Άννα Κορσάνου

Τους τελευταίους μήνες το ένα μετά το άλλο αποκαλύπτονται περιστατικά και ιστορίες ενδοοικογενειακής βίας που καταλήγουν ακόμα και σε θάνατο των θυμάτων. Όλοι εκπλήσσονται, αλλά η αλήθεια που όλοι καταλαβαίνουμε είναι, πόσο μεγάλη είναι στην πραγματικότητα η έκταση του φαινομένου της βίας ανάμεσα σε συζύγους-συντρόφους. Μπορεί να μην καταλήγουν όλα τα βίαια συμβάντα στο θάνατο, αλλά το σίγουρο είναι ότι η ενδοοικογενειακή βία καλά κρατεί, ιδίως διότι τα θύματα για μεγάλο διάστημα σιωπούν και δεν αντιδρούν.

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί αδίκημα σύμφωνα με τον Ποινικό Δίκαιο. Συγκεκριμένα το άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα ορίζει τα εξής. Όποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας σε ανήλικο ή σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με τον δράστη ή έχουν μαζί του σχέση εργασίας ή υπηρεσίας, τιμωρείται:

α) για την πράξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδάφιο α΄, με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, β) για την πράξη του άρθρου 309, με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, γ) για την πράξη του άρθρου 310 παρ. 1 εδ. α΄, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και αν επεδίωκε την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης, με κάθειρξη και ε) για την πράξη του άρθρου 311, με κάθειρξη.
2. Οι ίδιες ποινές επιβάλλονται όταν η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Η τέλεση της πράξης σε βάρος εγκύου συνιστά επιβαρυντική περίπτωση.
3. Με την πρόκληση σωματικής βλάβης σε βάρος ανηλίκου κατά την παράγραφο 1 στοιχείο α΄ εξομοιώνεται και η τέλεση των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων ενώπιον ανηλίκου.
4. Με την πρόκληση σωματικής βλάβης κατά την παράγραφο 1 στοιχείο γ΄ εξομοιώνεται και η μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση σε βάρος των προσώπων της πρώτης παραγράφου.

Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου με εγκύκλιο του την 3/11/2021 έδωσε κατευθύνσεις προς τους Εισαγγελείς ώστε να ενισχυθεί η προστασία των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που είναι κατ εξοχήν γυναίκες και γενικά ευάλωτα άτομα δηλαδή ανήλικοι, οι ανήμπορά πρόσωπα. Οι οδηγίες έχουν να κάνουν με το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που πρέπει να επιδεικνύουν οι Εισαγγελείς Ακροάσεων όταν απευθύνονται σε αυτούς θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Τα πρόσωπα αυτά πρέπει να υποστηρίζονται και να ενθαρρύνονται στην καταγγελία βίαιης συμπεριφοράς είς βάρος τους. Στην εγκύκλιο του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου γίνεται αναφορά και στην αυτόφωρη διαδικασία που ακολουθείται στα περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας με την άμεση σύλληψη και προσαγωγή του δράστη στη δικαιοσύνη, αλλά δίνονται και οδηγίες για τις σχετικές υποθέσεις που εισάγονται στο ακροατήριο να προτάσσονται στα εκθέματα δηλαδή να δικάζονται από τις πρώτες υποθέσεις ώστε να μην αναβάλλονται λόγω παρέλευσης του ωραρίου και να καθυστερεί η απονομή δικαιοσύνης.

Ας δούμε όμως μια πραγματική περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας και πώς εξελίχθηκε στη δικαιοσύνη. Σε υπόθεση που δεν χειρίστηκα προσωπικά αλλά που παρακολούθησα σε δικαστήριο αναμένοντας να εκδικαστεί δική μου υπόθεση.

Η γυναίκα-θύμα παρουσιάστηκε στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο για να καταθέσει για όσα της είχαν συμβεί. Να σημειωθεί ότι το ζευγάρι παντρεμένο με παιδιά είναι από το Ιράν δεν μιλούν καλά τα Ελληνικά και κατέθεταν στο δικαστήριο με διερμηνέα. Έγινε καβγάς μεταξύ τους, άκουσε τον καβγά και τις φωνές μια γειτόνισσα και κάλεσε την Αστυνομία.

Πήγε αστυνομικός στο σπίτι και μάλιστα ήρθε και κατέθεσε στο δικαστήριο ότι κατόπιν της κλήσης της γειτόνισσας έφτασε περιπολικό στο σπίτι, ανέβηκε ο αστυνομικός στο διαμέρισμα, είδε τη γυναίκα να κλαίει ζαρωμένη και φοβισμένη στην κουζίνα και με μώλωπες.

Σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να διατάσσεται ιδίως η απομάκρυνση του καθ' ού από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκησή του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του θύματος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας. Ο δράστης λοιπόν αρχικά είχε απομακρυνθεί από την οικία μετά το συμβάν. Το σημαντικό είναι η εξέταση και κατάθεση του θύματος και τα λόγια της.

Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου ρώτησε τη γυναίκα-σύζυγο αν τη χτύπησε και εκείνη απάντησε θετικά, την ρώτησε αν έχει ξαναυπάρξει βία εις βάρος της και με χαμηλή φωνή και σκυμμένο κεφάλι η γυναίκα απάντησε πάλι θετικά. Περιέγραψε τι είχε συμβεί, το συμβάν. Είπε ότι διαπληκτίστηκαν για οικονομικούς λόγους, καθώς ο σύζυγος έπαιρνε χρήματα από το σπίτι για να κάνει χρήση ναρκωτικών. Ο σύζυγός από την άλλη πλευρά μόνο από την όψη του (χωρίς να είναι και το πιο σώφρον να κρίνει κάποιος τόσο γρήγορα) δεν φαινόταν και το πλέον σοβαρό άτομο.

Το δικαστήριο ρώτησε το θύμα αν τελικά έχουν εκκινήσει διαδικασίες διαζυγίου. Το θύμα απάντησε ότι είναι και πάλι μαζί με το θύτη-σύζυγο και δεν προτίθεται να χωρίσει. Στο ερώτημα των δικαστών για ποιο λόγο είναι μαζί με έναν άνθρωπο που συστηματικά την κακοποιεί η γυναίκα απάντησε, «διότι υπάρχουν παιδιά, για τα οικονομικά και γιατί σε πολλά σπίτια, σε πολλές οικογένειες αυτά συμβαίνουν» και έφυγε μαζί με το σύζυγό της ως ζευγάρι.

Η τιμωρία του δράστη; Ένοχος για επικίνδυνη ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη με φυλάκιση 2 έτη, μερική έκτιση 2 μήνες, αναστολή 3 έτη του υπολοίπου 22 μηνών. Από την πλευρά του ασκήθηκε έφεση. Το δικαστήριο επέβαλλε μεν ποινή, αλλά το σπουδαιότερο είναι η στάση που κράτησε το θύμα, που τελικά δεν έφυγε από το γάμο και ιδίως οι λόγοι που έδωσε ως δικαιολογία ή αιτία και ιδίως ο λόγος «το ίδιο γίνεται σε πολλές οικογένειες, σε πολλά σπίτια» Η εξοικείωση με την κακοποίηση, η δικαιολόγηση της βίας στη συνείδηση του θύματος, η πεποίθηση ότι είναι κάτι σύνηθες και ότι πρέπει να γίνει ανεκτό από τη γυναίκα είναι θλιβερά συμπεράσματα και αποτελούν θλιβερή πραγματικότητα και όχι μόνο για τις πλέον ευάλωτες γυναίκες, αλλά και για γυναίκες με καλύτερες δυνατότητες.

Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις που βλέπουμε στα δικηγορικά γραφεία μας προσέρχονται γυναίκες που επιθυμούν να χωρίσουν, που λένε τα χειρότερα λόγια για το σύζυγό τους, που περιγράφουν σοκαριστικές καταστάσεις που εμφανίζονται αποφασισμένες να χωρίσουν τουλάχιστον, αν όχι να κινηθούν εναντίον του θύτη-συζύγου και μετά από λίγο ή ελάχιστο καιρό είναι πάλι μαζί με το σύζυγο. Δεν χωρίζουν με τίποτα. Οι γυναίκες αυτές δεν είναι άνεργες αμόρφωτες, ξένες στη χώρα, χωρίς στήριξη, αλλά έχουν γονείς, εργάζονται, έχουν μόρφωση.

Ασφαλώς ο σοφός λαός λέει «όποιος είναι έξω από το χορό πολλά τραγούδια ξέρει». Κανείς δεν μπορεί να ξέρει καταστάσεις, ισορροπίες, οικονομικά δεδομένα, θέματα υγείας του θύματος ή των παιδιών, ψυχολογικές παραμέτρους που υπάρχουν σε κάθε περίπτωση και αναγκάζουν το θύμα να σκύψει το κεφάλι και να σωπάσει και να πρέπει επιπλέον να δικαιολογήσει μέσα του και τη σιωπή αυτή. Το δυσάρεστο όμως είναι ότι ενώ κάποιες καταστάσεις όπως η βία και η σωματική βλάβη και η ψυχική βία θα έπρεπε να λειτουργεί σαν «μαχαίρι» στη συνείδηση του θύματος και να κόβει οποιαδήποτε πιθανότητα συνέχισης του γάμου με το θύτη, εν τούτοις σε πάρα πολλές περιπτώσεις και ακόμα και μετά από καταδικαστικές αποφάσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση, το θύμα συνεχίζει την έγγαμη σχέση και συμβίωση.

Η συγκεκριμένη περίπτωση ασφαλώς είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η καταγωγή από το Ιράν, μια χώρα δηλαδή που η θέση της γυναίκας είναι χαμηλή, η έλλειψη προφανώς υποστηρικτικού περιβάλλοντος για το θύμα, οι οικονομικές δυσχέρειες του θύματος, οδηγούν τη σύζυγο-θύμα να συνεχίσει την έγγαμη συμβίωση. Το σοβαρότερο όμως είναι η φράση ότι «αυτό γίνεται σε πολλά σπίτια» η συνείδηση δηλαδή ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι ανεκτή και συνήθης σε πολλές οικογένειες, άρα μπορεί να συγχωρεθεί.

Αυτό θα αλλάξει, όταν υπάρξει η πεποίθηση στο δράστη ότι με το παραμικρό θα τιμωρηθεί και άμεσα, ότι θα υποστεί συνέπειες και από την πολιτεία, αλλά και την κοινωνική αποδοκιμασία από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, αλλά και η πεποίθηση από το θύμα ότι με την παραμικρή καταγγελία θα ακουστεί, δεν θα αμφισβητηθεί, θα τύχει στήριξης και προστασίας. Αυτά ακούγονται ως θεωρία μπορούν όμως να γίνουν πραγματικότητα. Το κυριότερο είναι η στάση του θύματος (διότι θύτες πάντα θα υπάρχουν), η απόφαση δηλαδή ότι πρέπει να αγωνιστεί η κάθε γυναίκα-θύμα κακοποίησης πρώτη αυτή για την ασφάλειά της και την αξιοπρέπειά της.


Άννα Κορσάνου
Δικηγόρος-Διαμεσολαβήτρια