Alexander Payne στο protothema.gr: «Η Ελλάδα χρειάζεται έναν σταρ!»

Είναι ωραίος ως Έλλην, αισίως πενήντα ετών, αλλά στην πραγματικότητα φαίνεται πολύ μικρότερος. Για την ακρίβεια, μπορείς να τον φανταστείς έφηβο, να παίζει στα σοκάκια του Αίγιου -τον τόπο καταγωγής του. Ο ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Alexander Payne αυτοσαρκάζεται, γελάει δυνατά και πετάει ελληνικές φράσεις ανάμεσα στις αγγλικές, χωρίς να έχει καθόλου προφορά.

Τον βρήκαμε στην Θεσσαλονίκη όπου είχε έρθει για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου, πρώτον ως δημιουργός αφού παρουσιάζει και φέτος (όπως πέρσι με την ταινία Οι Απόγονοι) την νέα του ταινία Nebraska και δευτερευόντως ως ο πρόεδρος της φετινής κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ, που σημαίνει πως όπως όλοι οι σινεφίλ της πόλης, είδε πολλές ταινίες κάθε μέρα.

Δεν είναι εύκολος και δεν του αρέσουν οι βαρετές ερωτήσεις. “Δεν έχω προλάβει ακριβώς να διασκεδάσω, είναι τόσα πολλά που πρέπει να κάνω. Αν σας ζητήσουν ποτέ να μπείτε σε κριτική επιτροπή Φεστιβάλ να πείτε όχι” λέει και γελάει δυνατά. “Αστειεύομαι, περνάω πολύ καλά στη Θεσσαλονίκη” εξηγεί. Δεν τον ρωτάω πολλά για την ιδιότητα του ως κριτή. Δεν θέλει να μιλήσει για τις ταινίες που διαγωνίζονται άλλωστε πριν την τελετή λήξης. Θέλει να μιλήσει όμως για τη νέα του ταινία με τίτλο Nebraska που βγαίνει στους κινηματογράφους της Ελλάδας σε λίγες εβδομάδες.

Η ταινία εξιστορεί την ζωή ενός συνταξιούχου του Γούντι, σε μια μικρή πόλη της Αμερικής, κάπου σε ένα προάστιο της Μοντάνα. Ο Γούντι λαμβάνει ένα email που του λέει ότι είναι εκατομμυριούχος και πιστεύει ότι είναι αλήθεια. Ο γιός του Ντέιβιντ, προσπαθεί να τον πείσει ότι έχει πέσει θύμα απάτης, αλλά ο Γούντι δεν ακούει τίποτα. Έτσι ο γιος του για να τον ευχαριστήσει, μπαίνει στην διαδικασία  να τον πάει στην πόλη της Νεμπράσκα να παραλάβει τα χρήματα. Στην πορεία συναντάνε φίλους και συγγενείς στους οποίους ο Γούντι χρωστάει λεφτά. “Η ιστορία μιλάει για την περιοχή στην οποία ζω και αυτό ήταν αρχικά πολύ ενδιαφέρον για μένα. Έχει μια αίσθηση ανθρωπιάς”.

Η ταινία είναι γυρισμένη σε ασπρόμαυρο φιλμ. Τελευταία είναι της μόδας το ασπρόμαυρο του λέω, είδαμε πρόσφατα και την επίσης αμερικάνικη Frances Ha (που άνοιξε τις Νύχτες Πρεμιέρας φέτος στην Αθήνα). “Καλά όμως ο τύπος αυτός έκανε αυτή την ταινία με 5 δολάρια, την γύρισε με κάμερα χειρός, έκανε ότι ήθελε. Εγώ έπρεπε να βρω χρηματοδότηση για μια μεγάλη παραγωγή. Έπρεπε να κάνω αυτό το φιλμ σε ασπρόμαυρο και φυσικά όλοι μου είπαν όχι. Ε και εγώ τους είπα οτι δεν θα την κάνω αυτή την ταινία. Τους εκβίασα κάπως και έτσι συμφώνησαν” λέει συνωμοτικά.

