Ύφεση θα φέρει η «καταιγίδα» φόρων του προϋπολογισμού του 2017

Τις ιδεολογικές εμμονές που πρυτάνευσαν στην κατάρτιση του νέου κρατικού προϋπολογισμού για το 2017, επισημαίνουν από το προλογικό τους σημείωμα ήδη οι συντάκτες της Έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.
 
Όπως τονίζουν στο κείμενο «αναγνωρίζουν ότι γενικά στην οικονομική πολιτική αντιπαρατίθενται διαφορετικές οικονομικές φιλοσοφίες» αλλά και πως «ό,τι είναι αναγκαίο με οικονομικά κριτήρια, δεν είναι απαραίτητα εφικτό με πολιτικά. Επίσης, ό,τι είναι επιθυμητό πολιτικά δεν είναι πάντοτε οικονομικά αποτελεσματικό». Υπογραμμίζουν ότι τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις είναι μειωμένα και, γενικότερα, ότι δύσκολα «βγαίνει» το Μνημόνιο.
 
Στη βάση αυτή, χαρακτηρίζουν «φοροκεντρικό» (από τα περιεχόμενα κιόλας) το προσχέδιο του νέου κρατικού προϋπολογισμού για το 2017 και προειδοποιούν ότι με την υπερφορολόγηση το κράτος θα χάσει έσοδα, ενώ αδικεί τις πλέον ευπαθείς ομάδες. Επίσης αμφισβητούν ότι είναι ρεαλιστικοί οι ρυθμοί ανάπτυξης και τα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπει ο προϋπολογισμός και υπογραμμίζουν την ανάγκη «οι προβλέψεις των δημοσιονομικών μεγεθών του Κρατικού Προϋπολογισμού (Κ.Π) πρέπει να στηρίζονται σε πραγματικά στοιχεία για να αποφεύγονται υπερεκτιμήσεις ή υποεκτιμήσεις των μεγεθών. Η ακρίβεια στις προβλέψεις των δημοσιονομικών μεγεθών σχετίζεται άμεσα με την ακρίβεια στις μακροοικονομικές προβλέψεις».
 
Συγκεκριμένα, παρατίθενται χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την Έκθεση:

Γενικές παρατηρήσεις:

-κρίσιμες προβλέψεις για ρυθμούς μεγέθυνσης κλπ. είναι τουλάχιστον συζητήσιμες.

-λιτότητα και αδικία μειώνουν τις πιθανότητες επιτυχίας ενός προγράμματος προσαρμογής.

-Τη γενική στόχευση ως προς την κοινωνική διάσταση υπηρετεί μεν η εφαρμογή του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης, αλλά αντιστρατεύονται άλλα μέτρα που προβλέπει το ίδιο το προσχέδιο (π.χ. η σαφής προτίμηση υπέρ των έμμεσων φόρων).

-τους επόμενους μήνες θα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία η αναθεώρηση των στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα προς τα κάτω και η οριστική «διευθέτηση» του χρέους. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση μάλλον συμφωνούν στον στόχο αυτό και έχουν ως σύμμαχο το ΔΝΤ!

-Αυτό το επαναλαμβανόμενο έργο παρατεταμένης διαπραγμάτευσης και συμφωνίας την τελευταία στιγμή, οφείλεται μεν σε πραγματικές διαφορές απόψεων και φιλοσοφίας τόσο με τους εταίρους όσο και στο εσωτερικό του κυβερνητικού μηχανισμού, αλλά απειλεί κάθε φορά να εξουδετερώσει τις θετικές επιπτώσεις της συμφωνίας που επιτυγχάνεται τελικά!

Φόροι

-η υπερφορολόγηση θα εξακολουθεί να λειτουργεί ιδιαιτέρως στρεβλωτικά στο οικονομικό περιβάλλον αποτελώντας εμπόδιο στην επίτευξη θετικών ρυθμών ανάπτυξης και τελικά θα οδηγήσει σε μείωση των εσόδων από άμεσους και έμμεσους φόρους τόσο σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη όσο και με τους στόχους που έχουν τεθεί στα πλαίσια των συγκεκριμένων παρεμβάσεων.

-στην Ελλάδα αυξάνονται οι φορολογικοί συντελεστές και συγκρατούνται οι δαπάνες του κράτους. Αυτό οφείλεται μεν στην κληρονομιά του παρελθόντος (χρέη κλπ) αλλά και στους μη ρεαλιστικούς στόχους του Μνημονίου για συνεχή αύξηση των πρωτογενών πλεονασμάτων ως το 2018 και μετά.

