Γ. Χ. Παπαγεωργίου

H αύξηση ήταν μικρή καθώς στην Eυρωζώνη έφτασε στο 2,9%, από 2,4% τον προηγούμενο μήνα, και πάντως πολύ χαμηλότερα από το 10% που είχε «χτυπήσει» πριν από έναν χρόνο. Αυτό όμως που τρομάζει τους κεντρικούς τραπεζίτες είναι η τάση. Μπορεί η τάση να ξαναγίνει ανοδική;

Η κρίση στις θαλάσσιες μεταφορές ύστερα από τις επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα αναγκάζει πολλά πλοία να αποφεύγουν τη διώρυγα του Σουέζ, με αποτέλεσμα να κάνουν τον γύρο της Αφρικής για να φτάσουν από την Ασία στην Ευρώπη, μια διαδρομή που προσθέτει κατά μέσο όρο 10 έως 15 ημέρες στο ταξίδι. Η αλλαγή υπολογίζεται ότι θα απορροφήσει περίπου το 20% της χωρητικότητας του παγκόσμιου εμπορικού στόλου, ανεβάζοντας το κόστος μεταφοράς και, τελικά, τις τιμές των προϊόντων.

Οι οικονομολόγοι βλέπουν «εφιάλτες» με επανάληψη της δεκαετίας του 1970, όταν ο πληθωρισμός αλλά και οι ενεργειακές κρίσεις χτύπησαν δύο φορές: ύστερα από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973, αλλά και μετά την επανάσταση στο Ιράν το 1979 και την εθνικοποίηση των πετρελαίων. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εμφανίζεται διστακτική να ξεκινήσει τις μειώσεις επιτοκίων, παρόλο που ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει.

Επιπλέον, η ΕΚΤ πιάστηκε στον ύπνο το 2021 και άργησε να αντιδράσει καθώς είχε υποτιμήσει τον πληθωρισμό, επομένως τώρα πολλοί στο συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας φοβούνται μήπως κάνουν το αντίστροφο λάθος και βιαστούν να μειώσουν τα επιτόκια χωρίς να έχει ξεπεραστεί ο κίνδυνος του πληθωρισμού. Με άλλα λόγια, σήμερα οι κεντρικοί τραπεζίτες... κάηκαν στον χυλό και τώρα φυσάνε το γιαούρτι, οπότε κρατάνε ψηλά τα επιτόκια με κίνδυνο να κάνουν ζημιά στην οικονομία προκειμένου να μην εκτεθούν και πάλι.

Ο εφιάλτης των κεντρικών τραπεζιτών έχει το όνομα του Αρθουρ Μπερνς, του προέδρου της FED το 1970, ο οποίος υπό την πίεση του προέδρου Νίξον και για προεκλογικούς λόγους μείωσε τα επιτόκια προκειμένου να πέσει φθηνό χρήμα στην αγορά, παρότι οι πληθωριστικές πιέσεις που είχαν εμφανιστεί δύο χρόνια νωρίτερα δεν είχαν τεθεί υπό έλεγχο. Τελικά η χώρα, υπό την πίεση και των ενεργειακών σοκ, μπήκε στη μακρά περίοδο του «μεγάλου πληθωρισμού», με δύο κορυφώσεις (11,05% το 1974 και, ύστερα από μια υποχώρηση, 11,25% το 1979) μέχρι τη δεκαετία του 1980.

Στην πραγματικότητα ίσως να μη χρειαστεί ένα εξαιρετικό έκτακτο γεγονός που θα πυροδοτήσει ένα νέο πληθωριστικό σοκ, καθώς όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι η εποχή των χαμηλών επιτοκίων και του χαμηλού πληθωρισμού έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί λόγω των γεωπολιτικών αλλαγών.

Η παγκοσμιοποίηση έχει αλλάξει και το κόστος παραγωγής και μεταφοράς έχει αυξηθεί. Ταυτόχρονα αυξάνεται η ζήτηση από την Ασία, όπου αναδύεται μια ολοένα και πιο εύπορη μεσαία τάξη η οποία θα είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής παγκοσμίως, ενώ αυξάνονται και οι ανάγκες για την πράσινη μετάβαση.

Επομένως η περίφημη «επιστροφή στην κανονικότητα» δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Υπάρχει μια «νέα κανονικότητα», με πληθωρισμό, ακριβό χρήμα - και βέβαια ολοένα περισσότερες γεωπολιτικές αναταράξεις και συγκρούσεις καθώς και πολιτικές ανατροπές. Η ακρίβεια, η οικονομική ανασφάλεια για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και η έλλειψη ευκαιριών είναι το καύσιμο της αντισυστημικής ψήφου, κυρίως προς την Ακροδεξιά.

Οι πιθανότητες του Ντόναλντ Τραμπ στην κούρσα για ανάληψη του χρίσματος των Ρεπουμπλικανών έχουν αυξηθεί, ενώ και οι δημοσκοπήσεις στην Ευρώπη δίνουν ανεβασμένα ποσοστά στα ακροδεξιά και άλλα «αντί» κόμματα εν όψει των ευρωεκλογών. Γίνεται φανερό ότι το διεθνές τοπίο επιβαρύνεται διαρκώς, ενώ και στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών οι ηγεσίες δεν παρουσιάζουν αξιόπιστες ή έστω πειστικές διεξόδους.

Η ΕΚΤ αντιμετωπίζει άτολμα και φοβικά το ένα αδιέξοδο μετά το άλλο, ενώ οι πολιτικές ηγεσίες αδυνατούν όχι μόνο να προτείνουν εναλλακτικές, αλλά και να «διαβάσουν» τις μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν.

Η νέα κατάσταση απαιτεί δραστικό επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής για τη θέση της Ευρώπης στο διεθνές σκηνικό, αλλά και του οικονομικού δόγματος που αφήνει στο εσωτερικό κάθε χώρας μεγάλα τμήματα της κοινωνίας ανυπεράσπιστα απέναντι στο τσουνάμι που προκαλεί η ανακατανομή ισχύος και πλούτου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Οι πολιτικές ηγεσίες, όμως, αλλά και οι επιχειρηματικές, περί άλλων τυρβάζουν.