Νίκος Μωραΐτης: Γιώργο Νταλάρα, το μνημόνιο δεν ήταν μονόδρομος!

Η πρώτη του κουβέντα ήταν "γιατί να μιλάμε στον πληθυντικό;". Αυτός είναι ο Νίκος Μωραΐτης. Ένας απλός άνθρωπος, ο οποίος συμπτωματικά γράφει και ερωτικούς στίχους, αλλά και με βαθύ κοινωνικό-πολιτικό νόημα. Πολλές φορές έπιασα τον εαυτό μου να έχει μείνει με ανοιχτό το στόμα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, αλλά έτσι είναι όμως όταν ακούς έναν άνθρωπο γεμάτο πάθος για τη ζωή, πολιτικοποιημένο και απόλυτα συνειδητοποιημένο. Αυτό που τον κάνει ξεχωριστό είναι οι συνεργασίες του, με τις οποίες απέδειξε πως δεν υπάρχουν πάντα δεσμευτικά σύνορα στο τραγούδι, γράφοντας στίχους για καλλιτέχνες από τον Νταλάρα και τη Μοσχολιού έως τον Ρέμο και τον Χατζηγιάννη.

Όλα ξεκίνησαν με τα «Χάρτινα» της Δήμητρας Γαλάνη το 1997. Πριν από αυτό όμως ο Νίκος Μωραΐτης ήταν ένας φοιτητής- πρότυπο. Σπούδασε στη Νομική και έκανε μεταπτυχιακό στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου έλαβε και την υποτροφία του ιαπωνικού ιδρύματος "Sasakaoua" για τις επιδόσεις του. Έχει συνεργαστεί γράφοντας στίχους για σχεδόν όλους τους κορυφαίους του ελληνικού τραγουδιού, όπως Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Χάρις Αλεξίου, Γιώργος Νταλάρας, Βίκυ Μοσχολιού, Γιάννης Κότσιρας, Αντώνης Ρέμος, Μιχάλης Χατζηγιάννης, Γλυκερία, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Έλλη Πασπαλά, Κώστας Μακεδόνας, Γιάννης Πάριος, Δημήτρης Μητροπάνος, Πασχάλης Τερζής, Δημήτρης Μπάσης. Ενώ έχει συνεργαστεί και με τους: Στάμο Σέμση, Στέφανο Κορκολή, Γιώργο Θεοφάνους, Νίκο Αντύπα, Γιώργο Δημητριάδη, Soumka, Σταμάτη Κραουνάκη και άλλους τόσους.

Μια πορεία γεμάτη επιτυχίες, με 39 συμμετοχές σε δίσκους, διακρίσεις και βραβεία, ο Νίκος Μωραΐτης ήρθε για να μείνει και να γράψει την δικιά του ιστορία στο ελληνικό τραγούδι.

Τελικά τι είσαι; Δικηγόρος, δημοσιογράφος ή στιχουργός;
Κανείς δεν ξέρει τι είναι μέχρι το τέλος της ζωής του. Όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη δημοσιογραφία (Βήμα, Δίφωνο, Μετρό, Time Οut και σήμερα στο Elle), βγήκε παράλληλα ένας εαυτός που έγραφε στίχους. Όμως όταν είσαι ένα παιδί 24 χρονών (τότε) δεν μπορείς να γνωρίζεις τι θα είσαι ακριβώς. Βγήκα δυνατά στον χώρο με τα "Χάρτινα" το 1997 της Δήμητρας Γαλάνη, αλλά δεν ήξερα ότι θα είμαι στιχουργός. Μπορείς κάλλιστα να είσαι ένας δημοσιογράφος που κάποια στιγμή έγραψε και στίχους στη ζωή του. Όταν πια το στιχουργικό έγινε τόσο καθοριστικό, κυρίως λόγω της αποδοχής του από τον κόσμο, ώστε να γίνει πλέον η κύρια δραστηριότητά μου, φρόντισα να περιορίσω το άλλο μου κομμάτι. Τελικά, ως προς το δημοσιογραφικό κομμάτι, έχω αποφασίσει να κάνω μόνο συνεντεύξεις, όπως δικαιούται να κάνει κάθε άνθρωπος. Δεν χρειάζεται να είσαι δημοσιογράφος, φτάνει να είσαι περίεργος και εγώ είμαι.

