Συνάντηση Τραμπ με Σι στη Νότια Κορέα: Όταν η διπλωματία φορά χαμόγελο και κρύβει ψυχρό υπολογισμό

Η συνάντηση Σι - Τραμπ στη Νότια Κορέα κλείνει έναν κύκλο αντιπαράθεσης και ανοίγει έναν άλλον - πιο σύνθετο και κυρίως πιο αθόρυβο – αν όχι απόλυτα – σίγουρα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα που ήθελε από την αρχή το Πεκίνο.

Η συνάντηση του Σι Τζινπίνγκ με τον Ντόναλντ Τραμπ ολοκληρώθηκε χωρίς δημόσιες ή τουλάχιστον σοβαρές εκπλήξεις, αλλά με σαφές μήνυμα: η αναμέτρηση ανάμεσα σε Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα δεν τελειώνει εδώ. Το σκηνικό μπορεί να δείχνει ηπιότερο, όμως πίσω από τα χαμόγελα και τις φωτογραφίες κρύβεται μια νέα φάση στρατηγικού ψυχρού ρεαλισμού.

Η ατζέντα των συνομιλιών κινήθηκε γύρω από τα γνωστά μέτωπα - δασμοί, εξαγωγικοί περιορισμοί, τεχνολογική κυριαρχία, ναυτιλία και σπάνιες γαίες. Καμία πλευρά δεν εμφανίστηκε διατεθειμένη να υποχωρήσει ουσιαστικά, ωστόσο και οι δύο γνώριζαν ότι η συνέχιση της αντιπαράθεσης χωρίς διάλογο θα κόστιζε περισσότερο απ’ όσο θα απέδιδε.

Η αναμενόμενη ψυχραιμία του Πεκίνου

Η Κίνα προσήλθε στη συνάντηση έχοντας προετοιμαστεί για όλα τα σενάρια. Από την εποχή της πρώτης εμπορικής κόντρας με τις ΗΠΑ, το Πεκίνο έχει επενδύσει συστηματικά στην αυτάρκεια και στην ανθεκτικότητα της οικονομίας του. Οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη, στην πράσινη βιομηχανία και στις υποδομές της Ασίας εντάσσονται σε μια στρατηγική που μειώνει την εξάρτηση από την αμερικανική αγορά.

Παράλληλα, ο έλεγχος στις εξαγωγές σπάνιων γαιών λειτουργεί πλέον ως όπλο πίεσης αλλά και ως ασπίδα. Η Κίνα δεν χρειάζεται να απειλεί - αρκεί να υπενθυμίζει ότι ελέγχει έναν κρίσιμο κρίκο της παγκόσμιας παραγωγικής αλυσίδας.

Η αμερικανική πίεση και τα όριά της

Η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να επιδιώκει την ανάσχεση της κινεζικής ανόδου με μέσα που θυμίζουν περισσότερο ψυχροπολεμική τακτική παρά οικονομική διπλωματία. Οι δασμοί, οι περιορισμοί στην τεχνολογία και οι στοχευμένες κυρώσεις επιχειρούν να επιβραδύνουν την Κίνα, όμως στην πράξη ενισχύουν τη συσπείρωσή της γύρω από το αφήγημα της εθνικής αυτάρκειας.

Η κυβέρνηση Τραμπ, υπό την πίεση του εσωτερικού πολιτικού σκηνικού, χρειάζεται ένα συμβολικό αποτέλεσμα για να αποδείξει ότι η στρατηγική των πιέσεων αποδίδει. Όμως η οικονομική αλληλεξάρτηση των δύο χωρών είναι τόσο βαθιά, ώστε η πλήρης ρήξη να παραμένει αδιανόητη… ή επικίνδυνη.

Η μάχη των αφηγημάτων

Πέρα από τα εμπορικά ισοζύγια, το ουσιαστικό πεδίο της σύγκρουσης είναι η εικόνα ισχύος. Το Πεκίνο θέλει να δείξει ότι μπορεί να σταθεί ως ισότιμος συνομιλητής, ενώ η Ουάσιγκτον προσπαθεί να διατηρήσει το προνόμιο της πρωτοκαθεδρίας. Αυτή η σύγκρουση δεν κρίνεται σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων, αλλά στη διάρκεια και στην ψυχραιμία με την οποία κάθε πλευρά αντέχει τις πιέσεις.

