Ο Χαλεπάς κατακτά την Ιταλία: Ένα θεατρικό «road trip» από την Μπολόνια μέχρι τη Μόντενα (φωτογραφίες)

Μπορεί στην Ιταλία η πολιτική κατάσταση να βράζει αλλά στους δρόμους της Μπολόνια το κλίμα είναι παραπάνω από ευχάριστο: τα καφέ είναι γεμάτα από κόσμο, τα μισελενάτα εστιατόρια δεν προλαβαίνουν να σερβίρουν τους τουρίστες και οι δρόμοι όλο φοιτητές, με τα ελληνικά να ακούγονται παντού.

Ξεχωρίζουν οι τεράστιες πλατείες που περιβάλλονται από μεσαιωνικά παλάτσα και από πολύχρωμα σπίτια που μοιάζουν βγαλμένα από τα πιο ακραία όνειρα του Σαίξπηρ με το κορυφαίο άγαλμα του Ποσειδώνα στην ομώνυμη piazza del Nettuno να κραδαίνει απειλητικά την τρίαινα του-εξου και το γνωστό έμβλημα της τοπικής Μαζεράτι.

Μουσικές ακούγονται στους δρόμους, εκθέσεις και δρώμενα ξεχωρίζουν σε μια πόλη όπου ο πολιτισμός έχει την τιμητική του: εδώ βρίσκονται αριθμητικά τα περισσότερα βιβλιοπωλεία στην Ιταλία αλλά και οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι και θεατρικές σκηνές.

Σε μια από αυτές, στο επιβλητικό Teatro Arena del Sole, ένα από τα πιο εντυπωσιακά θέατρα στην Ιταλία, σε ένα πανέμορφο κτήριο και σε μια κατάμεστη αίθουσα η Ελλάδα έχει την τιμητική της με την παράσταση “Χαλεπάς” της Αργυρώ Χιώτη σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Πρόκειται για ένα έργο που μεταφέρει στο κοινό όχι μόνο την αίσθηση της Τήνου και τα εσωτερικά και καλλιτεχνικά αδιέξοδα του δημιουργού αλλά και μια αντιπροσωπευτική εικόνα του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου στο εξωτερικό.

Καθώς περνάμε τις επιβλητικές πύλες του πανέμορφου Teatro Arena del Sole, με το εσωτερικό να παραπέμπει στα παλιά ιστορικά θέατρα της Ευρώπης και το αίθριο του να μοιάζει από μόνο του με απίστευτο σκηνικό, ρίχνουμε μια ματιά στις δημοσιεύσεις που συνοδεύουν την παράσταση: “Το έργο είναι μια σύγχρονη μουσική τραγωδία για τη ζωή και τον θάνατο του Γιαννούλη Χαλεπά, έναν Έλληνα γλύπτη που φάνηκε να ξαναγεννιέται καλλιτεχνικά στη δύση της ζωής του.

Ασκητική φιγούρα της Ελληνικής γλυπτικής από κάποιους θεωρήθηκε ο ‘Ροντέν της Ελλάδας’ και από άλλους ένας “τρελός και καταραμένος καλλιτέχνης”. Με αυτές τις φράσεις οι Ιταλοί φάνηκαν να αποκτούν μια πρώτη γνωριμία με τον αξεπέραστο γλύπτη προτού μεταφερθούν στο εσωτερικό του σύμπαν, στις εμμονές του, στην τρέλα, στα όνειρα και τους εφιάλτες που διαμόρφωσαν το καλλιτεχνικό του έργο-πάντα αντιστρόφως ανάλογο των δύσκολων συνθηκών που υπέμενε εξαιτίας της κακοποιητικής σχέσης που είχε με τη μητέρα του-και εν τέλει στην παράσταση που σκηνοθέτησε η Αργυρώ Χιώτη και στο λιμπρέτο που εμπνεύστηκε με ποιητική έξαρση, εσωτερική ακρίβεια και τρυφερότητα ο Αλέξανδρος Βούλγαρης (The Boy).