Το "μικρόβιο" όμως δεν φεύγει εύκολα...
Αν προβάλω τη ζωή μου στο μέλλον, μπορεί τελικά να είμαι ένας 70χρονος αγρότης που καλλιεργεί πατάτες, ο οποίος κάποια στιγμή έγραψε στίχους. Μπορεί να μην είμαι ακόμα στιχουργός. Τίποτα δεν πρέπει να το θεωρούμε δεδομένο. Όσον αφορά τους στίχους, αύριο αυτά που λέω και γράφω μπορεί να μην αφορούν κανέναν. Εν πάση περιπτώσει αν δεν ήμουν στιχουργός, σίγουρα θα είχα εξελίξει το δημοσιογραφικό κομμάτι μου.

Τι είδους δημοσιογραφία θα ακολουθούσες;
Καθαρά πολιτιστικό. Με αυτό ούτως ή άλλως ξεκίνησα, πριν με κερδίσει ο στίχος. Έκανα ρεπορτάζ, σχολίαζα live, καλλιτεχνικά δρώμενα, καταστάσεις που αφορούσαν την δισκογραφία και πολλά άλλα πράγματα. Όταν όμως ασχολείσαι με αυτόν τον χώρο, δεν μπορείς να είσαι αξιόπιστος κριτής και σε περίπτωση που κρίνεις κάτι είτε θετικά είτε αυστηρά, θα πουν πως είναι εκ του πονηρού. Δεν βρίσκεις άκρη, για αυτό αποφάσισα να το «κόψω» αυτό το κομμάτι του εαυτού μου.

Φαίνεσαι ένας άνθρωπος, ο οποίος είναι μέσα στην κοινωνία και τον απασχολούν οι οικονομικο-πολιτικές εξελίξεις. Το περνάς αυτό μέσω των στίχων σου;
Σε δουλειές που μου το επιτρέπουν, έχω προσπαθήσει να γράψω κοινωνικό τραγούδι. Με ενδιαφέρει και ως στιχουργό αλλά και ως άνθρωπο. Για παράδειγμα το "Περιπλανώμενο" που κάναμε με τον Στάμο Σέμση και που τραγούδησε η Ανδριάνα Μπάμπαλη, ήταν ένα τραγούδι για τους μετανάστες. Αλλά και αυτό με την Έλλη Πασπαλά, το "Σε ποιο θεό να πιστέψω", ήταν ένα καθαρά πολιτικό τραγούδι. Έχω γράψει κι άλλα, αλλά για αυτά τα δυο αισθάνομαι περήφανος γιατί έδεσε ο στίχος απόλυτα με την μουσική και υπήρχε μια ανταπόκριση. Ακόμη και σε πιο μαζικές δουλειές όμως, έχω εκφράσει αυτό το κομμάτι της σκέψης μου. Όπως στο "Κομμένα πια τα δανεικά", με τον Αντώνη Ρέμο. Μπορεί πολύ εύκολα κάποιος να το χαρακτηρίσει ένα σουξέ, το οποίο ενδεχομένως να βοήθησε τον καλλιτέχνη να επανέλθει εκείνη ακριβώς τη στιγμή, αλλά στην ουσία είναι μια πολιτική κατασκευή, την οποία δημιούργησα με πολλή προσοχή.

Δηλαδή;
Ο Ρέμος ήταν ο τραγουδιστής στον οποίο για πολλά χρόνια πηγαίναμε και αφήναμε όλο το χρήμα μιας ψεύτικης Ελλάδας. Το να εμφανίζεται λοιπόν ο συγκεκριμένος και να λέει "κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις, ζήσε με τα αληθινά", είναι η ανατροπή όλου αυτού του συστήματος. Είναι αποδεδειγμένο πλέον πως έχει κάνει μια στροφή στην πορεία του. Πίσω από τον ρυθμό, την εντυπωσιακή μουσική και την επιτυχία, για εμένα ήταν σημαντικό που είπε αυτά τα λόγια ο Ρέμος. Φτάνει στα 40 του και κάνει ουσιαστικά μια αποτίμηση των πεπραγμένων μιας ολόκληρης εποχής.