Οι σημερινές ισορροπίες δείχνουν πως η Κίνα, ανεξάρτητα από το τι ειπώθηκε ή υπογράφηκε, βγαίνει κερδισμένη ως προς την ουσία: προβάλλει την εικόνα μιας δύναμης που διαπραγματεύεται χωρίς να υποχωρεί και που αντέχει στο αμερικανικό σφυροκόπημα χωρίς να χάσει την αυτοπεποίθησή της. Βρίσκεται άλλωστε σε θέση άμυνας επί δεκαετίες και η ολική επαναφορά Τραμπ στον Λευκό Οίκο της έδωσε την ευκαιρία που μάταια αναζητούσε τα τελευταία τουλάχιστον 8 χρόνια. Το Πεκίνο δεν είναι απλά ανυπόμονο αλλά ως φαίνεται και έτοιμο να παίξει το παιχνίδι ανεξάρτητα από τους όρους και το «γήπεδο» που το οβάλ γραφείο θα επιλέξει.

Οι αριθμοί πίσω από τη γεωπολιτική

Οι δασμοί που επιβλήθηκαν από το 2018 και μετά εξακολουθούν να κοστίζουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στις δύο οικονομίες. Ωστόσο, ενώ το μερίδιο των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ μειώθηκε κατά περίπου 12% την τελευταία διετία, οι συνολικές κινεζικές εξαγωγές αυξήθηκαν χάρη σε νέες αγορές στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή.
Την ίδια στιγμή, το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ παραμένει ελλειμματικό σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, κάτι που περιορίζει το περιθώριο για νέες επιθετικές κινήσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι η οικονομική παγκοσμιοποίηση δεν γυρίζει πίσω - και η Κίνα το γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους έχοντας πληρώσει εξαιρετικά ακριβά τα «μαθήματα» του πρόσφατου παρελθόντος.

Οι επιπτώσεις για την Ευρώπη

Η ευρωπαϊκή ήπειρος, εγκλωβισμένη ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, παρακολουθεί με προσεκτικό ενδιαφέρον αν και μουδιασμένη σε μία στάση που τείνει να γίνει «κανονικότητα», μία κανονικότητα όμως που την βγάζει δεδομένα από το απτό προσκήνιο και την τοποθετεί στους «παίχτες» της Β ομάδας. . Η προσωρινή αποκλιμάκωση ΗΠΑ - Κίνας προσφέρει ανάσα στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες που εξαρτώνται από τις παγκόσμιες αλυσίδες προμηθειών, αλλά δεν αλλάζει το βασικό δεδομένο: η Ευρώπη οφείλει να χαράξει δική της στρατηγική τεχνολογικής και ενεργειακής ασφάλειας και κυρίως να παίξει με δυναμισμό και προς το Πεκίνο και προς την Ουάσιγκτον το δυνατό χαρτί της: η δική μας ήπειρος είναι η μεγαλύτερη και πιο δυναμική και για τους δύο αγορά…

Οι κινήσεις του Πεκίνου στις σπάνιες γαίες και στην αγορά καθαρής ενέργειας επηρεάζουν άμεσα τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση. Εάν η Κίνα συνεχίσει να ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας για κρίσιμα μέταλλα και μπαταρίες, η Ευρώπη θα βρεθεί μπροστά σε έναν νέο τύπο εξάρτησης - όχι από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά από την κινεζική βιομηχανία.

Η σημερινή ισορροπία ΗΠΑ - Κίνας καθορίζει ήδη τις τιμές ενέργειας, τα επενδυτικά ρίσκα και τις πολιτικές επιλογές στις Βρυξέλλες. Και αυτό ίσως να είναι η μεγαλύτερη απόδειξη ότι, ανεξάρτητα από τις δηλώσεις, η Κίνα κερδίζει όχι μόνο στην ουσία, αλλά σταδιακά και στα σημεία.