Ο θαυμαστός κόσμος του Χιροκάζου Κορεέντα

Η νέα του ταινία «Κλέφτες καταστημάτων» κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα στις φετινές Κάνες, αποτελεί την πρόταση της Ιαπωνίας για το επερχόμενο Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας και είναι η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία στην καριέρα του. Κι αν όλα αυτά δε σημαίνουν απαραίτητα κάτι, οι ταινίες του τα λένε όλα: απλές φαινομενικά ιστορίες, οικογενειακά δράματα που ξεκινάνε ταπεινά και κλείνουν οικουμενικά. Την πιο επιτυχημένη περιγραφή την κάνει το Little White Lies όταν γράφει για το έργο του Κορεέντα ότι χαρακτηρίζεται από «ποιότητες γήινες και υπερβατικές ταυτόχρονα». Ίσως είναι το παρελθόν του στο ντοκιμαντέρ, ίσως η αδιαπραγμάτευτη ανθρωπιά του, αλλά ο ρεαλισμός στις ταινίες του συνοδεύεται πάντα από μια αραχνοϋφαντη ενέργεια, μια ματιά που κοιτά στο εδώ αλλά και στο παραπέρα. Όπως είχε κάνει και στη δεύτερη του ταινία, το αριστουργηματικό «Afterlife», ο Κορεέντα κατασκευάζει εικόνες, αισθήσεις και μνήμες που είναι οικείες και αιθέριες μαζί, για να τις βάλεις σε ένα κουτάκι και να τις κρατάς κοντά σου όπου κι αν πας.

Η ιστορία της ταινίας είναι η εξής: Μετά από μια εξόρμηση για άλλη μια μικροκλοπή, ο Οσάμου και ο γιος του συναντούν ένα μικρό κορίτσι μέσα στο κρύο. Παρά τις αρχικές ενστάσεις της γυναίκας του, το κοριτσάκι θα μείνει μαζί τους. Αν και η οικογένεια είναι φτωχή, ίσα-ίσα τα βγάζουν πέρα με τις δουλειές τους και τις μικροκλοπές, μοιάζουν να ζουν ευτυχισμένοι μαζί, μέχρι που ένα απρόβλεπτο γεγονός αποκαλύπτει κρυμμένα μυστικά και βάζει σε κίνδυνο τους δεσμούς που τους ενώνουν.
Ο Κορεέντα ήθελε να συνεχίσει τη θεματική που τον είχε απασχολήσει και στο παρελθόν – τι είναι αυτό που συνδέει μια οικογένεια; «Είναι οι δεσμοί αίματος ή ο χρόνος που περνάνε τα μέλη της μαζί;», λέει στο Screen Daily. «Πριν μερικά χρόνια διάβασα μια ιστορία στα νέα για μια απάτη με συντάξεις, όπου τα παιδιά μιας οικογένειας δε δήλωσαν το θάνατο των γονιών και συνέχισαν να λαμβάνουν τις συντάξεις τους παράνομα. Το ταξικό χάσμα έχει μεγαλώσει στην Ιαπωνία τα τελευταία πέντε χρόνια και ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται εκτός του διχτυού ασφαλείας που κανονικά θα έπρεπε να τους προστατεύει».

Στη χώρα του, οι απάτες με συντάξεις και γονείς που βάζουν τα παιδιά τους να κλέβουν καταστήματα είναι πάρα πολύ κατακριτέα. Αυτό τον έκανε να αναρωτηθεί όμως «γιατί ο κόσμος θυμώνει με τέτοιες μικρές παρανομίες, ενώ υπάρχουν άνθρωποι που διαπράττουν πολύ σοβαρότερα εγκλήματα χωρίς να καταδικάζονται. Ειδικά μετά τους σεισμούς του 2011, ένιωθα άβολα που η κοινή γνώμη μιλούσε συνεχώς για το πόσο σημαντικοί είναι οι οικογενειακοί δεσμοί. Έτσι, ήθελα να εξερευνήσω αυτή την ιδέα απεικονίζοντας μια οικογένεια που συνδέεται μέσω των παρανομιών της».