-Οι άμεσοι φόροι θεωρούνται δικαιότεροι από τους έμμεσους, καθώς είναι φόροι ανάλογοι του εισοδήματος και όχι φόροι στην κατανάλωση, όπως οι έμμεσοι. Ο λόγος τους αποτελεί ένδειξη της πρόθεσης της δημοσιονομικής πολιτικής να ενισχύσει την αναδιανομή του εισοδήματος προς όφελος των χαμηλών εισοδημάτων. Αυτό σημαίνει ότι όσο μικρότερος είναι ο λόγος τόσο πιο κοινωνικά δίκαιη είναι η φορολογία. Όμως, ο λόγος των έμμεσων προς άμεσους φόρους ενώ μειωνόταν συνεχώς μετά το 2009 (1,53 - πραγματοποιήσεις-απολογιστικά στοιχεία), το 2015 αυξήθηκε σημαντικά (σε 1,20 από 1,15 το 2015) και το 2016 εκτιμάται ότι επίσης θα αυξηθεί σημαντικά (σε 1,24 από 1,20 το 2015).

-Το προσχέδιο είναι φοροκεντρικό. (…) Το 2016 η αναλογία των νέων παρεμβάσεων στα έσοδα σε σχέση με αυτών στις δαπάνες ήταν 0,7, ενώ το 2017 η αναλογία αυτή αυξήθηκε δραματικά στο 31,9. Σωρευτικά στη διετία 2016-2017 ο λόγος εσόδων προς δαπάνες διαμορφώνεται στο 3,55. Το συνολικό ύψος των νέων αυξήσεων στα έσοδα το 2017 θα είναι σημαντικά μεγαλύτερο, κατά 324,5% σε σχέση με αυτές του 2016.  Το συνολικό ύψος των νέων μειώσεων στις Δαπάνες το 2017 θα είναι  μικρότερο κατά 90,1% σε σχέση με αυτές του 2016.

-Το Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2017 χαρακτηρίζεται από φοροκεντρική λιτότητα για την επίτευξη του στόχου ως προς ένα πρωτογενές πλεόνασμα 1,75% του ΑΕΠ σύμφωνα με το τρέχον Πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, προβλέπεται για το 2017 οριακή μείωση δαπανών κατά 78,8 εκατ. ευρώ και εκτεταμένη αύξηση εσόδων κατά 2,513 δισ.  ευρώ (…). Μολονότι τυχόν μειώσεις δαπανών αντί αυξήσεων φόρων θα είχαν πιθανόν μικρότερη άμεση υφεσιακή επίπτωση, το σημαντικότερο είναι ότι οι αυξήσεις φόρων αποθαρρύνουν την εργασία και την επιχειρηματικότητα (από την πλευρά της προσφοράς) και επομένως θολώνουν τις προοπτικές ανάκαμψης.

-Αμφισβητείται από το ΔΝΤ η απόδοση των δημοσιονομικών μέτρων, καθώς για τα έτη 2016 και 2017 προβλέπει ότι οι στόχοι δε θα καλυφθούν, με το πρωτογενές πλεόνασμα να προβλέπεται ότι θα ανέλθει σε μόλις 0,1% το 2016 και 0,7% του Α.Ε.Π. το επόμενο έτος, έναντι στόχων προγράμματος 0,5% και 1,75% του ΑΕΠ, αντίστοιχα.

-εξίσου κρίσιμο ζήτημα είναι και η διατηρησιμότητα των πρωτογενών πλεονασμάτων, αν δηλαδή η ελληνική κυβέρνηση θα μπορεί να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα σε βάθος χρόνου. Τα στοιχεία πάντως αναδεικνύουν τις δυσκολίες του εγχειρήματος. Συγκεκριμένα, μόνο το Μεξικό φαίνεται να έχει καταφέρει να διατηρήσει πρωτογενές πλεόνασμα μεγαλύτερο του 3,5% του ΑΕΠ για -τουλάχιστον- μια δεκαετία (1983 - 1992), ενώ μεγαλύτερο του 3% κατέστη εφικτό στο Βέλγιο (1994 - 2004) και στη Φινλανδία (1975 -1990).

Ανάπτυξη:   

-Το Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2017 προβλέπει οικονομική μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας κατά 2,7% το 2017 (…) Οι ανωτέρω προβλέψεις πάντως για την ιδιωτική κατανάλωση, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές μπορούν να χαρακτηριστούν αρκετά αισιόδοξες.

-Με δεδομένη την εφαρμογή επιπλέον μέτρων από 1/1/2017, (αυξήσεις σε έμμεσους όρους, περιορισμός των δικαιούχων του ΕΚΑΣ, αύξηση ασφαλιστικών εισφορών κ.α.) η προβλεπόμενη αύξηση της Ιδιωτικής Κατανάλωσης κατά 1,8% κρίνεται επίσης αρκετά αισιόδοξη.

-η λύση του προβλήματος των κόκκινων δανείων και οι «δομικές αλλαγές» καθυστερούν.