Αυτές οι αναπόφευκτες ακροβασίες του νου, που γέννησαν τις μόνιμες εικόνες της Μήδειας, του Οιδίποδα και της Αντιγόνης, την εικόνα του Πανός στο μυαλό του Χαλεπά με εικόνες από τη αρχαία ελληνική μυθολογία αλλά και σατύρους και γυναικεία στήθη να επανέρχονται ως τόπος αναπαράστασης και σεξουαλικής απώθησης, παρελαύνουν μέσα από μια σειρά από υπερβατικές σκηνές, απευθυνόμενες σε ένα κοινό που ξέρει πολύ καλά τα αναπόφευκτα στενά όρια που χωρίζουν τον καλλιτέχνη από την τρέλα.

Ακόμα και αν δεν γνωρίζουν λεπτομέρειες για τη ζωή και το έργο του Γιαννούλη, για το πως βρέθηκε από το Ψυχιατρείο της Κέρκυρας, όπου διέμεινε σχεδόν 15 χρόνια στην Αθήνα όπου κατάφερε να απογειωθεί καλλιτεχνικά, ειδικά μετά τον θάνατο της μητέρας του, οι θεατές αντιλαμβάνονται τις συμβολικές αναλογίες. Και δεν μπορούν να μην ενστερνίζονται την εσωτερική απόγνωση ενός δημιουργού, ο οποίος αναγκαζόταν να κρύβει στην καμπαρτίνα του μικρές πέτρες τις οποίες σκάλιζε με ένα σπίρτο κρυφά από όλους, την οποία αναπαριστά με τον δικό του ιδιοσυγκρασιακό τρόπο στους Ιταλούς ως Χαλεπάς ο Σίμος Κακάλας .

“Κάθε πέτρα κρύβει μέσα της μια εικόνα” λέει κάποια στιγμή βλέποντας ότι οι πέτρες ήταν οι δικές του σχηματικές εμμονές, ο τρόπος να ξεφεύγει από την ασφυξία του περιβάλλοντος του. Μπαίνοντας στο μυαλό του Χαλεπά επομένως ο Κακάλας προσπαθεί να μεταφέρει στο κοινό κάτι από την έξαρση της της δημιουργίας, του πάθος αλλά και των φαντασιακών εμμονών με το σύννεφό από το μάρμαρο να τον περιβάλλει καθώς περιφέρεται κάτω από τα εντυπωσιακά κυπαρίσσια, τα οποία γεμίζουν τη σκηνή σε αυτό το άκρως εντυπωσιακό και ευρηματικό σκηνικό της Έφης Μπίρμπα. Είναι άλλωστε τα ίδια δέντρα που δεσπόζουν στα κοιμητήρια, αυτά που ‘έχει ντύσει΄’ με τα αγάλματά του ο δημιουργός της ‘Κοιμωμένης’ και που, όπως μαθαίνουμε, μετά την παράσταση θα φυτευτούν σε κάποιο δάσος εκεί κοντά βρίσκοντας τον φυσικό τους προορισμό.

200 παραστάσεις σε τέσσερεις πόλεις της Ιταλίας: Μπολόνια, Μόντενα, Τσεζένα, Βινιόλα

Θεωρείται εν ολίγοις μεγάλη επιτυχία να μπορεί η παράσταση “Χαλεπάς” να ανεβαίνει σε ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά φεστιβάλ όπως είναι το φεστιβάλ Vie και να βρίσκεται δίπλα σε κορυφαία ονόματα του ευρωπαικού θεάτρου, από τον Κρίστιαν Λούπα με το Imagine-σαφής αναφορά στον Τζον Λένον έως τη Σουζάνε Κένεντι με το πρωτοποριακό VR, I AM, το οποίο θα έχουμε, επίσης την τύχη να δούμε σε ΄λίγο καιρό στη Στέγη. Το φεστιβάλ Vie, που ξεκίνησε το 2005, λαμβάνει χώρα μια φορά τον χρόνο στην ευρύτερη περιοχή της Εμιλία-Ρομάνια και διοργανωτής είναι το Εθνικό θέατρο της περιοχής-το λεγόμενο ERT-το οποίο διευθύνει ο πολυπράγμων Βάλτερ Μαλόστι. Με παραπάνω από 200 παραστάσεις το ERT έχει συνεργαστεί και αναδείξει τα κορυφαία ονόματα του Ευρωπαικού θεάτρου ενώ εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερα θέατρα.