Μετά από έντεκα χρόνια, από όταν γύρισε την ταινία Σχετικά με τον Σμιτ (About Smidt) με τον Τζακ Νίκολσον, επιστρέφει στην “τρίτη ηλικία” με πρωταγωνιστή και πάλι έναν συνταξιούχο. Δεν είναι και πολύ “καυτό” θέμα οι ζωές των συνταξιούχων, αλλά αναρωτιέμαι γιατί ο Payne την βρίσκει ενδιαφέρουσα. “Αυτή την ταινία δεν διάλεξα να την κάνω επειδή ήθελα να μιλήσω για συνταξιούχους. Ενώ με την ταινία About Smidt με ενδιέφερε να μιλήσω για την ζωή ενός συνταξιούχου, και φυσικά ο Τζακ Νίκολσον ήταν ο καταλληλότερος ηθοποιός για έναν τέτοιο ρόλο, και στην ουσία ήταν ένας νέος άνθρωπος στην ψυχή, που προσπαθούσε να αποφύγει το γήρας, αλλά ταυτόχρονα προσπαθούσε να αποφύγει το να μετανιώσει. Βέβαια αυτό στην ζωή είναι αδύνατον, το να μη μετανιώνεις. Αλλά είναι ωραίο να παραμυθιάζεσαι οτι μπορείς να το καταφέρεις” γελάει δυνατά. Αναρωτιέμαι αν πιστεύει οτι οι άνθρωποι αλλάζουν μεγαλώνοντας. Ξεκαρδίζεται στα γέλια και μου απαντάει πονηρά: “Λοιπόν θα σου πω μια ιστορία. Ήμουν σε μια σχέση με μια κοπέλα την οποία δεν συμπαθούσαν οι γονείς μου -που συμβαίνει πάρα πολλές φορές- οι έλληνες γονείς είναι απίστευτοι σε αυτό ε; Ειδικά οι μάνες. Και γυρίζει ο πατέρας μου και μου λέει “Αλεξανδρε να θυμάσαι πάντα οτι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν” και πετάγεται η μητέρα μου και τον κοιτάει και λέει “Φυσικά και αλλάζουν! Προς το χειρότερο”. Λοιπόν αυτή την ατάκα θα την βάλω σε ταινία μια μέρα”.

Τυπικοί Έλληνες γονείς λοιπόν και οι δικοί του γονείς. “Ε μα φυσικά, θέλουν να παντρευτώ, όλη την ώρα αυτό μου λένε, αλλά δεν τους αρέσει καμία. Ούτε καν οι Ελληνοαμερικανίδες” γελάει δυνατά. Του επισημαίνω οτι γελάει πολύ και ότι στη νέα του ταινία, όπως και στις προηγούμενες υπάρχουν πολλές αστείες σκηνές μέσα σε μια σοβαρή ιστορία, υπάρχει αυτό που κάποιοι αποκαλούν χαρμολύπη. Γελάς με τραγελαφικές καταστάσεις που αν δεν τις παρουσίαζε ο Payne έτσι, μπορεί και να ήταν βαθιά δραματικές. Είναι το χιούμορ λοιπόν ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς τις δυσκολίες: “Εμένα μου αρέσει η κωμωδία σαν φόρμα στον κινηματογράφο. Ο Όσκαρ Γουάιλντ είχε πει οτι όταν λες στους ανθρώπους την αλήθεια πρέπει να την λες με αστείο τρόπο, αλλιώς θα σε σκοτώσουν. Και άλλωστε οι Έλληνες αυτοσαρκαζόμαστε. Το έχουμε στο αίμα μας, να γελάμε με τα χάλια μας και είναι πολύ λυτρωτικό το γελιο, ευφραίνει καρδία που λένε και οι πρόγονοι μας”.

Ψάχνει να βρει στο ίντερνετ νέα για την Ελλάδα; Τον ενδιαφέρουν; “Ναι φυσικά, μαθαίνω γενικά τα νέα, αν και δεν διαβάζω τόσο καλά ελληνικά, είμαι σαν παιδάκι, συλλαβίζω. Αλλά ψάχνω στους New York Times νέα για την Ελλάδα κάθε μέρα. Έχουν άρθρα μια φορά την εβδομάδα, τα βασικά τα μαθαίνω. Ειδικά αυτά για την Χρυσή Αυγή, όταν κάνουν μια βλακεία, είναι πάντα πάνω-πάνω και τα διαβάζω. Η ελληνική μου ταυτότητα, μου επιβάλλεται. Δεν μπορείς να ξεφύγεις από αυτήν. Και είμαι Αμερικανός, αλλά και Έλληνας. Είμαστε πολύ πιο δεμένοι σαν μειονότητα από τους Ιταλούς ή τους Ισπανόφωνους”.

Βλέπει ελληνικές ταινίες αλλά όχι αρκετές. “Ας πούμε ξέρω νέους σκηνοθέτες όπως ο Λάνθιμος με τις Άλπεις και η Αθηνά Ραχήλ Τσαγκάρη με το Attenberg. Το νιώθεις ότι το έδαφος είναι πολύ γόνιμο για καλό σινεμά στην Ελλάδα τώρα. Αλλά πραγματικά το εύχομαι με όλη μου την καρδιά, ένα ελληνικό φιλμ να σπάσει εντελώς τα σύνορα και να γίνει γνωστό παντού, όχι μόνο στο ποιοτικό σινέμα. Είναι πολύ καλό οτι το ελληνικό κοινό τις αγάπησε αυτές τις ταινίες και ίσως κάποιο ευρωπαικό κοινό, αλλά πρέπει να να τις αγαπήσουν και οι Αμερικανοί. Για παράδειγμα είδα πριν χρόνια την ισπανική ταινία “Η θάλασσα μέσα μου” με τον Χαβιέ Μπαρδέμ και έσπαζα το κεφάλι μου, αναρωτιόμουν μα γιατί δεν είναι ελληνική αυτή η ταινία; Καλλιτεχνική, συγκεκριμένη αλλά και εμπορική ταινία. Και λέω το εξής για το ελληνικό σινέμα, χρειάζεται όχι μόνο φανταστικό σενάριο αλλά και έναν σταρ. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή χρειάζεται έναν ή μια σταρ. Και ας μιλάει ελληνικά δεν πειράζει. Αρκεί ο κόσμος να θέλει να τον κοιτάει στην οθόνη. Αν λοιπόν ήμουν ένας νέος έλληνας σκηνοθέτης θα έψαχνα να βρω τον σταρ μου. Αλλά δεν γίνεται να είναι ο σκηνοθέτης ο σταρ. Ο Φελίνι ήταν Ιταλός αλλά είχε σημαντικούς ηθοποιούς στις ταινίες του και για αυτό ταξιδεύουν ακόμα σε όλο τον κόσμο. Και αληθινά πιστεύω ότι αυτός ο Έλληνας ή Ελληνίδα σταρ έχει γεννηθεί υπάρχει ήδη, αλλά πρέπει να τον ανακαλύψουν οι Έλληνες σκηνοθέτες. Θα βρεθεί σύντομα είμαι σίγουρος. Ίσως είναι στο χωριό μου στο Αίγιο” λέει γελώντας.

Υπάρχει ένας βασικός άξονας σε όλες του τις ταινίες, τις περισσότερες τις οποίες έχει γράψει ο ίδιος, μια αποδοχή της ανθρώπινης αδυναμίας αλλά και η ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή. “Στις ταινίες μου, εμψυχώνω τους ήρωες μου στο να συνειδητοποιήσουν την κατάσταση τους, με τον ίδιο τρόπο που το κάνω για τον εαυτό μου στην ζωή μου. Το να καταλάβαίνεις κάθε στιγμή, να βλέπεις πιο καθαρά, να είσαι παρών, να βλέπεις την ομορφιά γύρω σου, να βλέπεις φυσικά και τις τραγωδίες της ζωής που είναι γύρω μας οι οποίες μας κάνουν να εκτιμάμε τις όμορφες στιγμές της ζωής. Για μένα οι ταινίες μου μιλούν για τη συνείδηση του να ζεις. Να ζεις πιο όμορφα, να αγαπάς πιο ολοκληρωτικά. Εγώ νιώθω οτι είναι καθήκον μου να φτιάχνω ανθρώπινες ταινίες”.

Είναι θετικός άνθρωπος, τα βλέπει όλα από την... ροζ πλευρά της ζωής. Αναρωτιέμαι αν δουλεύει με τον ίδιο τρόπο, με χιούμορ την ώρα των γυρισμάτων. “Λοιπόν θα φανεί οτι περηφανεύομαι, αλλά όλοι περνάνε καλά όταν γυρίζουν ταινίες μαζί μου. Γελάμε πολύ, το διασκεδάζουμε. Περνάω χρόνο με τους ηθοποιούς μου, αν και ας πούμε με τον Τζακ Νίκολσον ή τον Τζορτζ Κλούνει δεν μπορείς να βγεις βόλτα έξω, πέφτουν όλοι πάνω τους, αλλά βρισκόμαστε στα σπίτια τους, τρώμε μαζί -το ίδιο κάνω και τώρα στο Φεστιβάλ με τους υπόλοιπους κριτές. Πρώτα γνωριζόμαστε και μετά δουλεύουμε μαζί. Έτσι το βλέπω εγώ”.

Του θυμίζω οτι υπάρχει και η αντίθετη πλευρά, μια διαφορετική μέθοδος, αυτή του να τυρρανάς τους ηθοποιούς σου, και του αναφέρω την ταινία Η ζωή της Αντέλ, που έχει γίνει διάσημη, εκτός από τις μεγάλες και σέξι σκηνές της, για τις κατηγορίες των δύο πρωταγωνιστριών απέναντι στον σκηνοθέτη Αμπελαντίφ Κεσίς, οτι τους φερόταν πολύ σκληρά στα γυρίσματα. Η τέχνη πρέπει να βγει μέσα από πόνο και τυρράνια άραγε΄ “Εγώ πάντως δεν δουλεύω έτσι θέλω να περνάω καλά. Για ποιό λόγο να τυρρανάς τους ηθοποιούς σου; Εγώ ξέρω οτι οι επιστήμονες λένε οτι οι άνθρωποι πετυχαίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα όταν είναι χαλαροί. Είναι ένα παιχνίδι πρέπει να το διασκεδάζεις- έτσι βλέπω και την ζωή μου. Φυσικά πάντα με νοιάζει το αποτέλεσμα της ταινίας, αλλά όχι να φτάσω στο σημείο να τυρρανάω τους ηθοποιούς μου για να βγει μια ταινία καλή. Δεν βάζω την ταινία πάνω από τους ανθρώπους. Η διαδικασία του να γυρίζεις μια ταινία είναι πιο σημαντική από το αποτέλεσμα. Αλλά ναι άκουσα όλα τα κουτσομπολιά, ότι όλοι λένε ότι είναι μ....ς ο σκηνοθέτης. Δεν τον γνωρίζω προσωπικά και δεν έχω γνώμη, αλλά η ταινία αυτή έχει μεγάλη επιτυχία, και δυστυχώς από την άλλη τη ακολουθεί αυτή η αρνητική δημοσιότητα για το πως βγήκε αυτό το καλό αποτέλεσμα. Πάντως, εγώ περιμένω να βγει πρώτα σε 3D για να την δω” λέει με νόημα και ξεκαρδίζεται.

Όχι μόνο ωραίος ως Έλλην αλλά και χιουμορίστας ως Έλλην ο Αλέξανδρος Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, κατά κόσμον Alexander Payne...