Μέσω της ιστορίας της οικογένειας, αποτυπώνεται και το σύγχρονο πρόσωπο της Ιαπωνίας. «Έχει αυξηθεί η ανεργία και μαζί της ο αριθμός των ανθρώπων που δέχονται κοινωνική πρόνοια», λέει ο Κορεέντα στο Vulture. «Αυξάνεται επίσης ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν σταματήσει να δουλεύουν γιατί έχουν πάρει σύνταξη. Το σύστημα πρόνοιας έχει επιβαρυνθεί δηλαδή. Πιστεύω πως ευθύνεται η παρούσα κυβέρνηση, η οποία υποσχέθηκε να διοχετεύσει χρήματα στα προγράμματα πρόνοιας, αλλά αντ’ αυτού αγόρασε πολλά όπλα από τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα όμως, θέλω να κάνω σαφές ότι αυτή η ταινία δεν αποτελεί κριτική μιας συγκεκριμένης κυβέρνησης ή κοινωνικού συστήματος. Δεν είναι πρόθεσή μου να κάνω αποκαλύψεις. Αυτή είναι η κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα, αλλά η ταινία δεν έχει να κάνει μ’ αυτό».

«Ως άνθρωπος», συμπληρώνει στο Little White Lies, «εκφράζω πράγματι τη στάση μου απέναντι στην πολιτική της κυβέρνησης, τις αλλαγές που κάνουν στους νόμους, την ασφάλεια και τα δικαιώματα των ανθρώπων. Αυτό είναι δημοσίως γνωστό και δεν έχει να κάνει με το σινεμά. Ως σκηνοθέτης, δε θέλω απαραίτητα να κάνω ταινίες γι’ αυτήν την αντίθεσή μου, αλλά περισσότερο για τους ανθρώπους που κάνουν εγκλήματα ή ζουν μέσα στη φτώχια, τους ανθρώπους που είναι μπελάς για την κυβέρνηση, που δεν είναι ορατοί, τους ανθρώπους που προσπαθούμε να τους κρύψουμε. Οι ταινίες μου κάνει ορατούς τους ανθρώπους που η κυβέρνηση θέλει να ξεχάσει ή να αγνοήσει. Ως σκηνοθέτης ο ρόλος μου, όπως τον βλέπω, είναι να τους κάνω ορατούς αντί να κάνω κάποια διαμαρτυρία».

Αν και ομολογεί πως «το βασικό συναίσθημα όταν ξεκίνησα την ταινία μπορεί να ήταν ο θυμός. Μετά την ταινία Μια Μέρα του Καλοκαιριού είχα εντρυφήσει πια στο μοτίβο των προσωπικών ιστοριών και αφού τελείωσα την ταινία After the Storm, έβαλα τέλος σε αυτή την προσέγγιση του να μην επεκτείνω την οπτική του έργου μου στην ευρύτερη κοινωνία, να κρατάω τα πράγματα όσο πιο λιτά γινόταν. Μπορεί να πει κανείς ότι πλέον έχω επιστρέψει στις ρίζες μου».

Ο ίδιος σπάνια μιλάει για τη δική του οικογένεια. «Είμαι παντρεμένος και αγαπώ τη γυναίκα και την κόρη μου», αναφέρει στο Vulture. «Καθώς μεγάλωνα, είχα και τους δυο γονείς και τις δυο μεγαλύτερες αδερφές μου. Αυτό είναι το βασικό μου περιβάλλον ανατροφής. Το μοτίβο των ταινιών μου έχει μετατοπιστεί όπως έκανε αντίστοιχα και η αντίληψή μου περί οικογένειας στις ηλικίες των 30, 40 και 50. Σε μια σκηνή της ταινίας, το μικρό αγόρι κοιμάται μέσα σε μια ντουλάπα. Η πόρτα είναι λίγο ανοιχτή κι εκείνο κοιτά τα άλλα μέλη της οικογένειας. Θα έλεγα ότι μου μοιάζει αρκετά. Έχω δημιουργήσει ένα δωμάτιο σαν κι αυτήν την ντουλάπα, ένας χώρος δίχως ενοχλήσεις – ένας χώρος δικός μου. Θα μπορούσα να είμαι ξαπλωμένος έτσι και να κοιτάω έξω από τη μισάνοιχτη πόρτα και να παρατηρώ τον κόσμο γύρω μου».