Με το πουλμανάκι της παραγωγής είχαμε επιπλέον την τύχη να διασχίσουμε τους δρόμους που ενώνουν τη Μπολόνια με τη Μόντενα με την περίφημη κεντρική αγορά mercato να παραμένει ίδια από τα χρόνια του Μεσαίωνα και το φαγητό να διαδραματίζει αναπόσπαστο κομμάτι του τοπικού πολιτισμού-όλοι ξέρουν, άλλωστε, το ξακουστό ξύδι Aceto Balcamico di Modena. Στη Μόντενα τις μέρες εκείνες παιζόταν και πάλι στα πλαίσια του φεστιβάλ Vie η πολυσυζητημένη παράσταση “Imagine’ του εμβληματικού δημιουργού Κρίστιαν Λούπα, όπου για πέντε (!) ολόκληρες ώρες το κοινό μπορούσε να φανταστεί-εξου και ο τίτλος- μέσα από ένα το ταξίδι στα 60’ς-εποχές με ιδιαίτερη ένταση, σε καιρούς που η πολιτική δείχνει να απαξιώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ειδικά πάντως στις φιλικές αυτές προς τον ξένο πόλεις της βόρειας Ιταλίας, με ιδιαίτερη αγάπη στα υψηλά έργα και τις εκλεπτυσμένες γεύσεις, προβληματίζει το ζοφερό μέλλον που έχουν αποφασίσει οι Ιταλοί ψηφοφόροι με τον σχηματισμό ενός ακραίου κυβερνητικού σχήματος σε μια χώρα που δείχνει να μαστίζεται-και αυτή-από την οικονομική κρίση. Τα θέατρα πάντως έδειχναν να είναι γεμάτα από κόσμο που θέλουν να μάθουν τι δημιουργικό και νέο μπορούν να κομίσουν, σε αυτή τη δύσκολη συνθήκη, οι γειτονικές τους χώρες όπως η Ελλάδα και ένας οργανισμός που επιμένει να παραγάγει σύγχρονο πολιτισμό όπως είναι η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Αυτή τη στιγμή μάλιστα πολλές παραγωγές της Στέγης περιοδεύουν σε χώρες του εξωτερικού, στο πλαίσιο του προγράμματος Εξωστρέφεια, όπως είναι ο “Εγκάρσιος Προσανατολισμός” του Δημήτρη Παπαιωάννου, το Larsen C του Χρήστου Παπαδόπουλου και το Elenit του Ευριπίδη Λασκαρίδη. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι ταξιδεύει εκτός συνόρων η παραγωγή του “EBA”, ιδέα-χορογραφία Μανώλη Σαριδάκη (Έχουν τα ρομπότ συναισθήματα) καθώς είναι από τις ελάχιστες επαγγελματικές παραγωγές (αν όχι η μόνη στην Ελλάδα) στις οποίες ηγετικό ρόλο δημιουργού έχει καλλιτέχνης με μαθησιακή αναπηρία!

Όλα αυτά δημιουργούν έναν καθολικό αέρα διαπολιτισμικής όσμωσης με επίκεντρο το θέατρο που μπορεί να περνάει τα σύνορα, να ενώνει, να ενθουσιάζει, να προκαλεί, να δίνει μια εικόνα μιας άλλης Ελλάδας πιο ανοιχτής στον άλλο και την έμπνευση. Διαμορφώνει πολιτισμικούς δεσμούς που ξεπερνούν τα όρια μιας παράστασης και διαμορφώνουν ένα ωραίο modus vivendi για τον ευρωπαικό κόσμο του θεάτρου-και όχι μόνο. Βλέποντας τα μέλη της ελληνικής ομάδας-από τη δημιουργό Αργυρώ Χιώτη μέχρι τους πρωταγωνιστές Σίμο Κακάλα, Χαρά Κότσαλη, Αντώνη Μυριαγκό, Γιώργο Νικόπουλο, Αλίκη Στενού, Δημήτρη Σωτηρίου και Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη να γίνονται ένα με τους Ιταλούς συναδέλφους του στο μπαρ του θεάτρου αλλά μέσα στην πόλη, να ανταλλάσσουν ιδέες και να έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς τα ίδια έργα, καταλαβαίνεις ότι ο κόσμος του θεάτρου μπορεί και ξεπερνά τα ανασχετικά δεδομένα που μπορεί να χαρακτηρίζουν άλλους τομείς.

