Ποιος κατέχει πραγματικά την εξουσία στην Κίνα;

Από τα μέσα Νοεμβρίου και το 18ο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, η Κίνα έχει αλλάξει ηγεσία και έχει αφήσει να διαφανεί μια νέα γενιά ηγετικών στελεχών, με πρώτο τον Σι Τζινπίνγκ. Πίσω από τα ονόματα όμως, η λειτουργία της εξουσίας σε μια χώρα που σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ θα είναι το 2016 η πρώτη δύναμη στον κόσμο παραμένει σκοτεινή και σύνθετη. Σύμφωνα με τον Economist, το πολιτικό σύστημα της Κίνας μοιάζει με «ένα σύμπλεγμα αλληλοεπικαλυπτόμενων οντοτήτων, κάθετων και οριζόντιων ιεραρχικών γραμμών που αλληλοσυγκρούονται και σύνθετων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στην κυβερνητική γραφειοκρατία, το κόμμα και τον στρατό».

Με μια πρώτη ματιά, αυτή η κατανομή των εξουσιών μπερδεύει τους ξένους επισκέπτες, που δεν ξέρουν ποτέ αν ο αξιωματούχος τον οποίο συναντούν διαθέτει πράγματι την εξουσία που υπονοεί ο τίτλος του. Οι διπλωμάτες που συναντούν τους ομολόγους τους στο κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών, για παράδειγμα, διαπιστώνουν γρήγορα ότι έχουν να κάνουν με τους λιγότερο ισχυρούς παράγοντες του συστήματος. Το ίδιο συμβαίνει με τους υπουργούς Εξωτερικών, Οικονομικών ή Αμύνης, που δεν είναι καν μέλη του Πολιτικού Γραφείου.

Ο Κένεθ Λίμπερταλ, πρώην ανώτατος αμερικανός αξιωματούχος και σήμερα αναλυτής στο ίδρυμα Brookings, υπηρέτησε στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1998 ως το 2000. Θυμάται ότι οι Αμερικανοί ναυτικοί διοικητές αποτείνονταν πάντα στο γραφείο του προτού εισέλθουν σε ευαίσθητα ύδατα. Το γραφείο του ερχόταν στη συνέχεια σε επαφή με άλλες υπηρεσίες. «Στο 60% των περιπτώσεων λέγαμε ΟΧΙ, και το εννοούσαμε», τονίζει. Οι περισσότεροι Κινέζοι διπλωμάτες, προσθέτει, πληροφορούνται για τέτοια γεγονότα εκ των υστέρων.

Οι θεσμοί που κατέχουν πραγματικά την εξουσία είναι η διαρκής Επιτροπή του πολιτικού γραφείου του κόμματος - που έχει μόλις επτά μέλη, περιλαμβανομένων του προέδρου και του πρωθυπουργού - και τα στρατιωτικά όργανα, των οποίων τα δώδεκα μέλη ορίζονται από το κόμμα και τον στρατό. Στη συνέχεια έρχεται το Πολιτικό Γραφείο, του οποίου τα μέλη ανανεώθηκαν τον περασμένο μήνα.

Διαπιστώνει, επίσης, κανείς ότι ο στρατός διαθέτει την ίδια εξουσία με το Συμβούλιο Κρατικών Υποθέσεων, δηλαδή την εκτελεστική πτέρυγα της κυβέρνησης, που κατά συνέπεια δεν μπορεί να δώσει εντολές στο στρατό. «Ακόμη και το υπουργείο Αμύνης δεν μπορεί να ασκήσει έλεγχο στις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα το υπουργείο να λειτουργεί ως απλός συνομιλητής με τις ξένες ένοπλες δυνάμεις» σημειώνει ο Economist.

Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο αν λάβει κανείς υπόψη ότι πολλά όργανα είναι ταυτοχρόνως υπεύθυνα για την ίδια υπόθεση. Για το ζήτημα των νησιών Ντιαόγιου-Σενκάκου, για παράδειγμα, όπου υπάρχει αντιπαράθεση με την Ιαπωνία, είναι υπεύθυνα έντεκα όργανα. Και ο συντονισμός μεταξύ τους είναι ανύπαρκτος. Υπάρχουν επίσης περιφερειακές κυβερνήσεις που βρίσκονται στο ίδιο ιεραρχικό επίπεδο με τα υπουργεία της κεντρικής κυβέρνησης, μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις που οι πρόεδροί τους - μέλη της νομενκλατούρας - δεν λαμβάνουν καμιά εντολή από τα υπουργεία, και μεγάλες τράπεζες που δεν υπόκεινται στην ιεραρχική εξουσία της τραπεζικής εποπτείας.

Στην Κίνα, μεγαλύτερη εξουσία έχουν «ηγετικές μικρές ομάδες», άτυποι οργανισμοί που αναφέρονται απευθείας στους κομματικούς ηγέτες, από τα υπουργεία. Ορισμένοι Κινέζοι αναλυτές έχουν προτείνει να δημιουργηθεί μια κινεζική εκδοχή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, αλλά η αντίσταση είναι λυσσαλέα.

Ο Ζαν-Πιερ Καμπεστάν, από το Πανεπιστήμιο Βαπτιστών του Χονγκ Κονγκ, λέει ότι το ίδιο πρόβλημα σύγχυσης των εξουσιών συναντάται και σε τομείς όπως το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και η βαρειά βιομηχανία. Οι διοικητές των μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων βρίσκονται ιεραρχικά στην ίδια θέση με τους υπουργούς, ενώ πολλοί είναι και μέλη της ισχυρής Κεντρικής Επιτροπής. «Οι άνθρωποι αυτοί ανήκουν στη νομενκλατούρα» λέει ο Καμπεστάν. «Είναι αριστοκράτες ή προάγονται μέσω των επαφών τους». Για τον κομματικό μηχανισμό, αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι οι σημαντικές θέσεις να παραμένουν στα χέρια ανθρώπων εμπιστοσύνης.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