Παντελής Καψής

Εκ των υστέρων μπορούμε ίσως να καταλάβουμε ότι η διατύπωση ήταν λανθασμένη. Αυτό δεν σημαίνει ότι η στάση της Ελλάδας ήταν λανθασμένη. Όχι, σε αυτή την αναμέτρηση η Ελλάδα, όπως και κάθε δημοκρατική χώρα, έπρεπε να καταδικάσει την εισβολή και να στηρίξει την Ουκρανία. Ειδικά τα κράτη της Ευρώπης είχαν έναν πρόσθετο λόγο να τηρήσουν αυτή τη στάση, έπρεπε και πρέπει να σταματήσουν τον ρωσικό επεκτατισμό. Ακόμα περισσότερο φυσικά έπρεπε να κρατήσουν αυτή τη στάση η Ελλάδα και η Κύπρος: η βίαιη αλλαγή των συνόρων, αν γίνει αποδεκτή, δημιουργεί προηγούμενα.

Αυτό ωστόσο δεν έχει καμία σχέση με τη σωστή πλευρά της ιστορίας. Για την ακρίβεια η ιστορία δεν έχει σωστή πλευρά ή αν προτιμάτε, συχνά πηγαίνει στη λάθος κατεύθυνση. Στην Ουκρανία μπορούμε σήμερα να δούμε πολύ καθαρά ένα τέτοιο σενάριο. Ένα σενάριο δηλαδή όπου ο κερδισμένος της ιστορίας θα είναι ο Πούτιν. Μια πιθανή εκλογή του Τραμπ σε συνδυασμό με μια αντίστοιχη εκλογή της Λεπέν στη Γαλλία, όπως και η κόπωση πολλών ευρωπαϊκών χωρών, είναι περίπου βέβαιο ότι θα υποχρεώσουν την Ουκρανία είτε να συνθηκολογήσει είτε να ηττηθεί στρατιωτικά.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Παλαιστίνη. Όταν η Χαμάς δολοφόνησε εν ψυχρώ εκατοντάδες ισραηλινούς και απήγαγε τους ομήρους, δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία για το με ποιους είμαστε. Επτά μήνες μετά, εξακολουθούμε να στηρίζουμε το δικαίωμα του Ισραήλ στην άμυνα, τα διλήμματα όμως που μπαίνουν στη διεθνή κοινότητα και σε καθένα από εμάς, έχουν γίνει πολύ πιο σύνθετα. Η ανοιχτή ρήξη με τις ΗΠΑ για την επίθεση στη Ράφα και η διακοπή της παροχής ορισμένων πυρομαχικών, αποτελεί μια πρωτοφανή ανατροπή της αμερικανικής πολιτικής που δείχνει πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα. Από εκεί που το Ισραήλ είχε τη συμπάθεια και τη στήριξη όλων των χωρών της Δύσης, σήμερα κινδυνεύει να βρεθεί διεθνώς απομονωμένο. Κι όσο καταδικαστέα είναι η Χαμάς, άλλο τόσο καταδικαστέος είναι ο αδιάκριτος βομβαρδισμός, χωρίς πραγματική μέριμνα για τους αμάχους.

Δεν χρειάζεται ωστόσο να πηγαίνουμε μακριά για να δούμε πώς η ιστορία μπορεί να πάρει το λάθος δρόμο- λάθος σε σχέση με τις δικές μας απόψεις βέβαια. Πριν από δύο δεκαετίες στο τραπέζι ήταν η όλο και μεγαλύτερη ενοποίηση της Ευρώπης. Όχι μόνο στην οικονομία αλλά και στο κοινωνικό κράτος, την άμυνα και την εξωτερική πολιτική. Σήμερα κανείς δεν μιλά γι αυτά, έχει γίνει σαφές ότι το κλίμα και οι προτιμήσεις των πολιτών έχουν αλλάξει. Ο πρόεδρος Μακρόν μάλιστα μίλησε για τον «θανάσιμο κίνδυνο» που διατρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, αν δεν πάρει τώρα μέτρα που θα διασφαλίσουν ότι θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις. Ο Μακρόν αποκάλεσε την Ένωση «θνητή». Μπορεί άραγε αύριο να γίνουμε μάρτυρες του θανάτου της;

Αλλά και στην άμεση γειτονιά μας η εβδομάδα που πέρασε ανέδειξε όλες τις εκκρεμότητες που κουβαλάμε από το παρελθόν. Με την Αλβανία βρισκόμαστε σε ανοιχτή αντιπαράθεση ενώ την ίδια ώρα η εκλογή των εθνικιστών στη Βόρεια Μακεδονία υπόσχεται ένα ακόμα πεδίο σύγκρουσης. Με την Τουρκία πάλι, περνάμε ευτυχώς μια μοναδική για τη διάρκεια της περίοδο ύφεσης, ο Τούρκος πρόεδρος ωστόσο μας υπενθύμισε, μια ημέρα πριν συναντηθεί με τον έλληνα πρωθυπουργό, τα δύσκολα ζητήματα που εξακολουθεί να θέτει. Την ίδια ώρα, στο Κυπριακό, η Τουρκία δείχνει ότι έχει πάει οριστικά στη λογική των δύο κρατών.

Αν αναλογιστούμε ότι κάποια χρόνια πριν, μετά την πτώση του τείχους, ελπίζαμε ότι η Ελλάδα, ως χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα αναδειχθεί στην ηγέτιδα των Βαλκανίων και θα πάρει από το χέρι τους γείτονες για να τους οδηγήσει στην ευρωπαϊκή οικογένεια, μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο στραβό δρόμο ακολούθησε η ιστορία. Η μόνη γειτονική χώρα με την οποία δεν έχουμε προβλήματα, αντίθετα από τη σχετικά πρόσφατη ιστορία μας, είναι η Βουλγαρία. Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Προφανώς δεν φταίει μόνο η Ελλάδα για την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα. Δείχνει ωστόσο πόσο λάθος είναι να συγχέουμε το δίκαιο και το σωστό ή απλώς αυτό το οποίο εμείς επιθυμούμε, με την πραγματικότητα. Και πόσο τελικά αν θες να βρίσκεσαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας, πρέπει και να φροντίζεις να κάνεις ότι μπορείς για να τη διαμορφώνεις. Σε αντίθετη περίπτωση μένεις με τα «αν».

Τι θα είχε συμβεί αν η Ευρώπη είχε πάρει εγκαίρως μέτρα κατά του Πούτιν και δεν είχε υποκύψει στη γοητεία του ρωσικού αερίου. Που θα ήμασταν αν είχε προχωρήσει η ευρωπαϊκή ενοποίηση όταν υπήρχαν οι πολιτικές προϋποθέσεις όπως και οι προσωπικότητες που μπορούσαν να την προωθήσουν. Ποια θα ήταν η κατάσταση στη Μέση Ανατολή αν οι ΗΠΑ είχαν πατήσει πόδι για τους εποικισμούς και για την προώθηση της λύσης των δύο κρατών. Πού θα ήταν το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αν είχε υιοθετηθεί το σχέδιο Ανάν. Ποια θα ήταν η σχέση με την Βόρεια Μακεδονία αν είχαμε κλείσει το ζήτημα με τον Γκλιγκόροφ, πριν φουντώσουν οι εθνικισμοί. Μπορεί να σκεφτεί κανείς και άλλα πολλά υποθετικά ερωτήματα από το παρελθόν. Μόνο που με τα «αν» δεν γράφεται η ιστορία.