Δεν το πήραν όμως όλοι έτσι.
Αυτό εμένα δεν με ενδιαφέρει. Οι διπλές αναγνώσεις είναι πάντα ενδιαφέρουσες. Ο καθένας εισπράττει ένα τραγούδι αλλιώς. Κάποιος μένει στην πρώτη ανάγνωση, άλλος φτάνει σε κάτι πιο βαθύ. Όλες όμως είναι σωστές αναγνώσεις και όλες είναι σεβαστές, δεν υπάρχει λάθος. Δεν μπορεί να έρθει ο στιχουργός να σου εξηγήσει το νόημα ενός τραγουδιού.

Με τον Νταλάρα έχεις συνεργαστεί, τον γνωρίζεις προσωπικά;
Βεβαίως και σε αρκετούς μάλιστα δίσκους. Τον γνωρίζω και τον εκτιμώ. Συνεργαζόμαστε και τώρα στο δίσκο που ετοιμάζει με τον Νίκο Αντύπα.

Τι ένιωσες όταν είδες την αντίδραση του κόσμου στις συναυλίες του στις γειτονιές της Αθήνας;
Μια ολόκληρη γενιά μεγάλωσε με τον Νταλάρα και την Αλεξίου. Ήταν δύο μύθοι και είναι. Με τον Νταλάρα δεν συμφωνώ ως προς τις πολιτικές του απόψεις καθόλου. Δεν θεωρώ ότι μας έσωσε ο Γιώργος Παπανδρέου, με πιάνει ντελίριο και μόνο που τον ακούω να το λέει. Δεν συμφωνώ με την άποψή του πως το μνημόνιο ήταν μονόδρομος και βγάζω αφρούς όταν το αναφέρει. Από την άλλη όμως έχει κάθε δικαίωμα να τα πει, όπως και εγώ έχω κάθε δικαίωμα να διαφωνήσω. Θα φτάσουμε σε μια κοινωνία που θα έχουμε αντιμνημονιακούς ήρωες και φιλομνημονιακούς προδότες; Ένας άνθρωπος που τραγουδάει τα "Παραπονεμένα λόγια" ή το "Ανεμολόγιο" και από κάτω του ρίχνουν καρέκλες ή γιαούρτια, για εμένα είναι ένα θέαμα τουλάχιστον σοκαριστικό.

Ουσιαστικά δεν σέβεσαι τα ίδια τα τραγούδια.
Δεν σέβεσαι το πρόσωπο που τα έχει τραγουδήσει. Ο Νταλάρας είναι και τα τραγούδια που έχει πει. Αν δεν τα είχε πει αυτός, ίσως να μην είχανε φτάσει ποτέ στον κόσμο. Ο τραγουδιστής έχει πολύ μεγάλο μερίδιο συμμετοχής στον τρόπο που "ξύνει" ένα τραγούδι τα αυτιά του ακροατή. Δεν έτυχε απλά να τα πει, τα καθόρισε. Όλοι οι άνθρωποι στην πορεία τους ακολουθούν διαφορετικές διαδρομές. Αυτή τη στιγμή εκείνος διαλέγει μια άλλη πολιτική στάση, θα τον λιντσάρουμε για αυτό;

Υπάρχει φως στο τούνελ της Ελλάδας;
Δεν νομίζω.

Θα γίνουν χειρότερα τα πράγματα;
Πάντως δεν θα γίνουν καλύτερα. Μπορεί να είμαι αισιόδοξος για την κόρη μου που είναι ενός έτους, για την δική μου γενιά όμως δεν είμαι καθόλου. Γίνομαι ακόμα περισσότερο απαισιόδοξος όταν βλέπω πως δεν υπάρχει καμία πολιτική δύναμη αυτή τη στιγμή, η οποία κυβερνώντας, να μπορεί να καταλαγιάσει έστω και λίγο την έκρηξη του κόσμου. Λέμε ότι οι εκλογές θα λύσουν το πρόβλημα, ίσως να το λύσουν για πέντε μήνες. Μετά θα έχουμε την ίδια αγανάκτηση και ίσως και χειρότερα φαινόμενα.