Στο πλαίσιο της δημιουργικότητας που φέρνει τον κόσμο του Χαλεπά στο ιταλικό σύμπαν των βασανισμένων δημιουργών-μην ξεχνάμε ότι η Μπολόνια ειναι η πόλη του τραύματος και του Παζολίνι-η ελληνική θεατρική σκηνή συναντά την ιταλική με τον πλέον εκφραστικό τρόπο. Ακόμα και ο ονειρικός κόσμος της Τήνου, αυτές οι αλλόκοτες εικόνες από μια άλλη Ελλάδα, λένε πολλά στον κόσμο της Εμιλία-Ρομάνια, μια περιοχή περήφανη που έδωσε στον κόσμο έναν Παζολίνι και έναν Φελίνι, έναν Παβαρότι και έναν Αντονιόνι. Ο Μπερτολούτσι μετέτρεψε τα πιο γνωστά μέρη της Εμιλία-Ρομάνια σε έν επικό σκηνικό για το δικό του 1900 ενώ από τη Φεράρα εμπνεύστηκε ο Τζόρτζιο Μπασάνι το ομώνυμο του μεγαλειώδες μυθιστόρημα (κυκλοφόρησε πρόσφατα από Gutenberg σε μετάφραση Γιώργου Κεντρωτή).

Με άλλα λόγια σε αυτές τις πλούσιες περιοχές που επιμένουν ωστόσο δημοκρατικά με τοπικό Πρόεδρο, εδώ και μια σχεδόν δεκαετία τον Στέφανο Μπονατσίνι και με την πλειονότητα των κατοίκων να δίνουν πάντα ψήφο εμπιστοσύνης στους ευρύτερους δημοκρατικούς σχηματισμούς, μπορούν και εκτιμούν τους αληθινούς δημιουργούς και τα μεγάλα έργα.

Τίποτα, εν ολίγοις, δεν είναι τυχαίο σε έναν τόπο όπου τα πάντα-εστιατόρια, εκκλησίες, μαγαζιά, θέατρα και πλατείες-μοιάζουν να είναι το αποτέλεσμα ενός καλαίσθητου θεού που άπλωσε με τρυφερότητα το απαλό του χέρι χαρίζοντας μια άκρως παρηγορητική ομορφιά σε όλες αυτές τις πλούσιες, αλλά καθόλου ελιτίστικες, περιοχές της Ιταλίας. Δεν είναι τυχαίο ότι εδω ένιωσε να αναπαύεται ψυχικά ακόμα και ο Νίτσε, εδώ κατέφυγαν κορυφαίοι φιλόσοφοι και συγγραφείς, εδώ άνθισε με κάθε τρόπο η αρχαία ελληνική τραγωδία.

Η παρηγορητική ομορφιά της Ιταλίας φαίνεται ότι συνομιλεί επάξια με την ομορφιά που χάρισε σε εμάς ο “άνθρωπος μας ο Γιαννούλης” όπως ακούγεται χαρακτηριστικά στην παράσταση, από το πανέμορφο αυτό κείμενο του The Boy δείχνοντας το ενωτικό νήμα της τέχνης ανά τους αιώνες. Γιατί μπορεί να συγκλονίζει το απόσπασμα από τη Μήδεια που ακούγεται στο τέλος της παράστασης “Χαλεπάς” στην αξεπέραστη μετάφραση Γιώργου Χειμωνά-«Ένα μονάχα ξέρω: Ο άνθρωπος είναι σκιά και δεν μπορεί ποτέ να είναι ευτυχισμένος.

Μέσα σε μια απέραντη δυστυχία πορεύονται οι θνητοί»-αλλά ακόμα και ο τρόμος που γεμίζει η ζωή ξεπερνιέται με τη χαρά και την ομορφιά που χαρίζει η τέχνη. Και σίγουρα δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος τρόπος για να το διαπιστώσει κανείς από το να βλέπει να ζωντανεύει η ζωή, το έργο και οι εμμονές του κορυφαίου δημιουργού από την Τήνο στο πανέμορφο σκηνικό της Ιταλίας.


Ειδήσεις σήμερα:

Εγκρίθηκε νέος νόμος στην Κίνα για την προστασία των γυναικών

Τέσσερις ώρες έψαχναν στα χαλάσματα το παιδί στην Κρήτη - Ανατριχιαστικές εικόνες από το δωμάτιο που ισοπεδώθηκε

Ο διαστημικός σταθμός της Κίνας είναι σχεδόν έτοιμος - Θα φιλοξενήσει πάνω από 1.000 επιστημονικά πειράματα