Μιχάλης Στούκας

Στο εξαιρετικό αυτό άρθρο δεν ήταν δυνατό φυσικά να καταγραφούν όλοι οι «παγκόσμιοι Έλληνες» του εξωτερικού, καθώς αυτοί είναι χιλιάδες. Και βέβαια, δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο τα τελευταία χρόνια. Οι Έλληνες διαπρέπουν διαχρονικά στο εξωτερικό. Σε μια σειρά από άρθρα μας έχουμε αναδείξει την τεράστια προσφορά των Ελλήνων ,σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου. Τι θα γινόταν άραγε αν αυτές οι Ελληνίδες και αυτοί οι Έλληνες είχαν γεννηθεί ή είχαν μείνει στην Ελλάδα;

Σε υποθετικές ερωτήσεις βέβαια, δίνονται υποθετικές απαντήσεις. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι στην Ελλάδα δεν θα είχαν τις ευκαιρίες να φτάσουν τόσο ψηλά όσο στο εξωτερικό, καθώς εκεί είχαν τα μέσα και τις ευκαιρίες για να αριστεύσουν. Αυτό σίγουρα ισχύει. Παρά τις μεγάλες προόδους που έχουν γίνει στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, υπάρχουν τομείς στους οποίους υστερούμε, δραματικά μάλιστα.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα χωλαίνει σε πολλά σημεία. Οι εκάστοτε υπουργοί Παιδείας αναλώνονται σε σπασμωδικές μεταρρυθμίσεις. Είναι επίσης χαρακτηριστικό, ότι από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους οι υπουργοί Παιδείας έμεναν κατά μέσο όρο δεκατέσσερις μήνες στη θέση αυτή. Τα ελληνικά πανεπιστήμια παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλει το διδακτικό προσωπικό τους, υστερούν σε σχέση με τα κορυφαία ξένα. Η ελλιπής χρηματοδότηση είναι σαφώς ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Ωστόσο υπάρχουν και άλλα. Και στον ακαδημαϊκό χώρο εμφιλοχωρεί η οικογενειοκρατία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το επίπεδο των παρεχόμενων σπουδών να μην είναι πάντα το καλύτερο. Η αύξηση του αριθμού των εισακτέων έχει φέρει στα ανώτατα και ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα πολλούς φοιτητές και σπουδαστές με ελλιπή παιδεία ,κάτι που οδηγεί και σε αποφοίτους πανεπιστημίων «περιορισμένων δυνατοτήτων».

Και βέβαια, σημαντικό ρόλο παίζουν και οι υλικοτεχνικές υποδομές και οι κτιριακές εγκαταστάσεις των πανεπιστημίων. Πώς μπορούν μια εικοσάχρονη φοιτήτρια ή ένας εικοσάχρονος φοιτητής που διαμένουν σε φοιτητικές εστίες να ασχοληθούν απερίσπαστοι με τις σπουδές τους, όταν τα κτίρια των εστιών έχουν μεταβληθεί ακόμα και σε άντρα κακοποιών όπως αποκαλύφθηκε μετά την πρόσφατη εξάρθρωση της συμμορίας της Πολυτεχνειούπολης; Πώς μπορεί να διδάξει ένας πανεπιστημιακός σε κτίρια που θυμίζουν γκέτο και σκηνικά φιλμ νουάρ; Ας προχωρήσουμε όμως και στο επόμενο στάδιο.

Πόσα χρήματα δίνονται για έρευνα στην Ελλάδα και πόσα από αυτά καταλήγουν εκεί που πρέπει; Πώς γίνεται μαθητές και μαθήτριες να θριαμβεύουν σε διεθνείς διοργανώσεις και στη συνέχεια τα παιδιά αυτά να «εξαφανίζονται»;

Η έλλειψη άμεσης σύνδεσης των σπουδών με την αγορά εργασίας οδηγεί πολλές νέες και πολλούς νέους με αξιόλογη ακαδημαϊκή κατάρτιση σε αδιέξοδο. Είτε υποχρεώνονται να κάνουν δουλειές παντελώς άσχετες με τις σπουδές τους(βλ. σερβιτόρες και σερβιτόροι, πωλητές και πωλήτριες σε εμπορικά κ.ά.), είτε αναγκάζονται σε πολλές περιπτώσεις, να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.