Άρα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα από τη ρίζα του.
Δεν ξέρω αν λύνεται από τη ρίζα του εδώ που φτάσαμε. Έχουμε φτάσει σε ένα πολύ μεγάλο τέλμα. Άκουγα να μιλάνε για τέλος εποχής, για νέα μεταπολίτευση και γέλαγα. Έλεγα «άντε πάλι τα ίδια». Πλέον βρισκόμαστε εδώ. Στο τέλος της εποχής.

Η κοινωνία δεν έχει μερίδιο ευθύνης λόγω των επιλογών της;
Εμείς τους ψηφίζαμε, αν και εγώ δεν το έχω κάνει (γέλια). Αλλά, εν γένει, εμείς βγάζαμε τις κυβερνήσεις. Προσπαθεί αυτή τη στιγμή να περάσει μια ενοχική διάθεση στον κόσμο, προκειμένου αυτοί που πήραν τις αποφάσεις να έχουν ασυλία. Η μεγάλη πλειοψηφία ψήφισε τον Σημίτη, τον Καραμανλή και τον Γιώργο Παπανδρέου. Όσον αφορά τον τελευταίο το θεωρώ αδιανόητο. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις είχαμε ελληνικές κυβερνήσεις με τα σωστά και τα λάθη τους. Με τον Παπανδρέου δεν είχαμε ελληνική κυβέρνηση! Παρόλα αυτά δεν μπορώ να δεχτώ την μετατόπιση της ευθύνης στην ελληνική κοινωνία. Σαφώς υπάρχει κάτι σάπιο στην κοινωνία, έπαιξαν και τα ΜΜΕ τον ρόλο τους. Δεν υπέγραψε όμως ο κάθε πολίτης το μνημόνιο, ούτε δημιούργησε τα ελλείμματα.

Βλέπεις επιστροφή του πολιτικού τραγουδιού;
Είναι η εποχή που πρέπει να πούμε ορισμένα πράγματα. Αν όμως ξανάρθει έτσι όπως ήταν, θα είναι σαν φάρσα. Βλέπω κάποια τραγούδια που εμφανίζονται κατά καιρούς, τάχα πολιτικά και σκέφτομαι πως ο Μάνος Ελευθερίου ή ο Κώστας Τριπολίτης ακούγοντάς τα, θα γελάει. Από τη στιγμή που τα έχουν πει ήδη αυτοί, εσύ τι παραπάνω να προσφέρεις; Τη χρονική στιγμή που γράφτηκαν και την έμπνευση του Ελευθερίου δεν μπορώ να τα επαναλάβω. Άρα χρειάζεται ένας άλλος τρόπος. Πιστεύω πως ένα πιο κοινωνικά συνειδητοποιημένο τραγούδι θα έρθει. Το βλέπω και από τους τραγουδιστές σαν αίτημα. Παραδείγματος χάριν ένα τραγούδι που έχουμε ετοιμάσει για την Ελευθερία Αρβανιτάκη, λέει: "Μίκρυναν τα όνειρα και έγιναν συνθήκες / σ’ ένα διαμέρισμα κατοικούν οι λύπες / ο παράδεισος έκλεισε μην περιμένεις / εδώ γύρω απόψε φως μου να με πας / ο παράδεισος έκλεισε μα εδώ που μένεις / ένα θαύμα κάπου κρύβεται για μας".

