίου στη «L’Oreal». Παρά ταύτα δεν έλειψαν και τα προβλήματα. «Χτύπημα» στη φήμη της «Nestle» υπήρξαν στη δεκαετία του ’70 οι καταγγελίες από τα πρώτα οργανωμένα καταναλωτικά κινήματα για την προώθηση χαλασμένου γάλακτος στις χώρες της Αφρικής και του υπόλοιπου Τρίτου Κόσμου. Πρόκειται για καταγγελίες που εντάθηκαν λίγο αργότερα σχετικά με τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών αλλά και την προμήθεια πρώτων υλών από χώρες που χρησιμοποιούσαν ως εργάτες παιδιά-σκλάβους.

Ωστόσο η εταιρεία ξεπέρασε την αρνητική κριτική και σήμερα είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία τροφίμων στον πλανήτη. Μεγάλο στοίχημά της είναι να μπορέσει να παίξει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση προς τα κάτω των τιμών της, σε μια περίοδο που οι πρώτες ύλες κάνουν ένα πρωτοφανές διεθνές ράλι, οδηγώντας στους δρόμους εκατομμύρια πένητες σε όλη τη Γη. Και σίγουρα μια εταιρεία με 500 εργοστάσια σε όλο τον κόσμο και περίπου 300.000 εργαζόμενους σε πάνω από 100 χώρες μπορεί να τα καταφέρει. Αρκεί να το θελήσει πραγματικά!