Στρες στην εγκυμοσύνη: Οι κίνδυνοι για τη μητέρα και το μωρό

Το στρες δεν είναι άγνωστο στις μέλλουσες μαμάδες. Η γλυκιά αναμονή των εννέα μηνών για την απόκτηση ενός γερού παιδιού εμπεριέχει αναπόφευκτα και, λιγότερο ή περισσότερο στρες.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι έγκυες Ελληνίδες βιώνουν έντονο στρες, το οποίο δεν αφορά μόνο την έκβαση της εγκυμοσύνη τους, αλλά πηγάζει και από τη δύσκολη καθημερινότητα και την πιθανή αβεβαιότητα για το μέλλον τους.

«Το κατά πόσο το στρες της μητέρας μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία ενός μωρού και την ομαλή έκβαση της κύησης έχει αποτελέσει ευρύ πεδίο μελέτης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σήμερα, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός σημαντικών μελετών συμφωνούν στο ότι το έντονο στρες δεν είναι παράγοντας θετικός για τις έγκυες γυναίκες καθώ ς«επιφέρει μια σειρά από αλλαγές που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία της καθώς και την έκβαση της εγκυμοσύνης» επισημαίνει ο Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος, Διαπιστευμένος Ακόλουθος του Βασιλικού Κολεγίου Μαιευτήρων Γυναικολόγων της Μεγάλης Βρετανίας και Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Μαιευτηρίου «Λητώ» κ. Δημήτρης Α. Μπιλάλης. Ενδεικτικά, αναφέρει πως υψηλά επίπεδα στρες φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα για πρόωρο τοκετό καθώς και να δημιουργούν προβλήματα στο μωρό μετά τη γέννηση.
 
Για το λόγο αυτό, είναι προφανές πως πολύ σημαντικό, αφενός ο ειδικός να μπορεί να διακρίνει τις έγκυες που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση του άγχους τους, αφετέρου οι έγκυες γυναίκες να εκπαιδεύονται στο να αναγνωρίζουν οι ίδιες ανησυχητικά συμπτώματα και να μαθαίνουν πως, με απλούς τρόπους, μπορούν να περιορίσουν το στρες στην εγκυμοσύνη για το δικό τους καλό και κατ᾽επέκταση του μωρού τους.

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Μπιλάλης, «τα υψηλά επίπεδα στρες στην εγκυμοσύνη οδηγούν σε πρόωρο τοκετό (πριν από τις 37 εβδομάδες) και λιποβαρή νεογνά, δηλαδή νεογνά με χαμηλό βάρος γέννησης (κάτω από 2500 γρ). Τα πρόωρα μωρά είναι επιρρεπή σε μια σειρά από επιπλοκές αργότερα, όπως αναπνευστικά προβλήματα, αναπτυξιακή καθυστέρηση, διαταραχές στη μάθηση κα. Υπάρχουν επίσης κάποια στοιχεία τόσο από επιδημιολογικές μελέτες όσο και από έρευνες σε ζώα, ότι τα μωρά που βιώνουν έντονα το στρες στη μήτρα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν χρόνια προβλήματα υγείας όπως και οι ενήλικες, όπως καρδιακές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση και διαβήτη».

«Λογικό» και «παθολογικό» στρες

Ο ειδικός υπογραμμίζει ότι διαχωρίζεται το «λογικό», το φυσιολογικό και αναμενόμενο στρες από εκείνο που είναι παθολογικό. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, το στρες παραμένει σε φυσιολογικά, «αναμενόμενα» και ελεγχόμενα επίπεδα, οπότε οι περισσότερες  πιθανότητες είναι να γεννηθεί ένα υγιέστατο μωρό».

Τονίζει όμως πόσο σημαντικό είναι η έγκυος να εφαρμόσει κάποιες πρακτικές που θα την βοηθήσουν σημαντικά να διαχειριστεί το άγχος της, είτε αυτό προέρχεται από την εγκυμοσύνη, είτε από τις συνθήκες που επικρατούν γύρω της.

