Τα μυστικά της Gazprom: Ποιος πληρώνει τα περισσότερα για αέριο και γιατί

Ο ισχυρός άντρας του φυσικού αερίου μίλησε: Η Gazprom είναι έτοιμη να ανταποκριθεί πλήρως στην αυξανόμενη ζήτηση αερίου στην Ευρώπη. Αυτό τόνισε πριν λίγες ημέρες ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Alexei Miller, με αφορμή τις προμήθειες φυσικού αερίου, ξεκαθαρίζοντας ότι θα παρέχει σταθερά σε ημερήσια βάση προμήθειες, που είναι πλήρως σύμφωνες με τις συμβατικές υποχρεώσεις της εταιρείας.

Αν, λοιπόν, δεν διαταραχθεί, η τροφοδοσία, όπως φοβόμασταν, τότε οι τιμές θα διαμορφωθούν σε φυσιολογικά επίπεδα; Στελέχη της ρωσικής εταιρείας εκτιμούν ότι η μέση τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου για την Ευρώπη θα μειωθεί στα 350 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα, από 387 δολάρια που ήταν το 2013, αλλά αυτό δεν θα συμβεί σε όλες τις χώρες.

Πώς, όμως, ο ενεργειακός γίγαντας διαμορφώνει την τιμολογιακή πολιτική και γιατί κάποιοι πληρώνουν ακριβότερα το φυσικό αέριο στην Ευρώπη;

Η απάντηση είναι η εξής και δεν είναι δίκαιη: Οι πλούσιες χώρες της Ευρώπης πληρώνουν φθηνότερα το φυσικό αέριο, από τις φτωχότερες.  Στο σημείο αυτό προκύπτει το ερώτημα γιατί κάποιες χώρες πληρώνουν περισσότερο ακριβά το ρωσικό φυσικό αέριο, ειδικά σε μία περίοδο που η κατάσταση είναι τεταμένη και τρομάζει μία ενδεχόμενη αύξηση των τιμών του φυσικού, σε συνδυασμό με ένα βαρύ χειμώνα.

Οπως χαρακτηριστικά δείχνει και ο παρακάτω αναλυτικός χάρτης από στοιχεία του Reuters, οι δυτικές χώρες πληρώνουν λιγότερα χρήματα στη Gazprom σε σχέση με τις πιο αδύναμες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η Πολωνία και η Τσεχία πληρώνουν πάνω από 500 δολάρια ανα χίλια κυβικά μέτρα αερίου, ενώ οι  βοριοδυτικές, όπως είναι η Γερμανία, πληρώνουν το πολύ 400 δολάρια.  Σημειώνεται ότι από το 2012 οι τιμές του ρωσικού αερίου αυξήθηκαν κατά τέσσερις φορές στη δυτική Ευρώπη και περίπου τρεις φορές για τις χώρες της Βαλτικής. Η Ελλάδα βρίσκεται κάπου στη μέση, καταβάλλοντας γύρω στα 450 δολάρια ανα χίλια κυβικά μέτρα αερίου.

Ας δούμε, όμως, τους λόγους και το σκεπτικό που η Ρωσία διαμορφώνει τις χρεώσεις, με τα παρακάτω γεγονότα να δείχνουν πόσο «σκληρή» μπορεί να γίνει η Ρωσία, ενώ έχει κατηγορηθεί για ενεργειακό bylling. Όπως αναφέρουν ειδικοί της αγοράς, η διαμόρφωση των τιμών του φυσικού αερίου στην ΕΕ αλλάζει από χώρα σε χώρα και η εμπορική πολιτική της Gazprom είναι μυστική και οι όροι στα μακροχρόνια συμβόλαια που έχει υπογράψει με το κάθε κράτος και έτσι δεν υπάρχει κάποια φόρμουλα που να καθορίζει μία ενιαία τιμή για όλους τους καταναλωτές.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το κατά πόσο ενεργειακή εξάρτηση παρουσιάζει κάθε χώρα. Το παρακάτω γράφημα δείχνει αναλυτικά τις χώρες που έχουν περισσότερο ανάγκη την Gazprom.  Σε μεγάλο βαθμό είναι εξαρτημένη η Νοτιοανατολική Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας, της Eurostat κα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών για την Ενέργεια. Τα κράτη της Βαλτικής, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία, αλλά και η Φινλανδία, είναι κατά 100% εξαρτώμενες από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ακολουθούν η Ρουμανία (86,1%), η Πολωνία (79,8%), η Αυστρία (71%), η Ελλάδα (59,5%), η Σλοβενία (45,2%), η Ουγγαρία (43,7%) και η Γερμανία (35,7%).

O ρωσικός κολοσσός Gazprom ανακοίνωσε τον Απρίλιο-όταν έλαβαν χώρα οι εντάσεις με την Κριμαία-την ακύρωση της έκπτωση στο φυσικό αέριο στην Ουκρανία, η οποία ανερχόταν στο 45%. «Δεδομένου ότι η Ουκρανία δεν πληροί τις υποχρεώσεις της, δεν πληροί τις συμφωνίες για τη χορήγηση έκπτωσης που υπογράφηκαν ως τροποποίηση της σύμβασης, η Gazprom αποφάσισε να μην παρατείνει τη διάρκεια της έκπτωσης αυτής και αυτό θα ισχύσει από τον Απρίλιο», δήλωσε ο επικεφαλής της ρωσικής εταιρείας Αλεξέι Μίλερ.

Επίσης, τον Μάιο, η Ρωσία υπέγραψε συμβόλαιο τριάντα ετών, αξίας 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να τροφοδοτεί με αέριο την Κίνα. Μετά από δέκα έτη μη επιτυχημένων διαπραγματεύσεων τελικά επετεύχθη η συμφωνία και δεν είναι καθόλου τυχαία στιγμή αφού έγινε την περίοδο που η Ευρώπη αποφάσιζε την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Mikhail Korchemkin, επικεφαλής αναλύσεων της East European Gas Analysis, η οποία είναι μία συμβουλευτική εταιρεία για θέματα ενέργειας, η συμφωνία μεταξύ της Gazprom και της κινεζικής China National Petroleum Corp. Δεν θα έχει επιπτώσεις στη διαμόρφωση των τιμών φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Gazprom εισήγαγε το υπόδειγμα σύμβασης, στην οποία οι τιμές του αερίου συνδέονται με τις τιμές του πετρελαίου, αλλά το 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου. Το νέο μοντέλο προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος τιμαριθμικής αναπροσαρμογής του φυσικού αερίου, η οποία θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες φυσικού αερίου να συναλλάσσονται με τους παρόχους φυσικού αερίου και να διαμορφώνονται οι τιμές, αντί να εξαρτάται από τη δυναμική των τιμών του πετρελαίου.

Λόγω της μυστικότητας γύρω από τους όρους των συμφωνιών, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε ποιο βαθμό το νέο μοντέλο μπορεί να γίνει πράξη, όπως αναφέρουν ειδικοί του κλάδου. Για παράδειγμα, φέτος η ιταλική Eni και η ρωσική Gazprom υπέγραψαν ένα συμβόλαιο συνδεδεμένο με την τιμή spot του φυσικού αερίου. Με βάση τα στοιχεία  από τις εταιρείες προμήθειας φυσικού αερίου και συμβούλων, το Reuters δημοσίευσε μια έκθεση Μάρτιο του 2013 που δείχνει ότι μόνο το 35 με 38% έχει προβεί στην απεξάρτηση της τιμολόγησης από την πορεία του πετρελαίου, ενώ και η αμερικανική εταιρεία ερευνών PIRA Energy Group κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα στην μελέτη του 2013, όπου εκτίμησε ότι περίπου τα δύο τρίτα της ευρωπαϊκής κατανάλωσης αερίου εξακολουθεί να έχει ως δείκτη το πετρέλαιο.

Ο Mikhail Korchemkin, επικεφαλής αναλύσεων της East European Gas Analysis,  σχολιάζει ότι οι τιμές των συμβολαίων εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες και περισσότερο από τον ανταγωνισμό.Σε μία συνέντευξή του στο Radio Free Europe, ο James Henderson, ειδικός σε θέματα αερίου και πετρελαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανέφερε ότι η Gazprom διαμορφώνει τις τιμές «αναλόγως τις πόσες εναλλακτικές έχει μία χώρα».