Νίκος Φίλιππας

Οι μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις του Ντεν Ξιαοπίνγκ στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και οι αντίστοιχες παρεμβάσεις του πρωθυπουργού της Ινδίας Ναρασίμχα Ράο και του υπουργού Οικονομικών του Μανχόμαν Σινγκ, το 1991, είχαν εντοπιστεί έγκαιρα από τον Τζιμ Ο’Νιλ, σε κλασικό άρθρο του [1], με αποτέλεσμα οι βασικές προβλέψεις του για την εκρηκτική ανάπτυξη των χωρών BRICs -και ιδιαίτερα της Κίνας- για το 2050 να έχουν ήδη επαληθευτεί. Οπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο ίδιος ο συγγραφέας σε βιβλίο του [2], το μόνο λάθος του ήταν ότι όλα συνέβησαν πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι αυτός είχε περιγράψει το 2001.

Πράγματι η Κίνα σε όρους πραγματικής αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parity - PPP) είναι ήδη από το 2014 η χώρα με το μεγαλύτερο ΑΕΠ παγκοσμίως. Επιπλέον, η Ινδία ξεπέρασε την Ιαπωνία και κατατάσσεται στην 3η θέση της παγκόσμιας κατάταξης.

Ταυτόχρονα οι εκτιμήσεις όλων των μεγάλων διεθνών οίκων συγκλίνουν στο ότι το 2018 το ΑΕΠ της Κίνας, σε όρους ονομαστικών δολαρίων, θα ξεπεράσει το αντίστοιχο των ΗΠΑ, εκτοπίζοντάς τις μετά από δεκαετίες από την πρώτη θέση. Αξιο παρατήρησης είναι το φαινόμενο της δυναμικής των χωρών MINT (Μεξικό - Ινδονησία - Νιγηρία - Τουρκία), οι οποίες τις επόμενες δεκαετίες θα εκτοπίσουν τις δυτικές υπερδυνάμεις (Γερμανία - Γαλλία - Αγγλία) από τις πρώτες θέσεις.

Η απελευθέρωση των αγορών χρήματος και κεφαλαίου, τα αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης, η φιλελευθεροποίηση αλλά και το άνοιγμα των χωρών αυτών στις αγορές της Δύσης συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη των χωρών τους, αφού το φθηνό και πολυπληθές εργατικό δυναμικό αποτέλεσε πόλο έλξης σημαντικών ξένων άμεσων επενδύσεων. Η χρήση δανειακών κεφαλαίων ώθησε ακόμα περισσότερο τις οικονομίες αυτές, αφού τόσο το δημόσιο όσο και το ιδιωτικό χρέος ήταν σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Η μετεξέλιξη του εργατικού δυναμικού μέσω της αύξησης του βιοτικού επιπέδου σε αυτόνομο μέγεθος ανάπτυξης έχει περιορίσει την οικονομική τους μεγέθυνση πλέον από τις χώρες της Δύσης. Φυσικά, έχουν ακόμα να γίνουν πολλά σε επίπεδο θεσμών και άλλων παρεμβάσεων για τη μείωση της κοινωνικής ανισότητας και την καταπολέμηση της διαφθοράς και της φτώχειας, αλλά σίγουρα το μέλλον φαίνεται ότι ανήκει στις χώρες αυτές.

Από την προηγούμενη ανάλυση καθίσταται προφανές ότι το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον έχει μετατοπιστεί προς την Ανατολή και κυρίως στην Κίνα και την Ινδία. Η εξέλιξη αυτή ήταν αναμενόμενη, αφού οι χώρες αυτές ξεπερνούν τα 2,7 δισεκατομμύρια σε πληθυσμό, ενώ συνολικά η Ασία ξεπερνάει τα 4,5 δισεκατομμύρια. Σε αντιδιαστολή οι χώρες της Δύσης αντιμετωπίζουν σοβαρά δημογραφικά προβλήματα και έναν πληθυσμό που συνεχώς γερνάει.
Ως αποτέλεσμα, χώρες όπως η Ινδονησία, η Βραζιλία, η Ρωσία και το Μεξικό σε μερικά χρόνια θα βρίσκονται σε επίπεδα μεγαλύτερης ανάπτυξης από τις σημερινές ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Οι οικονομικοί αναλυτές δεν αναρωτιούνται πλέον αν η Κίνα και η Ινδία θα είναι οι μεγαλύτερες χώρες στον κόσμο το 2050 -αυτό θεωρείται δεδομένο-, αλλά ποια από τις δύο θα έχει την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα.

Η αδυναμία κατανόησης από τους πολίτες της Ευρώπης αλλά και άλλων χωρών της Δύσης των τεκτονικών αλλαγών προκαλεί παράπλευρους πολιτικούς τριγμούς αδυνατώντας να κατανοήσουν το αίτιο με το αιτιατό.

Η καινοτομία και οι επενδύσεις μαζί με το ανθρώπινο κεφάλαιο και τους θεσμούς θα αποτελέσουν τις κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης των οικονομιών σε ολόκληρο τον κόσμο.

[1] «Building Better Global Economic BRIC’s» (2001)
[2] «The growth map: Economic opportunity in BRIC’s and beyond» (2011)