Άρα η αγάπη είναι ένας τόπος απόδρασης από την καθημερινή καταπίεση;
Όχι μόνο. Ακόμα και στο διπλανό καφέ βρίσκεις την απόδραση. Δεν υπάρχει ο παράδεισος πουθενά αλλού, παρά μόνο στα απλά πράγματα. Τον ψάχναμε σε λάθος μέρη, κυρίως στα χρήματα. Οι πιο ωραίες στιγμές είναι δίπλα μας. Ίσως αυτό να είναι που μπορούμε να καταλάβουμε ξανά. Πρόσφατα ταξίδεψα στην Τσεχία. Το βιοτικό τους επίπεδο είναι λίγο πιο κάτω από εμάς. Όμως ήταν χαρούμενοι, οι άνθρωποι στους δρόμους γέλαγαν. Δεν προτείνω την πτώση του βιοτικού μας επιπέδου για να βρούμε την ευτυχία, αλλά ας την ψάξουμε δίπλα μας. Όχι ξεχνώντας, όπως την δεκαετία του ‘90, όχι με ένα χάπι χαράς.



Ας αλλάξουμε θέμα. Έχεις συνεργαστεί με όλους. Υπάρχει κάποιος που δεν είναι εν ζωή και να ήθελες να γράψεις για αυτόν τώρα;
Ευτυχώς πρόλαβα και συνεργάστηκα με έναν άνθρωπο που δυστυχώς δεν είναι ανάμεσά μας. Έδωσα ένα τραγούδι στην Βίκυ Μοσχολιού, στον τελευταίο δίσκο της. Εκεί θα ήθελα, αν μπορούσε να ήταν εν δράσει, να δώσω πράγματα, να της έκανα τραγούδια. Είναι μεγάλη μου αγάπη η Μοσχολιού.

Ξεχωρίζεις κάποιον από τους νέους στιχουργούς;
Τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο.

Ταιριάζουν και λίγο οι στίχοι σας.
Αυτό είναι ένα είδος ευσήμου που μου λες. Ο Γεράσιμος βέβαια έχει κρατηθεί σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο. Εγώ έχω κάνει πολλές "απιστίες" στο λεγόμενο έντεχνο, αλλά η βάση μου συνεχίζει να είναι αυτό.

Βέβαια είναι πιο νέος από εσένα.
Τον θαυμάζω. Δεν χρειάζεται να φτάσει σε μεγάλη ηλικία ή να πεθάνει ένας δημιουργός για να τον θαυμάσεις. Πρέπει να το κάνεις τη στιγμή της ακμής του και αυτός βρίσκεται ακριβώς σε εκείνη τη στιγμή. Αυτή η χώρα έχει μια απίστευτη γεροντολαγνεία. Θυμάμαι αυτά που έλεγαν για εμένα. "Για να γράφεις αυτά στα 20 σου, στα 50 σου τι θα γράφεις;". Δεν πάει έτσι όμως. Μπορώ να σου πως ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Οι μεγάλοι δημιουργοί σε νεαρή ηλικία έγραψαν τα αριστουργήματά τους. Η νεανική ορμή δεν ξαναβρίσκεται.

Πρόσφατα είδα στο Ίντερνετ μέρος της παράστασης από το Παλλάς της Αλεξίου με την Γαλάνη. Ήταν παράνομα ανεβασμένο. Πως σχολιάζεις αυτό το φαινόμενο;
Δεν είμαι ακριβώς αντίθετος. Είμαστε σε μία χύμα εποχή. Όλα διάχυτα, όπως και οι σκέψεις μας. Όπως για παράδειγμα στο Facebook μπορείς να ποστάρεις από μια μπούρδα έως και ένα ποίημα, έτσι γίνεται και σε όλα αυτά τα μέσα, τα οποία «βράζουν» αυτή τη στιγμή. Προτιμώ να κατανοήσουμε την εποχή παρά να την περιορίσουμε. Καλό θα ήταν να υπάρχει ένα αντίτιμό, και για εμένα ακόμα καλύτερο (γέλια).

Δηλαδή ζούμε σε μια εποχή αλλαγών;
Για την Ελλάδα αυτή η εποχή είναι οριακή. Όπως ρωτάμε έναν γέροντα, πώς ήταν τότε στον πόλεμο, έτσι θα ρωτάνε και εμάς όταν μεγαλώσουμε, τότε στην πτώχευση πως ήταν; Δεν είμαι οικονομολόγος για να σου πω αν πτώχευσε το κράτος. Δεν χρειάζεται όμως ιδιαίτερες γνώσεις για να αντιληφθείς πως έχουν πτωχεύσει οι πολίτες.

