Λέοναρντ Μπερνστάιν: Το αριστουργηματικό έργο του «Candide» σε πανελλήνια πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Ένα από τα μουσικοθεατρικά αριστουργήματα του 20 αιώνα, ένα έργο βαθιά επίκαιρο, που τολμά να θέσει διαχρονικά ερωτήματα για τον πόλεμο, τη θρησκευτική βία, τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας. τον «Candide» του ιδιοφυούς Λέοναρντ Μπερνστάιν, παρουσιάζει, σε πανελλήνια πρώτη, η Καμεράτα Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής, το Σάββατο 31 Ιανουαρίου, στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Πρόκειται για έναν ιστορικό και αριστουργηματικό μουσικοθεατρικό διάλογο ανάμεσα στον θρυλικό μαέστρο και συνθέτη και τον Βολταίρο μιας και το έργο είναι εμπνευσμένο από το σατιρικό του αριστούργημα Candide ή περί Αισιοδοξίας (1759).

Ο πολυτάλαντος Γιώργος Πέτρου διευθύνει, σκηνοθετεί και. μεταφράζει, έχοντας μαζί του εξαίρετους ερμηνευτές όπως ο Γιάννης Καλύβας, η Δανάη Κοντόρα, ο Χάρης Ανδριανός, η Νάντια Κοντογεώργη και η Μυρσίνη Μαργαρίτη, σε συνεργασία με τη Χορωδία Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου.
Το έργο παρουσιάζεται σε μορφή δραματοποιημένης συναυλίας, στην τελική εκδοχή του 1989, όπως διαμορφώθηκε από τον ίδιο το συνθέτη λίγο πριν το θάνατό του και αντικατοπτρίζει τις τελικές του επιθυμίες σχετικά με τη μουσική και το κείμενο.

Ο Λέοναρντ Μπερνστάιν, υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες μουσικές ιδιοφυΐες όλων των εποχών. Με ανήσυχη και βαθιά πολιτική σκέψη και σε συνεργασία με τη θεατρική συγγραφέα Lillian Hellman, συνέθεσε τον «Candide» στη δεκαετία του 1950, σε μια εποχή φόβου, πολιτικών διώξεων και ιδεολογικής πόλωσης. Είναι σαφές ότι το έργο αποτελεί μια αιχμηρή καλλιτεχνική απάντηση του Μπερντάιν στον Μακαρθισμό, τον πολιτικό εξτρεμισμό και τη συστηματική χειραγώγηση των μαζών.

Αντλώντας έμπνευση από το Candide ή περί Αισιοδοξίας (1759) του Βολταίρου, ο συνθέτης πλάθει ένα σύμπαν όπου η αφελής πίστη στην τελειότητα του κόσμου συνθλίβεται μέσα σε μια καταιγιστική αλυσίδα καταστροφών, παραλογισμών και ανατροπών. Ο Candide του Βολταίρου, έργο βαθιά επιδραστικό στη σκέψη του 18ου αι. διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τις ιδέες της εποχής του Διαφωτισμού.

Το σύντομο αυτό μυθιστόρημα σχολιάζει καυστικά τα αιώνια προβλήματα του κόσμου μας σατιρίζοντας μια από τις δημοφιλέστερες θεωρίες της εποχής του, βασισμένη στα συγγράμματα του Gottfried Wilhelm von Leibnitz: Η "θεωρία της Αισιοδοξίας" ή αλλιώς "Οπτιμισμός", ισχυρίζεται ότι αν πιστεύουμε σε έναν δημιουργό τότε αυτός θα πρέπει να είναι ένας απόλυτα καλός δημιουργός και μάλιστα ο καλύτερος από όλους τους πιθανούς δημιουργούς, o οποίος φυσικά δημιούργησε τον καλύτερο από όλους τους πιθανούς κόσμους. Αν και υπάρχουν ασθένειες, βία, θάνατος, φτώχεια και εξαθλίωση στον κόσμο, αν και σφαγιάζονται οι αθώοι ενώ οι διεφθαρμένοι ανταμείβονται ή αν και το έγκλημα συχνά μένει ατιμώρητο, με κάποιο τρόπο κι εφόσον ο Θεός είναι καλός, όλα τα παραπάνω θα πρέπει να συμβαίνουν μόνο για το καλύτερο, ως μέρος ενός σπουδαίου συμπαντικού σχεδίου.

Ο Βολταίρος από την πλευρά του θεώρησε ότι ο παραπάνω τρόπος σκέψης ενθαρρύνει τον διανοητικό κομφορμισμό, τον καλλιτεχνικό εφησυχασμό, τη θρησκευτική υποκρισία και την πολιτική ηθικολογία, αποτρέποντας τον άνθρωπο από το να επαναστατήσει ενάντια στα κακώς κείμενα, ελπίζοντας σε έναν καλύτερο κόσμο.

Ο ήρωας Candide διασχίζει ναυάγια, πολέμους, διώξεις, περνά μέχρι και από την ισπανική Ιερά Εξέταση, ως τη σκληρή στιγμή της εσωτερικής του μεταμόρφωσης, της αναθεώρησης της άκριτης αισιοδοξίας του. Με τρόπο σχεδόν αυτοβιογραφικό, και η ίδια η παρτιτούρα του Bernstein ωρίμασε μέσα από μια μακρά διαδρομή αναθεωρήσεων, ξεκινώντας από το Broadway της Νέας Υόρκης μέχρι την τελευταία παρουσίαση του έργου υπό τη διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη, στο Barbican Hall του Λονδίνου, το 1988, όπου απέκτησε και την τελική του μορφή.

Μουσικά, ο Μπερνστάιν συνθέτει ένα απολαυστικό μωσαϊκό ήχων, όπου το Μπρόντγουεϊ, ο Ρίχαρντ Στράους, ο Μάλερ, η τζαζ, το τάνγκο και τα σύγχρονα ιδιώματα του 20ού αιώνα συνυπάρχουν και συνομιλούν, υπογράφοντας επίσης και την εντυπωσιακή ενορχήστρωση του έργου η οποία αναδεικνύει μοναδικά ορχηστρικά χρώματα και ρυθμούς. Από την εκρηκτική εισαγωγή έως την εμβληματική άρια της Cunegonde Glitter and Be Gay και το συγκινητικό φινάλε Make Our Garden Grow, ο «Candide» αποκαλύπτει τη μουσική ιδιοφυΐα δημιουργού του.