-Η προβλεπόμενη αύξηση των Επενδύσεων κατά 9,1% μπορεί να θεωρηθεί εφικτή λόγω της χαμηλής βάσης του 2016 και εφόσον γίνει ορθή χρήση των ευρωπαϊκών «εργαλείων» (ΕΣΠΑ, Πακέτο «Γιούνκερ» κ.α.), ολοκληρωθούν σημαντικές αποκρατικοποιήσεις στις υποδομές που συνδέονται με νέες επενδύσεις, αποδώσει ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος κ.ά.

-Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να καταβληθούν σημαντικές περαιτέρω προσπάθειες για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος -πραγματικά- φιλικού για τις επιχειρήσεις, με παρεμβάσεις για μείωση της γραφειοκρατίας (π.χ. νέο πλαίσιο αδειοδότησης), την εξασφάλιση συνέχειας στις εφαρμοζόμενες πολιτικές, τη δυνατότητα χρηματοδότησης, καθώς τα τελευταία στοιχεία για τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά.

-το Προσχέδιο αναγνωρίζει ρητά ότι μεσοπρόθεσμα η επιστροφή στον ενάρετο κύκλο της Ανάπτυξης θα επιτευχθεί υπό προϋποθέσεις. Οι σπουδαιότερες: «Η συνεπής εφαρμογή του προγράμματος στήριξης της ελληνικής οικονομίας, σε συνδυασμό με την σταδιακή χαλάρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων και την πρόοδο στους τομείς της διευθέτησης μη εξυπηρετούμενων δανείων και δομικών αλλαγών». Όλα αυτά θα αποκαθιστούσαν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Αλλά το ίδιο το προσχέδιο αποδομεί εν μέρει το επιχείρημα! Ενδεικτικά σημειώνουμε ότι προβλέπει πολύ λιγότερα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις στις οποίες αποτυπώνονται εμφανέστερα οι εσωτερικές δυσκολίες των μεταρρυθμίσεων».
 
Συντάξεις, επενδύσεις, μισθοί κλπ
 
-οι δαπάνες του Προϋπολογισμού δεν είναι εφικτό να αυξηθούν, προκειμένου να υπάρξει ουσιαστικότερη στήριξη των πιο αδύναμων κοινωνικών ομάδων. Ως εκ τούτου, η μόνη δυνατότητα της κυβέρνησης στην παρούσα φάση, που δε θα διατάρασσε τη δημοσιονομική ισορροπία, είναι η ανακατανομή δαπανών.

-ξεχωρίζει η προσπάθεια της κυβέρνησης να κατευθύνει ένα σημαντικό ποσό 871 εκατ. ευρώ μόνο για το 2017 στην κατηγορία των κοινωνικών επιδομάτων. Από αυτά, 571 εκατ. ευρώ αφορούν το νεοσυσταθέν Εισόδημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και τα υπόλοιπα 300 εκατ. ευρώ αφορούν παρεμβάσεις στους τομείς της υγείας, της κοινωνικής προστασίας και της παιδείας. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι η στήριξη των ευπαθών ομάδων και γενικά η «δικαιοσύνη» του προγράμματος είναι αναγκαία συνθήκη για την αποτελεσματικότητά του. Επίσης, η κυβέρνηση προβλέπεται να διαθέσει 100 εκατ. ευρώ το 2017 για την προστασία της κύριας κατοικίας των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, εξέλιξη ιδιαίτερα σημαντική εν όψει της εφαρμογής του νέου πλαισίου ενεργητικής διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες. Τέλος, όφελος για τους πολίτες 50,7 εκατ. ευρώ αναμένεται να προκύψει από τις παρεμβάσεις σε μη ανταποδοτικές χρεώσεις το 2017, ενώ όφελος 30,8 εκατ. ευρώ αναμένεται να προκύψει και για τους συνταξιούχους από την εφαρμογή ενιαίου τρόπου παρακράτησης της εισφοράς υπέρ υγείας.

-Αντίθετα, σημαντικές εξοικονομήσεις  (454 εκατ. ευρώ το 2017) προβλέπεται να προκύψουν από την κατηγορία εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικά επιδόματα και ειδικότερα από τη σταδιακή μείωση των δικαιούχων του ΕΚΑΣ (439,2 εκατ. ευρώ το 2017) και άλλα 177,8 εκατ. ευρώ από αύξηση εισφορών υπέρ επικουρικής σύνταξης. Επίσης, σημαντική εξοικονόμηση  265,2 εκατ. ευρώ το 2017) προβλέπεται να προκύψει από τις συντάξεις (πλην δημοσίου) και ειδικότερα από την αναπροσαρμογή επικουρικών συντάξεων Ε.Τ.Ε.Α. (117,3 εκατ. ευρώ) και άλλα 33,1 εκατ. ευρώ από τον εξορθολογισμό συντάξεων λόγω θανάτου. Στην εξοικονόμηση θα συμβάλει και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας με 66 εκατ. ευρώ το 2017. Οι συντάξεις δημοσίου θα προσφέρουν δημοσιονομικό όφελος 60,8 εκατ. ευρώ το 2017. Τέλος, μικρότερες εξοικονομήσεις αναμένεται να προκύψουν και από την αλλαγή του κανόνα προσλήψεων (36,5 εκατ. ευρώ) και από την αναμόρφωση των ειδικών μισθολογίων (34,1 εκατ. ευρώ) το 2017.
 