Με την πνευματική πτώχευση τι γίνετε;
Θεωρώ πως δεν θα έρθει ποτέ. Πάντα θα υπάρχουν φωτεινά μυαλά και σε οποιανδήποτε συνθήκη θα μπορούν να δημιουργούν. Άλλωστε αν ψάξεις στην ιστορία να δεις πότε έδρασαν πολύ σπουδαίοι άνθρωποι, θα καταλάβεις πως δημιούργησαν σε πολύ άσχημες εποχές αλλά και σε πολύ καλές, δηλαδή και στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση για παράδειγμα. Δεν χρειάζεται ένα περιβάλλον φωτός για να δράσει ο πνευματικός άνθρωπος.




Ελπίζω το δικό σου μέλλον να μην είναι σαν της Ελλάδας. Τι ετοιμάζεις στο άμεσο μέλλον λοιπόν;
Θα συνεχίσω με μερικά τραγούδια ακόμα για την Ελευθερία Αρβανιτάκη στον νέο της δίσκο, που θα βγει το καλοκαίρι. Από εκεί και πέρα υπάρχουν διάφορα που "παίζουν", σε μια κατεστραμμένη δισκογραφία.

Έχεις σκεφτεί ποτέ να εκδώσεις στίχους ή ποιήματα;
Δεν γράφω ποιήματα, αλλά στίχους και είμαι κάθετος σε αυτό. Βλέπω π.χ. να γράφουν σε βιογραφικά «ο τάδε είναι στιχουργός και ποιητής». Δεν αναφέρομαι στον Λευτέρη Παπαδόπουλο που όντως είναι και τα δύο, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις που λες "αν είναι δυνατόν!". Όχι, εγώ είμαι στιχουργός, δεν γράφω ποίηση. Πάντως θεωρώ ότι είναι πολύ νωρίς να συγκεντρώσω τους στίχους που κατά καιρούς έχω γράψει και να τους εκδώσω κι ας μου έχουν γίνει σχετικές προτάσεις. Δεν συγκεντρώνεις κάτι όταν πάει εμπορικά πολύ καλά, αλλά όταν υπάρχει το βάθος χρόνου, ώστε να μπορείς να παρουσιάσεις έναν κύκλο ολοκληρωμένο, αν αξίζει να παρουσιαστεί.

Φαίνεσαι πολύ προσγειωμένος άνθρωπος.
Καθόλου! Έχω μεγάλη έπαρση και νομίζω πως γράφω πολύ καλά. Δε θα μπορούσα να γράψω αν δεν νόμιζα πως το κάνω καλά, γιατί θα υπήρχε πρόβλημα στο τραγούδι μου εν τη γενέσει του.

Άρα χρειάζεται και λίγο το ψώνιο τελικά.
Φυσικά. Αν δεν θεωρείς τον εαυτό σου καλό, πως θα μπορείς να γράψεις μετά; Στο τέλος όμως πρέπει να τοποθετήσεις τον εαυτό σου σε ένα πλαίσιο. Διότι μετά αν εσύ με την φυσιολογική έπαρσή σου, του δημιουργού, πας και διαβάσεις ένα στίχο του Γκάτσου, του Παπαδόπουλου, του Ελευθερίου ή της Νικολακοπούλου, αμέσως έρχεσαι στο σωστό σου πλαίσιο. Τρως το "χαστούκι" σου και τοποθετείσαι εκεί που πρέπει.

Συνήθως όταν τελειώνεις μια συνέντευξη έχεις ένα συναίσθημα χαράς. Με τον Νίκο όμως, πέρα από την ευτυχία για την γνωριμία μου με έναν σημαντικό άνθρωπο, έμεινε και ένα άλλο, περίεργο συναίσθημα. Αυτό που σε κάνει να σκέφτεσαι λίγο διαφορετικά τα πράγματα γύρω σου και τελικά αυτό που σε κάνει να συνειδητοποιείς πως υπάρχουν ακόμα καλλιτέχνες που αφυπνίζουν την κοινωνία και την κατανοούν.