Τρόποι μείωσης του στρες στην εγκυμοσύνη/ Τι συμβουλεύει ο ειδικός

Αντιμετώπιση του προβλήματος

Συζητήστε με ειδικούς και δικούς σας ανθρώπους σχετικά με την κατάσταση σας. Ο γιατρός και η μαία θα εκτιμήσουν την κατάσταση σας και αν χρειαστεί θα σας παραπέμψουν σε κάποιον πιο ειδικό για τα θέματα αυτά. Επίσης θα σας προτείνουν τρόπους για να περιορίσετε το άγχος. Μοιραστείτε τα συναισθήματα σας και μην φοβάστε ή ντρέπεστε να παραδεχτείτε πως νοιώθετε. Το ίδιο ισχύει και για το σύντροφο σας, ο οποίος μπορεί να έχει τις ίδιες ανησυχίες, και τους δικούς σας ανθρώπους. Ομάδες εγκύων επίσης μπορεί να έχουν μεγάλο υποστηρικτικό ρόλο, αφού στην παρούσα φάση τα βιώματα είναι πάνω κάτω τα ίδια. Δεν έχει σημασία αν μιλήσετε μονάχα σε έναν άνθρωπο ή πολλούς. Σημασία έχει να εκφράσετε τα συναισθήματα σας, να εξωτερικεύσετε το άγχος σας και να βρείτε την κατάλληλη υποστήριξη ώστε να αισθανθείτε καλύτερα.
 
Συνδυάστε κατάλληλα την ξεκούραση με την άσκηση. Δώστε στον εαυτό σας χώρο και χρόνο να ξεκουραστεί και επικεντρωθείτε στο μωράκι σας και στη μεταξύ σας σχέση. Νοιώστε κάθε κλωτσιά, μιλήστε του, χαιδέψτε την κοιλιά σας. Αυτή η σχέση που αναπτύσσεται τόσο νωρίς, έχει πραγματικά ευεργετικές ιδιότητες και για τους δύο. Ακούστε το σώμα σας και μη το φέρνετε στα όρια του. Εάν αισθάνεστε κόπωση, κοιμηθείτε όσο χρειαστεί για να ξεκουραστείτε. Το σώμα σας εργάζεται πραγματικά σκληρά για να θρέψει το αναπτυσσόμενο μωρό σας και θα πρέπει να το ανταμείψετε με ξεκούραση και όσο περισσότερο ύπνο μπορείτε.
 
Από την άλλη, ασκηθείτε με ασφάλεια σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Δεν έχει σημασία αν απλώς περπατάτε, κολυμπάτε ή κάνετε πιο σύνθετη γυμναστική όπως η yoga για εγκύους, αρκεί το σώμα σας να ασκείτε. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη η αγχολυτική δράση της άσκησης και για το λόγο αυτό πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας της εγκύου, εφόσον δεν υπάρχουν αντενδείξεις.
 
Διατροφή
 
Η υγιεινή διατροφή θέτει όλες τις απαραίτητες βάσεις για την ομαλή, φυσιολογική ανάπτυξη του μωρού αλλά προστατεύει και τη διάθεση σας, διατηρώντας σταθερά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σας.

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που απαντώνται σε λιπαρά ψάρια και θαλασσινά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση της κατάθλιψης. Προσπαθήστε να καταναλώνετε δύο μερίδες λιπαρών ψαριών, όπως ο σολομός, οι σαρδέλες, και η πέστροφα, στη διάρκεια της εβδομάδας. Προτιμήστε φρέσκα ελληνικά ψάρια της εποχής και αν πιστεύετε πως η ποσότητα δεν είναι επαρκής, μπορείτε παράλληλα να λαμβάνετε και ένα ειδικό συμπλήρωμα διατροφής.
 