Κίνδυνοι:
 
-οι εκτιμήσεις στο Προσχέδιο του Κ.Π. 2017 για τις αποδόσεις των συνολικών Δημοσιονομικών Παρεμβάσεων (αύξηση εσόδων και εξοικονομήσεις δαπανών) είναι κατά 66,9% μικρότερες από τις αρχικά προβλεπόμενες στην Εισηγητική του Κ.Π. 2016 με τις εξοικονομήσεις δαπανών να εκτιμάται ότι θα είναι μικρότερες κατά 60,2% σε σύγκριση με το στόχο και τις αυξήσεις των εσόδων να εκτιμάται ότι θα είναι μικρότερες κατά 73,0% σε σύγκριση με το στόχο. Συνεπώς τίθεται εύλογα το ζήτημα της πολύ μικρότερης από το αναμενόμενο απόδοσης των δημοσιονομικών παρεμβάσεων, τουλάχιστον για το 2016.

-Συνολικά, η πραγματοποίηση των αισιόδοξων στόχων για ανάκαμψη το 2017 προϋποθέτει πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή του προγράμματος, αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, έγκαιρη αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων του Δημοσίου (χωρίς τη μαζική δημιουργία νέων), κυβερνητική σταθερότητα και κοινωνική ομαλότητα. Αυτή η εσωτερική διαδικασία προσαρμογής θα πρέπει λογικά να υποστηριχθεί με μέτρα για την ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους και κατόπιν συμμετοχή στο πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Στην περίπτωση αυτή, θα υπάρξει ταχεία άρση της αβεβαιότητας, αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της ρευστότητας στην ελληνική οικονομία. Αν όλες αυτές οι προϋποθέσεις συντρέξουν, είναι πιθανό οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας να ξεπεράσουν ακόμα και αυτές τις αισιόδοξες προβλέψεις, όπως προβλέπει π.χ. το ΔΝΤ.

-μεγάλες τράπεζες και ερευνητικά ινστιτούτα, κυρίως από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, διατυπώνουν πολύ πιο μετριοπαθείς προβλέψεις για την ελληνική οικονομία.

-Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι σχετίζονται κυρίως με τη μεταρρυθμιστική κόπωση που ενδεχομένως προκύψει, πιθανές δυσμενείς εξελίξεις στο προσφυγικό αλλά και λόγω της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. και πιθανά προβλήματα στο τραπεζικό σύστημα χωρών μελών της ζώνης του ευρώ.

-Η αναμενόμενη ανάκαμψη κινδυνεύει να αναβληθεί αν δεν εφαρμοσθούν οι μεταρρυθμίσεις του Μνημονίου και αν δεν γίνουν ικανές επενδύσεις τόσο του κράτους (μέσω κοινοτικών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων) όσο και του ιδιωτικού τομέα.

Δημοσιονομικές Παρεμβάσεις ως % των συνολικών Παρεμβάσεων
Δημοσιονομικές Παρεμβάσεις                 2015                       2016                       2017
Στα Έσοδα του Κρατ. Προϋπ.                  65,28%                  42,67%                  96,96%
Στις Δαπάνες της Γεν. Κυβερν.                34,72%                  57,33%                  3,04%
Λόγος Εσόδων προς Δαπάνες                  1,9                          0,7                         31,9
 
Ποσοστιαία Μεταβολή Δημοσιονομικών Παρεμβάσεων
Δημοσιονομικές Παρεμβάσεις                  2015-2016            2016-2017            2015-2017
Στα Έσοδα του Κρατ. Προϋπ.                    -41,2%                  324,5%                  149,8%
Στις Δαπάνες της Γεν. Κυβερν.                  48,6%                    -90,1%                  -85,3%
Σύνολο Παρεμβάσεων                                - 10%                    86,8%                    68,2%

Συντονιστής του ΓΠΚΒ είναι ο κ. Παναγιώτης Λιαργκόβας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ο οποίος είναι επικεφαλής της Επιστημονικής Επιτροπής, που απαρτίζεται από τα εξής μέλη:

·Πάνος Καζάκος, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
·Σπύρος Λαπατσιώρας, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης
·Ναπολέοντας Μαραβέγιας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
·Μιχάλης Ρηγίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών