Γιάννης Αντύπας

Μπορεί να είναι δύσκολο να το αποδεχθεί κανείς, με τις εικόνες της πύρινης λαίλαπας πρόσφατες στο μυαλό του, αλλά τα όσα ζούμε (και ζήσαμε πέρυσι) είναι η… καλή εκδοχή, μετά τα παθήματα που έγιναν μαθήματα (lessons learned) του 2021 -με τις καταστροφικές φωτιές στην Πάρνηθα και την Εύβοια- και του 2018, με την αδιανόητη τραγωδία στο Μάτι.

Για να αντιληφθεί κανείς τον δρόμο που έχουμε διανύσει, το 2018 το υποτυπώδες συντονιστικό κέντρο βρισκόταν σε ένα παλιό διώροφο κτίριο της πυροσβεστικής στο Χαλάνδρι, ενώ η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας ήταν σε μία… πολυκατοικία στο κέντρο της Αθήνας.

Η Ελλάδα, πλέον, διαθέτει Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας σε ένα υπερσύγχρονο κτίριο (κληρονομιά των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004), με όλα τα ηλεκτρονικά καλούδια, σημαντικούς οικονομικούς πόρους, ανθρώπους και μέσα.

Αλλά… καιγόμαστε!

Η απάντηση στο “γιατί” είναι απλή: κανένας μηχανισμός πυρόσβεσης δεν μπορεί να το αποτρέψει.

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Σε αντίθεση με την κυρίαρχη πεποίθηση η έκταση των ελληνικών δασών έχει αυξηθεί. Αιτία; Η εγκατάλειψη της υπαίθρου. Εκεί που άλλοτε υπήρχαν βοσκοτόπια και καλλιέργειες τώρα υπάρχουν δάση!

Τα οποία, όμως, είναι… ακυβέρνητα! Αφύλακτα και απεριποίητα. Χωρίς καμία φροντίδα. Εξαίρεση αποτελούν τα δάση που έχουν χαρακτηριστεί “εθνικός δρυμός”, χωρίς αυτό να επιβεβαιώνεται σε κάθε περίπτωση. Με αποτέλεσμα πολλά δάση να είναι πραγματικός σκουπιδότοπος, ειδικά σε ζώνες μίξης δάσους και κατοικίες, με εύφλεκτα υλικά στην καρδιά τους.

Ένας ακόμη επιβαρυντικός παράγοντας είναι η κυριαρχία του πεύκου. Οι περιγραφές των πυροσβεστών, που παρομοιάζουν τα κουκουνάρια με χειροβομβίδες, είναι χαρακτηριστικές. Την κατάσταση δυσχεραίνει η έντονη μορφολογία του ελληνικού εδάφους. Οι κλιματολογικές συνθήκες αναλαμβάνουν τα υπόλοιπα.

Εκτός από το… ακέφαλο δάσος, αρνητικό ρόλο παίζει και ο… καλόγερος με τα αμέτρητα “καπέλα” που συνθέτουν τον μηχανισμό πυρόσβεσης. Η λίστα είναι ενδεικτική: Πολιτική Προστασία, Πυροσβεστική Υπηρεσία, Ένοπλες Δυνάμεις, Ελληνική Αστυνομία, Λιμενικό, Δασαρχείο, Περιφέρεια, Δήμοι, εθελοντικές οργανώσεις, εταιρείες, ιδιώτες.

Κάπου σε αυτό το σημείο αναλαμβάνουν οι κλασικές ελληνικές παθογένειες: Το τέρας της γραφειοκρατίας, οι αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης, η πολυνομία, οι περίφημες συναρμοδιότητες, η άρνηση της αυτοδιοίκησης να αναλάβει τις ευθύνες της, η απουσία κουλτούρας συνεργασίας, η αντικοινωνική συμπεριφορά. Και πάλι η αναφορά είναι ενδεικτική.

Έχουμε πόρους, έχουμε μέσα, έχουμε σχέδια, αλλά πολλά είναι στα χαρτιά. Νόμοι ψηφίζονται, αρμοδιότητες εκχωρούνται, λεφτά δίνονται, αλλά... δεν υπάρχει έλεγχος! Όπως μας επισήμανε ο κ. Ανδριανός Γκουρμπάτσης, πρώην υπαρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος, κανένας δήμος δεν δημοσίευσε στη “Διαύγεια” Σχέδιο Οργανωμένης Απομάκρυνσης, σύμφωνα με την κατεύθυνση που έλαβαν από το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας στις 18 Απριλίου. Και κανείς δεν τους έλεγξε!

Θα πρέπει, λοιπόν, να ανοίξουν και τα υπόλοιπα κεφάλαια της πολιτικής προστασίας, πέραν του μηχανισμού πυρόσβεσης. Της πρόληψης και της ποινικής αντιμετώπισης των εμπρηστών. Με δεδομένο ότι στις πυρκαγιές δεν υπάρχει “άν”, παρά μόνο “πότε”, χρόνος να χάνεται δεν υπάρχει. Γιατί, κοστίζει σε περιβαλλοντικές καταστροφές, περιουσίες και δημόσιους πόρους, που θα μπορούσαν αλλού να πιάσουν τόπο σε όφελος της κοινωνίας μας.

Οι αντοχές της φύσης δεν είναι απεριόριστες. Ο κίνδυνος τα… ακυβέρνητα δάση να γίνουν έρημος είναι υπαρκτός και τότε δεν θα έχουμε την πολυτέλεια του προβληματισμού.