Εκτός από το ρυθμισμένο επίπεδο σακχάρου και την κατανάλωση αντιοξειδωτικών βιταμινών και Ω3 λιπαρών οξέων, ένα άλλο μόριο που θεωρείται πως έχει προστατευτική δράση ενάντια στην κατάθλιψη και το στρες είναι το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Κατανάλωση τροφών πλούσιων σε τρυπτοφάνη μπορεί να ενισχύσει τη διάθεσή σας. Και αυτό γιατί η τρυπτοφάνη βοηθά να αυξήσει τα επίπεδα της μελατονίνης και της σεροτονίνης και κατά συνέπεια να βοηθήσει να κοιμηθείτε καλά και να ενισχύσετε τα θετικά συναισθήματά σας.
 
Επειδή το σώμα μας δεν μπορεί να παράγει τρυπτοφάνη, πρέπει να καταναλώνετε τροφές που την περιέχουν όπως ξηρούς καρπούς και σπόρους, ​​γαλοπούλα και κοτόπουλο, ψάρια, τα αυγά, το γιαούρτι και το τυρί. Συζητήστε με το γιατρό και τη μαία σας ποιες είναι οι ιδανικές ποσότητες.
 
Τέλος, ενυδατωθείτε επαρκώς και σε καμία περίπτωση μην αφήνετε τον οργανισμό σας να διψάει. Η αφυδάτωση μειώνει τις φυσικές άμυνες του οργανισμού, μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους και να επηρεάσει αρνητικά τη διάθεσή σας. Έξι με οχτώ ποτήρια νερό είναι απολύτως απαραίτητα, και λίγο περισσότερο αν υπάρχει μεγάλη εφίδρωση ή συχνοουρία.
 
Προετοιμαστείτε για τον τοκετό
 
Η σωστή προετοιμασία για τον τοκετό είναι το παν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η οργάνωση των εξετάσεων και η δημιουργία ενός προσωπικού πλάνου τοκετού απομακρύνει άγχη τελευταίας στιγμής και θέτει τις σωστές βάσεις για έναν τοκετό όπως η γυναίκα επιθυμεί.
 
Στα μαθήματα προετοιμασίας για τον τοκετό, η έγκυος μαθαίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τα διαφορετικά στάδια της εγκυμοσύνης, τον τοκετό και αλλά και την περίοδο του θηλασμού. Οι πολύτιμες αυτές γνώσεις την οπλίζουν με θάρρος και ελαχιστοποιούν το άγχος της για το άγνωστο. Δεν είναι όμως μονάχα αυτό. Στη διάρκεια της προετοιμασίας της, μαθαίνει και τρόπους να ηρεμεί και να έρχεται σε στενή επαφή με το σώμα της και το μωρό της. Μαθαίνει να χαλαρώνει κάθε μυ του σώματος της και να αναπνέει σωστά και με αυτό τον τρόπο να παρέχει πολύτιμο οξυγόνο σε όλους τους ιστούς και τη μήτρα.
 
Ακόμα και στην περίπτωση που για ιατρικούς λόγους πρέπει να πραγματοποιηθεί προγραμματισμένη καισαρική τομή, η γνώση για το τι θα συμβεί εκείνη την ημέρα και η δημιουργία ενός πλάνου τοκετού ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να βοηθήσει την έγκυο να αισθανθεί πιο σίγουρη και να διαχειριστεί τα συναισθήματα της πιο εύκολα.
 
Καλό είναι η έγκυος να ξεναγηθεί νωρίς στο μαιευτήριο που πρόκειται να γεννήσει, ώστε να νοιώθει σχετική άνεση στους χώρους του όταν έρθει η στιγμή της γέννας. Όπου υπάρχει δυνατότητα επιλογής, μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικούς χώρους στην αίθουσα τοκετών (πχ φυσιολογικό τοκετό στην τυπική αίθουσα τοκετού, τοκετό στο νερό, φυσικό τοκετό σαν στο σπίτι) και με αυτό τον τρόπο, σε συνεργασία με τη μαία και το γιατρό της, να προετοιμαστεί ειδικά για αυτό τον τρόπο τοκετού.
 
Αν ο φόβος του τοκετού είναι τόσο μεγάλος που σκέφτεστε ότι μάλλον προτιμάτε να γεννήσετε με καισαρική τομή παρά με φυσιολογικό τοκετό, τότε σίγουρα πρέπει να μιλήσετε με τη μαία ή το γιατρό σας. Η σωστή στήριξη από μέρος τους και σε συνεργασία με τους δικούς σας ανθρώπους μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τις αμφιβολίες και ανησυχίες σας και να γεννήσετε φυσιολογικά. Σίγουρα κάθε γυναίκα έχει το δικαίωμα να επιλέξει με ποιον τρόπο θέλει να γεννήσει, όμως πρέπει να γνωρίζει πως η καισαρική τομή αποτελεί ένα μεγάλο χειρουργείο. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα συμφωνεί και συστήνει πως πρέπει να πραγματοποιείται μονάχα όταν υπάρχουν απόλυτες ιατρικές ενδείξεις. Μια καισαρική τομή αποδυναμώνει τη γυναίκα και επιβαρύνει την ψυχολογία της στην επιλόχεια περίοδο. Μια γυναίκα που γεννάει φυσιολογικά μπορεί να επιστρέψει στα καθήκοντα της πολύ πιο γρήγορα και να βοηθήσει την οικογένεια της στις δύσκολες μέρες που ζούμε.
 
Οικονομικός Προγραμματισμός
 
Ο οικονομικός προγραμματισμός στο σημείο αυτό είναι επίσης απαραίτητος. Ενημερωθείτε για τα δικαιώματα σας, δείτε εγκαίρως τις παροχές της ασφάλειας σας αν έχετε, πιθανές εκπτώσεις σε πολυτέκνους κλπ. Μία λίστα με όλα τα αναγκαία έξοδα σας βοηθάει να κάνετε καλύτερη διαχείρηση των οικονομικών σας και να ζητήσετε εάν χρειάζεται βοήθεια από ανθρώπους που θέλουν να βοηθήσουν.
 
Αυτό που σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι να διαχωρίσουμε ποιο είδος στρες μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην εγκυμοσύνη και ποιο όχι. Το άγχος ως ένα βαθμό αποτελεί φυσιολογική παράμετρο της καθημερινότητας μας. Αυτό, στο μεγαλύτερο βαθμό είναι διαχειρίσιμο. Αν όμως τα αρνητικά συναισθήματα επιμένουν, οδηγούν σε σοβαρή απώλεια ύπνου, διαταραχές της όρεξης ή κρίσεις πανικού, τότε ενδεχομένως θέτουν την εγκυμοσύνη σε μικρότερο ή μεγαλύτερο κίνδυνο και πρέπει να αντιμετωπίζονται εγκαίρως με τον πιο κατάλληλο τρόπο.

«Στη σύγχρονη μαιευτική διαθέτουμε ολοένα και πιο προηγμένες μεθόδους για καλύτερη και λιγότερο παρεμβατική παρακολούθηση και προετοιμασία, που δημιουργούν ένα μεγάλο αίσθημα ασφάλειας στην έγκυο και περιορίζουν το άγχος που αφορά την κύηση στο ελάχιστο. Έχει όμως μεγάλη σημασία, πέραν από τις υπερηχογραφικές μετρήσεις, τον έλεγχο της πίεσης, τις βιοχημικές και γενετικές εξετάσεις ή τις απαντήσεις σε επιστημονικά θέματα, να θυμόμαστε πάντα να κάνουμε και αυτές τις απλές ερωτήσεις: Πως είσαι; Πως περνάς; Πως νοιώθεις;. Αυτή είναι η μεγαλύτερη βοήθεια που μπορούμε να δώσουμε στην έγκυο σε περιόδους που το στρες είναι μεγαλύτερο από κάθε άλλη φορά» καταλήγει ο κ. Μπιλάλης.