Στο ελληνικό Δημόσιο παρά την ίδρυση του ΑΣΕΠ το 1994 από τον αείμνηστο Αναστάσιο Πεπονή υπήρχαν και θα υπάρχουν παράθυρα (ή και μπαλκονόπορτες...) για είσοδο των ημετέρων ανεξαρτήτως προσόντων. Δυστυχώς και στον ιδιωτικό τομέα, τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα. Η μετριοκρατία διαπερνά κάθετα πολλές ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τα στεγανά που έχουν δημιουργηθεί, εμποδίζουν την πρόσληψη σε αυτές άξιων και μορφωμένων νέων ή και στην περίπτωση που αυτοί προσλαμβάνονται, αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες.

Σε άλλες περιπτώσεις πάντως, οι αρμόδιοι για τις προσλήψεις δεν εμπιστεύονται νέα και καταρτισμένα παιδιά ζητώντας άτομα με εμπειρία. Ποια εργασιακή εμπειρία μπορεί όμως να έχει κάποια ή κάποιος σε ηλικία 20-25 ετών; Άλλες φορές, η «πρόσληψη» κρύβει εθελοντική εργασία ή περίοδο «δοκιμασίας». Κάποιες και κάποιοι το δέχονται, προσδοκώντας ένα καλύτερο αύριο, το οποίο όμως δεν έρχεται ποτέ…

Μοιραία, το εξωτερικό φαντάζει σε πολλές νέες και νέους ως μοναδική διέξοδος. Οι προσφορές από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και εσχάτως και από άλλες χώρες. όπως π.χ. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, φαντάζουν δελεαστικές. Ένα από τα, διαχρονικά, σημαντικά προσόντα των Ελλήνων ήταν, και είναι, η προσαρμοστικότητα σε νέα περιβάλλοντα. Από τους βυζαντινούς λόγιους που εγκαταστάθηκαν στη Δύση και συντέλεσαν σημαντικά στην Αναγέννηση και τους μεγάλους εθνικούς ευεργέτες που έφυγαν από τα μέρη που γεννήθηκαν, φτωχόπαιδα οι περισσότεροι, διέπρεψαν και πλούτισαν σε διάφορες χώρες και με τις δωρεές τους συνέβαλαν σημαντικά τόσο στην Ανεξαρτησία της Ελλάδας όσο και στην ανάπτυξη των υποδομών της, μέχρι την «εθνική της αριστείας» μεσολάβησε η παρουσία χιλιάδων ακόμα Ελλήνων και Ελληνίδων που διέπρεψαν σε διάφορους τομείς. Επιστήμες, τέχνες και πολλά ακόμα. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την παγκόσμια προσφορά του Γεώργιου Παπανικολάου(τεστ ΠΑΠ) ή την ευφυΐα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή; Πόσες καλλιτέχνιδες της όπερας, θα μπορούσαν να συγκριθούν με τη μεγάλη Μαρία Κάλλας;

Το brain drain της προηγούμενης δεκαετίας που οδήγησε στο εξωτερικό περίπου 500.000 νέες και νέους από την Ελλάδα, κατόχους όχι απλά πτυχίων αλλά και μεταπτυχιακών στη συντριπτική τους πλειοψηφία, μάλλον προοιωνίζεται μια ακόμα σειρά από Ελληνίδες και Έλληνες που θα διαπρέψουν στο εξωτερικό. Παρά τις όποιες δυσκολίες συναντούν στην αλλοδαπή, όπως φαίνεται διαχρονικά, οι Έλληνες μεγαλουργούν.

Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι πολλοί από τους σπουδαίους επιστήμονες με λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό επιστρέφουν στην Ελλάδα και προσφέρουν άμεσα πλέον στη χώρα τους. Επιφανείς ακαδημαϊκοί όπως οι Δ. Νανόπουλος, Σ. Κριμιζής, Α. Φωκάς, Α. Τζάκης, με σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό προσφέρουν τις πολύτιμες γνώσεις και την εμπειρία τους στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως κάποιοι διαπρεπείς Έλληνες επιστήμονες με λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό δεν γίνονται πάντοτε δεκτοί με τον τρόπο που τους αξίζει όταν επιστρέφουν στη χώρα μας και φεύγουν ξανά. Μήπως η Ελλάδα «τρώει τα παιδιά της»;Μήπως είμαστε ένας λαός, άξιος της μοίρας του; Ή μόνο... εκτός έδρας αποδίδουμε καλύτερα; Μάλλον τα ερωτήματα αυτά θα συνεχίσουν να αιωρούνται και οι (σωστές) απαντήσεις, δεν θα δοθούν ποτέ...